Tại Lạc Thành, “đặc khu y tế” duy nhất của Trung Quốc, một bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn đầu đang chờ đợi mũi tiêm vaccine mRNA cá nhân hóa LK101. Trong phòng bệnh đầy ánh nắng của Bệnh viện Tây Trung Quốc Lạc Thành, thuộc Đại học Tứ Xuyên, người phụ nữ 50 tuổi này mang theo hy vọng về một liệu pháp giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.
Trong khi các liệu pháp miễn dịch cá nhân hóa từng được xem là quá xa xỉ, với chi phí lên tới hàng triệu đô la Mỹ mỗi bệnh nhân, thì nay, rào cản tài chính này đang dần được dỡ bỏ tại Lạc Thành. Vaccine LK101 do công ty Likang Life Sciences phát triển đang được thử nghiệm với mức giá khoảng 150.000 nhân dân tệ (tương đương 21.000 đô la Mỹ), một con số khiêm tốn so với các liệu pháp gene hoặc miễn dịch tương tự ở Mỹ và châu Âu.
Vaccine ung thư hoạt động bằng cách giúp hệ miễn dịch nhận diện và tấn công các tế bào ung thư. Có hai loại chính: vaccine phòng ngừa, như vaccine HPV và viêm gan B, giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm virus có thể dẫn đến ung thư; và vaccine điều trị, dành cho những người đã mắc bệnh. Với vaccine điều trị, bác sĩ sẽ lấy mẫu khối u và máu của bệnh nhân, giải trình tự gene, sử dụng trí tuệ nhân tạo để tìm ra các đột biến đặc trưng chỉ có ở tế bào ung thư, từ đó thiết kế vaccine “may đo” cho từng người.
Khi được tiêm, vaccine sẽ “huấn luyện” hệ miễn dịch để nhận diện và tấn công chính xác các tế bào ác tính, giúp giảm nguy cơ khối u tiến triển hoặc tái phát sau các phương pháp điều trị như phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị. Nhiều thử nghiệm quốc tế cho thấy việc kết hợp vaccine cá nhân hóa với các loại thuốc miễn dịch có thể giảm đáng kể nguy cơ tái phát ở một số loại ung thư. Tuy nhiên, phần lớn các liệu pháp này vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và chưa trở thành phương pháp điều trị tiêu chuẩn.
Bệnh nhân tại Lạc Thành được hưởng lợi từ cơ chế đặc biệt của khu vực này, nơi cho phép sử dụng có kiểm soát các loại thuốc và thiết bị y tế tiên tiến chưa được cấp phép rộng rãi. Tiến sĩ Wang Yongsheng, Giám đốc Trung tâm Ung bướu tại Bệnh viện Tây Trung Quốc, người trực tiếp giám sát quá trình điều trị, nhấn mạnh rằng đây là cơ hội sống cho những bệnh nhân đang tuyệt vọng.
Trong bối cảnh Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận Trung Quốc chiếm gần 24% số ca mắc mới ung thư trên toàn cầu vào năm 2022 (khoảng 4,8 triệu ca), nhu cầu về các liệu pháp hiệu quả với chi phí hợp lý trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Việc thu thập dữ liệu thực tế từ các ca tiêm chủng này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Cục Quản lý Sản phẩm Y tế Quốc gia (NMPA) đẩy nhanh quy trình phê duyệt.
Về mặt khoa học, LK101 hoạt động dựa trên cơ chế “may đo” chính xác. Thay vì tấn công một cách “mù quáng” như hóa trị, vaccine này sử dụng thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích và xác định các tân kháng nguyên (neoantigens) – những đột biến duy nhất trên tế bào ung thư của từng bệnh nhân. Công nghệ giải trình tự gene thông lượng cao cho phép LK101 huấn luyện hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt chính xác các tế bào ác tính mà không gây hại cho các tế bào khỏe mạnh. Liệu pháp này của Likang đã nhận được sự chấp thuận từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho đơn đăng ký Thuốc Nghiên cứu Mới vào tháng 2, đánh dấu cột mốc quan trọng cho vaccine mRNA tân kháng nguyên của Trung Quốc tại thị trường được xem là khắt khe nhất thế giới.
Một yếu tố then chốt giúp Trung Quốc tự tin trong cuộc đua giảm giá thành là khả năng tối ưu hóa quy trình và lợi thế về hạ tầng. Cheng Xudong, người sáng lập ZSky, một công ty công nghệ sinh học khác cũng đang phát triển vaccine ung thư, ước tính sản phẩm của họ có thể có giá dưới 14.000 đô la Mỹ cho một liệu trình 6 liều. Sự sụt giảm chi phí đáng kể này đến từ việc làm chủ nguồn nguyên liệu mRNA, cải tiến phương pháp chuyển đổi tân kháng nguyên và chi phí thử nghiệm lâm sàng thấp hơn nhiều so với phương Tây.
Trong khi Moderna và Merck của Mỹ đang gây tiếng vang với kết quả thử nghiệm vaccine ung thư da (giảm 44% nguy cơ tái phát hoặc tử vong), các công ty Trung Quốc như Likang và ZSky âm thầm bám đuổi với những dữ liệu đầy hứa hẹn. Một thử nghiệm quy mô nhỏ trên 24 bệnh nhân ung thư gan do Likang khởi xướng từ năm 2018 cho thấy tỷ lệ sống sót sau 5 năm đạt 100% ở nhóm được tiêm vaccine, một con số ấn tượng dù cần được kiểm chứng qua các pha thử nghiệm rộng hơn.
Chen Li, người sáng lập Likang, tự tin định vị doanh nghiệp của mình ở vị trí thứ ba trong cuộc đua toàn cầu, ngay sau hai “gã khổng lồ” Moderna và BioNTech. Cả hai công ty Trung Quốc đều đã hoàn thành thử nghiệm giai đoạn I và đang tiến vào giai đoạn II, với kỳ vọng thương mại hóa sản phẩm vào khoảng năm 2027 – trùng khớp với lộ trình dự kiến của các đối thủ phương Tây. Tuy nhiên, tốc độ phát triển nhanh chóng cũng đi kèm với những lo ngại về tính an toàn và chuẩn hóa. Xu Juncai, một chuyên gia nghiên cứu lâm sàng, cảnh báo về sự cần thiết phải có các định nghĩa rõ ràng hơn về “công nghệ y sinh mới” để tránh các rủi ro pháp lý và y khoa.
Tại Lạc Thành, nơi được xem là “hộp cát” cho sự đổi mới y tế, áp lực đè nặng lên vai những người tiên phong. Bác sĩ Wang Yongsheng thừa nhận rằng quy trình sàng lọc phải cực kỳ nghiêm ngặt, bởi họ không được phép mắc sai sót. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là chữa trị cho một vài cá nhân, mà là thiết lập một mô hình chuẩn hóa có thể nhân rộng, đưa vaccine ung thư từ một giấc mơ xa xỉ trở thành một công cụ phổ biến trong cuộc chiến chống lại căn bệnh hiểm nghèo này.
Admin
Nguồn: VnExpress
