Ngày nay, ghế an toàn cho trẻ em được xem là một trang bị không thể thiếu trên xe hơi. Tuy nhiên, hành trình để thiết bị này trở thành một phần của luật giao thông ở nhiều quốc gia đã trải qua hơn nửa thế kỷ phát triển và hoàn thiện. Từ những chiếc ghế đơn giản chỉ có tác dụng nâng cao tầm nhìn cho trẻ, ghế trẻ em đã dần phát triển thành một thiết bị an toàn với các tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt, đi kèm với quá trình các quốc gia thắt chặt luật pháp và triển khai lộ trình bắt buộc theo từng giai đoạn.
Ghế trẻ em xuất hiện lần đầu vào những năm 1930 tại Mỹ và châu Âu. Ở giai đoạn sơ khai, mục đích chính của những chiếc ghế này là để nâng trẻ lên cao, giúp cha mẹ dễ dàng quan sát con trên xe, chứ chưa chú trọng đến việc bảo vệ an toàn. Đến năm 1962, những thiết kế ghế trẻ em đầu tiên với mục đích bảo vệ mới bắt đầu xuất hiện. Nhà báo người Anh, Jean Ames, đã tạo ra một mẫu ghế trẻ em được sử dụng ở hàng ghế sau với dây đai hình chữ Y, tương tự như các mẫu ghế hiện đại ngày nay.
Cùng thời gian đó, tại Mỹ, nhà phát minh Leonard Rivkin cũng thiết kế một mẫu ghế có khung kim loại nhằm bảo vệ trẻ em trong trường hợp xảy ra va chạm. Mặc dù vậy, số lượng phụ huynh sử dụng ghế trẻ em vẫn còn rất hạn chế vào thời điểm đó.
Vậy, điều gì đã khiến Mỹ và Australia trở thành những quốc gia tiên phong trong việc bắt buộc sử dụng ghế trẻ em?
Trong những năm 1960-1970, số lượng ô tô tại Mỹ tăng trưởng nhanh chóng, kéo theo đó là sự gia tăng số lượng trẻ em tử vong trong các vụ tai nạn giao thông. Năm 1971, Cơ quan An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NHTSA) lần đầu tiên ban hành tiêu chuẩn liên bang FMVSS 213 dành cho ghế an toàn trẻ em, nhưng việc sử dụng ghế vẫn chưa mang tính bắt buộc.
Đến cuối những năm 1970, khi nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng dây đai an toàn dành cho người lớn không đủ khả năng bảo vệ trẻ em, trong khi ghế trẻ em có thể giúp giảm từ 60-70% nguy cơ tử vong, các bang của Mỹ bắt đầu ban hành luật bắt buộc sử dụng ghế trẻ em. Tennessee là bang đầu tiên áp dụng luật này vào năm 1978, và đến giữa những năm 1980, hầu hết các bang của Mỹ đã yêu cầu bắt buộc sử dụng ghế trẻ em.
Tuy nhiên, khi Tennessee trở thành bang đầu tiên ở Mỹ bắt buộc sử dụng ghế trẻ em, việc thực thi luật gặp phải không ít khó khăn. Mặc dù luật quy định trẻ em dưới 4 tuổi phải được cố định bằng thiết bị đạt chuẩn, các khảo sát trong những tháng đầu cho thấy phần lớn phụ huynh vẫn không tuân thủ. Một nghiên cứu ghi nhận rằng sau 4 tháng áp dụng luật, hơn 80% trẻ em tại hai thành phố lớn của bang vẫn không được đặt trong ghế cố định bằng dây an toàn, thậm chí tỷ lệ trẻ em được người lớn bế trên tay còn tăng lên do nhiều phụ huynh tin rằng như vậy là đủ an toàn. Bên cạnh nhận thức còn hạn chế, chi phí mua ghế và việc nhiều xe đời cũ chưa phù hợp để lắp ghế trẻ em cũng là những nguyên nhân khiến tỷ lệ tuân thủ luật còn thấp.
