Từ đầu năm đến nay, bảng xếp hạng tỷ phú Bloomberg Billionaires Index đã chứng kiến sự xuất hiện ấn tượng của một doanh nhân đến từ Trung Quốc: Chen Tianshi (Trần Thiên Thạch). Cùng với anh trai Chen Yunji (Trần Vân Cơ), ông là đồng sáng lập của Cambricon Technologies, một công ty chip AI đang trỗi dậy mạnh mẽ tại thị trường Trung Quốc.
Chỉ trong vòng 24 tháng, Cambricon đã tăng trưởng vượt bậc, đạt mức hơn 765%. Với 28% cổ phần, Chen Tianshi hiện sở hữu khối tài sản trị giá 22,5 tỷ USD. Trong khi đó, người anh trai Chen Yunji lại khá kín tiếng, hầu như không xuất hiện trước truyền thông. Dù không có tên trong danh sách tỷ phú, nhưng giới chuyên gia nhận định ông cũng sở hữu khối tài sản kếch xù nhờ vai trò đồng sáng lập Cambricon.
Ít ai biết rằng, trước khi trở thành những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực bán dẫn, hai anh em Chen Tianshi và Chen Yunji đã trải qua những con đường khác nhau. Chen Yunji sinh năm 1983, còn Chen Tianshi sinh năm 1985, tại Nam Xương, thủ phủ tỉnh Giang Tây. Cả hai lớn lên trong một gia đình tri thức, với người bố là kỹ sư điện và mẹ là giảng viên lịch sử, đều công tác tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS).
Theo QQ News, gia đình họ Chen có quan điểm giáo dục khá cởi mở. Chen Yunji từng tóm tắt triết lý giáo dục của gia đình bằng câu nói “nước tự chảy để nuôi cá”, nghĩa là con cái được tự do phát triển theo đam mê của mình. Tủ sách của gia đình luôn đầy ắp các loại sách về kỹ thuật, lịch sử và nhiều lĩnh vực khác. Đặc biệt, hai anh em rất yêu thích bộ sách “10 vạn câu hỏi vì sao”, bộ sách đã khơi dậy niềm đam mê khoa học trong họ. Ngay từ nhỏ, Chen Yunji đã bộc lộ năng khiếu đặc biệt với toán học, có thể giải phương trình tuyến tính hai ẩn khi còn học tiểu học. Nhờ đó, ông được nhận vào Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc (USTC) khi mới 14 tuổi.
Con đường học vấn của Chen Tianshi có phần gập ghềnh hơn. Dù được đánh giá là “cực kỳ thông minh”, nhưng ông lại khá nghịch ngợm và ham mê trò chơi điện tử. Thậm chí, động lực lớn nhất để ông cố gắng học tập là câu nói của anh trai: “Lên đại học đi, không ai làm phiền em chơi game nữa”.
Năm 2001, khi 16 tuổi, Chen Tianshi được tuyển vào lớp đặc biệt dành cho học sinh năng khiếu của USTC, chuyên ngành toán ứng dụng theo chương trình đại học. Tuy nhiên, tại trường, ông thường xuyên trốn học để chơi game, thậm chí suýt trượt môn. Trong giai đoạn này, ông tự nhận mình là “sinh viên kém cỏi”.
Đến năm cuối đại học, khi chứng kiến bạn bè chuẩn bị đi du học hoặc gia nhập các công ty danh tiếng, Chen Tianshi mới bắt đầu cảm thấy áp lực. Năm 2005, ông quyết định nộp đơn vào ngành Khoa học máy tính của USTC để học cao học, tập trung vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo theo lời khuyên của một giáo viên. Từ đây, ông như biến thành một con người khác, dồn toàn bộ tâm huyết cho nghiên cứu tại một phòng thí nghiệm ở Hợp Phì, tham gia hầu hết các hội nghị hàng đầu trong lĩnh vực kiến trúc máy tính và AI.
Chen Tianshi từng chia sẻ: “Tôi đã có đủ niềm vui trong những năm đại học. Bây giờ, tôi muốn thực hiện một số công việc nghiên cứu thực sự thú vị”.
