Khi Thales Bevilacqua Mendonca rời trang trại của mình ở bang Parana để bay 5 tiếng đến Bắc Brazil tham dự Hội nghị lần thứ 30 của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP30), ông đã phải đối mặt với thời tiết lạnh bất thường, chỉ 7 độ C. Sự thay đổi này phản ánh rõ nét những biến động khí hậu mà khu vực này đang trải qua.
Tại Parana, những người nông dân đang chứng kiến mùa hè ngày càng nóng hơn, mùa đông lạnh hơn và hạn hán xảy ra thường xuyên hơn. Gần đây, vào ngày 7 tháng 11, một trận lốc xoáy kinh hoàng đã tàn phá thị trấn Rio Bonito do Iguacu, cướp đi sinh mạng của 6 người.
Bevilacqua Mendonca, 35 tuổi, hiện là Quản lý quan hệ toàn cầu tại mạng lưới quốc tế hỗ trợ nông dân canh tác hữu cơ (INOFO). Ông hy vọng rằng các nhà đàm phán tại COP30 sẽ có những hành động thiết thực hơn để hỗ trợ các hộ nông dân nhỏ thích ứng với những điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Theo ông, các hộ nông dân nhỏ đóng góp hơn một nửa lượng calo cho toàn thế giới, nhưng lại phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu, trong khi chỉ nhận được chưa đến 1% nguồn tài chính cần thiết để ứng phó.
“Các cuộc thảo luận về mục tiêu toàn cầu cần thực sự tập trung vào chúng tôi,” ông nhấn mạnh. Đại diện của INOFO cho rằng ngành nông nghiệp cần nguồn vốn để tiếp cận kiến thức và phát triển các hệ thống cảnh báo sớm về các hiện tượng thời tiết nguy hiểm.
Trên toàn cầu, khoảng 3,6 tỷ người, tương đương gần một nửa dân số thế giới, đang phải đối mặt với nguy cơ cao từ các tác động của biến đổi khí hậu, từ hạn hán kéo dài đến bão lũ tàn khốc. Theo Chỉ số Rủi ro Khí hậu của Germanwatch, trong giai đoạn từ năm 1995 đến 2024, hơn 832.000 ca tử vong và gần 4.500 tỷ USD thiệt hại kinh tế trực tiếp đã xảy ra do thời tiết cực đoan.
Bà Lidy Nacpil, một đại biểu đến từ Philippines, người đã tham dự 16 kỳ COP, cho biết rằng bão đã trở thành một “bình thường mới” ở quốc gia của bà. Đặc phái viên Chủ tịch COP30 tại châu Phi, ông Carlos Lopes, cũng cho biết rằng các sự kiện thời tiết cực đoan đang xảy ra với tần suất ngày càng cao, với nhiệt độ thường xuyên lên tới 50 độ C ở Bắc Phi và lũ lụt hàng năm ở Đông Phi.
Để giảm thiểu tác động của thời tiết cực đoan, cần có khả năng thích ứng toàn cầu, thông qua việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng chống ngập, nông nghiệp chống hạn, hệ thống cảnh báo sớm và các cơ chế chuyển giao rủi ro như bảo hiểm. Tuy nhiên, tất cả những điều này đòi hỏi nguồn tài chính quy mô lớn, điều mà các nước kém và đang phát triển khó có thể tự xoay xở.
Báo cáo Khoảng cách Thích ứng (Adaptation Gap) mới nhất của Liên Hợp Quốc chỉ ra rằng các nước đang phát triển cần từ 310 đến 365 tỷ USD mỗi năm để thích ứng với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, vào năm 2023, họ chỉ nhận được 26 tỷ USD, thậm chí còn thấp hơn so với mức 28 tỷ USD của năm 2022. Báo cáo cũng nhấn mạnh rằng nhu cầu tài chính cho việc thích ứng với biến đổi khí hậu ở các nước đang phát triển cao hơn từ 12 đến 14 lần so với dòng vốn hiện tại.
Bà Anne Rasmussen, Quyền chủ tịch Liên minh các Quốc đảo Nhỏ (AOSIS), cho biết bên lề hội nghị: “Khoảng cách tài chính thích ứng đang ngày càng lớn và chi phí thích ứng vẫn rất cao. Việc thống nhất mục tiêu tài chính là điều quan trọng”.
Bà Rasmussen ví dụ về cơn bão Melissa đã tàn phá vùng Caribe tháng trước, khiến nhiều quốc gia bị kéo lùi hàng chục năm. “Khi chúng ta vừa tái thiết xong và đứng vững trở lại, một cơn bão khác lại đến, rồi hạn hán cực đoan, đợt nắng nóng mới,” bà nói.