Ngoài ra, trong giai đoạn đầu, lực lượng chức năng chủ yếu nhắc nhở phụ huynh thay vì xử phạt, dẫn đến tốc độ thay đổi hành vi chậm hơn so với dự kiến. Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai các hoạt động truyền thông, giáo dục cộng đồng và xử phạt, số lượng phụ huynh tuân thủ luật đã tăng lên đáng kể.
Bên cạnh Mỹ, Australia cũng là một trong những quốc gia sớm triển khai việc sử dụng ghế trẻ em. Từ cuối những năm 1970, một số bang của Australia bắt đầu đưa ra yêu cầu về việc cố định trẻ em khi đi ô tô. Năm 1979, bang Queensland trở thành nơi đầu tiên giới thiệu luật “child restraint”, yêu cầu trẻ em dưới 8 tuổi phải được cố định trên ghế ô tô bằng thiết bị đạt chuẩn. Sang những năm 1980, quy định về ghế trẻ em dần trở nên phổ biến hơn trên phạm vi các bang, mặc dù chi tiết có sự khác nhau. Từ năm 1988, một số bang tiếp tục siết chặt quy định bằng việc yêu cầu trẻ em dưới một tuổi phải được cố định bằng thiết bị phù hợp.
Đặc biệt, Australia cũng xây dựng bộ tiêu chuẩn riêng AS/NZS 1754, được xem là một trong những tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất thế giới về kết cấu và thử nghiệm va chạm của ghế trẻ em. Đến năm 2009, nhiều bang đã sửa đổi luật để quy định rõ ràng hơn theo từng nhóm tuổi. Cụ thể, trẻ em dưới 6 tháng tuổi phải ngồi ghế quay mặt sau, trẻ em từ 6 tháng đến dưới 4 tuổi có thể sử dụng ghế quay mặt sau hoặc quay mặt trước tích hợp dây đai, và trẻ em từ 4-7 tuổi phải sử dụng ghế phù hợp hoặc ghế đôn kèm dây đai đúng chuẩn.
Châu Âu bắt đầu áp dụng luật về ghế trẻ em từ những năm 1980.
Sau Mỹ và Australia, châu Âu là khu vực tiếp theo xây dựng khung quy định chính thức cho ghế an toàn trẻ em. Từ đầu những năm 1980, Ủy ban Kinh tế châu Âu (ECE) của Liên Hợp Quốc (UN) đã ban hành tiêu chuẩn ECE R44, đặt nền tảng cho việc sử dụng ghế trẻ em trong khu vực. Các nước châu Âu khi đó yêu cầu ghế trẻ em phải được phân loại theo cân nặng và trải qua thử nghiệm va chạm phía trước.
Đến năm 2006, nhiều quốc gia thành viên EU đã triển khai yêu cầu trẻ em dưới 135 cm hoặc dưới 12 tuổi phải sử dụng ghế trẻ em hoặc ghế đôn. Mặc dù mỗi nước có sự khác nhau về mốc chiều cao, quy định này đánh dấu một bước siết chặt quan trọng trong khu vực.
Qua từng năm, châu Âu tiếp tục nâng cao tiêu chuẩn an toàn cho ghế trẻ em. Đáng chú ý nhất là quá trình chuyển đổi từ chuẩn R44 sang R129 (i-Size), bắt đầu từ năm 2013 và kéo dài trong một thập kỷ. Chuẩn R129 bổ sung thử nghiệm va chạm bên hông, phân loại ghế theo chiều cao và khuyến khích sử dụng hệ thống ISOFIX để giảm thiểu lỗi lắp đặt.
Do cần thời gian để điều chỉnh công nghệ, sản xuất và thiết kế xe, châu Âu đã cho phép R44 và R129 cùng tồn tại song song trước khi siết chặt lại từng bước. Đến tháng 9/2023, EU ngừng phê duyệt các mẫu ghế mới theo chuẩn R44 và một năm sau đó chỉ cho phép bán các loại ghế đạt chuẩn R129. Lộ trình kéo dài này giúp các nhà sản xuất xử lý hàng tồn kho, các hãng xe có thời gian bổ sung chốt ISOFIX và người dùng có đủ thời gian để làm quen với tiêu chuẩn mới.
Admin
Nguồn: VnExpress