Tài chính để giúp các cộng đồng dễ bị tổn thương tăng cường khả năng chống chịu là một trong những chủ đề trọng tâm tại COP30. Tuy nhiên, những thách thức đã nổi lên ngay từ khâu xác định các tiêu chí để phân bổ, chưa kể đến việc làm thế nào để tăng cường huy động tiền.
Thỏa thuận Paris 2015 đã thông qua Mục tiêu Toàn cầu về Thích ứng (Global Goal on Adaptation) nhằm đưa ra khung đo lường tiến độ, nhưng đến nay vẫn chưa có cách theo dõi rõ ràng. Vì thế, tại hội nghị lần này, các quốc gia đang cố gắng thống nhất một bộ 100 chỉ số dùng chung để đánh giá hiệu quả thích ứng khí hậu và xác định ai là nhóm dễ bị tổn thương nhất khi phân bổ tài trợ.
Tuy nhiên, ngay trong tuần đầu tiên của COP30, những bất đồng đã xuất hiện. Một số quốc gia lo ngại rằng bộ chỉ số sẽ bị sử dụng làm điều kiện để nhận tài trợ, trong khi các nước khác muốn có hỗ trợ tài chính để triển khai việc báo cáo chỉ số.
Ông Sebastian Osborn, Quản lý chính sách toàn cầu tại Mercy For Animals, cho rằng bộ chỉ số nên đóng vai trò định hướng. Trong khi đó, bà Illari Aragon, Phụ trách chính sách khí hậu của Christian Aid, lo ngại rằng nó có thể làm tăng bất bình đẳng hoặc dẫn đến những dự án kém hiệu quả.
“Chúng tôi không muốn các chỉ số được thông qua trở thành lý do để tài chính rơi vào những dự án tồi tệ, như đê chắn sóng ở Philippines từng chặn hệ thống thoát nước, gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn,” bà nói.
Ông Mohamed Adow, Giám đốc tổ chức Power Shift Africa, đánh giá rằng bộ chỉ số có thể mang lại một “ngôn ngữ chung” để đo lường tiến độ, nhưng vấn đề cấp thiết vẫn là tiền. Ông cho rằng việc “giả vờ” đang tiến bộ bằng cách đồng ý một hệ thống đo lường có thể khiến các nước xao nhãng khỏi mục tiêu thực sự là huy động tài chính.
“Xuất thân từ nghề chăn thả, tôi hiểu rằng dù có cân một con bò bao nhiêu lần đi nữa thì nó cũng không thể béo lên,” ông nói. Theo một nghiên cứu do Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) công bố hồi tháng 5, mỗi 1 USD đầu tư vào thích ứng biến đổi khí hậu có thể mang lại hơn 10,5 USD lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường.
Tại COP26 ở Glasgow năm 2021, các nước giàu đã cam kết tăng gấp đôi tài chính cho thích ứng, nhưng thỏa thuận này sẽ hết hiệu lực trong năm nay. Nhóm 44 quốc gia kém phát triển nhất (LDC Group) đang kêu gọi tăng gấp ba tài chính thích ứng dạng viện trợ không hoàn lại lên ít nhất 120 tỷ USD vào năm 2030.
Phương án thay thế cam kết Glasgow 2021 vẫn chưa được chốt. Điểm sáng gần nhất tại COP30 là việc Bỉ, Iceland, Ireland, Luxembourg, Tây Ban Nha và Thụy Điển công bố đóng góp tổng cộng 58,5 triệu USD vào Quỹ Thích ứng (Adaptation Fund) quy mô 1,7 tỷ USD, chuyên viện trợ các dự án khí hậu nhỏ. Đức cũng cho biết sẽ đóng góp nhưng chưa cung cấp con số cụ thể.
Đối với các hộ nông dân nhỏ, “mọi thứ đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết,” theo ông Bevilacqua Mendonca. Trang trại của ông đang áp dụng mô hình nông – lâm kết hợp cây thân gỗ, cây bụi với cây trồng hoặc vật nuôi, nhằm cải thiện sức khỏe đất và năng suất. Ngoài ra, hệ thống này cũng giúp giảm phát thải nhờ khả năng hấp thụ carbon.
“Chúng tôi có những cách sản xuất thực phẩm khác với mô hình nông nghiệp công nghiệp. Các trang trại lớn mất lợi nhuận khi thiệt hại vì thiên tai, còn chúng tôi mất sinh kế và an ninh lương thực,” ông chia sẻ.
Admin
Nguồn: VnExpress