Năm 2010, ở tuổi 25, Chen Tianshi nhận bằng tiến sĩ. Một năm sau, ông vinh dự nhận giải thưởng luận án tiến sĩ xuất sắc của Liên đoàn Máy tính Trung Quốc, và được đề cử là một trong 100 luận án tiến sĩ xuất sắc.
Cũng trong năm 2011, Chen Tianshi gia nhập Viện Công nghệ máy tính thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, nơi anh trai Chen Yunji đã làm việc trong “nhóm Loongson” chuyên nghiên cứu về chip. Tại đây, hai anh em được chia vào hai nhóm khác nhau: Chen Tianshi nghiên cứu về thuật toán, còn Chen Yunji nghiên cứu về vi xử lý. Cả hai đã cùng nhau đề xuất ý tưởng về “chip chuyên dụng cho AI” – sự kết hợp giữa trí tuệ nhân tạo và kiến trúc bộ xử lý. Tuy nhiên, ý tưởng này không nhận được nhiều sự quan tâm, vì đây là hai lĩnh vực hoàn toàn khác nhau. Thậm chí, họ còn gặp khó khăn trong việc xin tài trợ nghiên cứu, với số tiền vỏn vẹn 200.000 nhân dân tệ (tương đương 28.000 USD).
Mặc dù vậy, giám đốc Viện Công nghệ máy tính đã trao cơ hội cho hai anh em. Sau hơn bốn năm miệt mài nghiên cứu, họ đã đạt được những tiến bộ đột phá. Năm 2014, báo cáo khoa học về chip này đã giành giải thưởng “Bài báo Xuất sắc” từ tổ chức ASPLOS thuộc Hiệp hội máy tính quốc tế (ACM), đánh dấu lần đầu tiên một nhà nghiên cứu châu Á nhận được danh hiệu này.
Chen Tianshi nhớ lại: “Chúng tôi đơn độc tìm đường trong một lĩnh vực rất hẹp, không được giới học thuật công nhận, cũng không được ngành công nghệ quan tâm. Nó giống như mò mẫm trong bóng tối vậy”.
Năm 2015, trong một căn phòng rộng 30 m2 tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, hai anh em đã tạo ra nguyên mẫu chip xử lý học sâu đầu tiên, và đặt tên là Cambricon. Một năm sau, họ quyết định thương mại hóa sản phẩm này bằng cách thành lập Cambricon Technologies. Chen Tianshi đảm nhận vị trí Chủ tịch kiêm CEO, còn anh trai vẫn tiếp tục vai trò trưởng phòng nghiên cứu khoa học tại Viện Công nghệ Máy tính. Tên gọi Cambricon mang ý nghĩa “sự bùng nổ sức sống của kỷ nguyên thông minh”.
Cũng trong năm 2016, chương trình AlphaGo của Google đã đánh bại Lee Sedol – cựu kỳ thủ cờ vây chuyên nghiệp người Hàn Quốc, tạo nên một cơn sốt AI trên toàn cầu. Cambricon đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội này để trở thành một trong những công ty khởi nghiệp tiên phong trong lĩnh vực mới mẻ này.
Sau đó, công ty đã cho ra mắt một loạt các sản phẩm, bao gồm bộ xử lý AI chuyên dụng Cambricon 1A, bộ lệnh xử lý thông minh Cambricon ISA, các sản phẩm như Cambricon 1H8 và Cambricon 1H16 cho lĩnh vực thị giác máy tính, Cambricon 1M cho lĩnh vực lái xe tự động, và phần mềm hệ thống AI Cambricon NeuWare dành cho nhà phát triển. Tháng 8/2016, họ nhận được khoản đầu tư thiên thần từ iFlytek (1,4 triệu USD) và Yuanhe Capital (4,2 triệu USD).
Chỉ một năm sau khi thành lập, Cambricon đã hợp tác với Huawei. Mẫu chip 1A được tích hợp vào chip Kirin 970, sử dụng trên điện thoại Mate 10, trở thành chiếc smartphone đầu tiên trên thế giới được trang bị chip AI vào thời điểm đó. Nhờ đó, công ty đã trở nên nổi tiếng và hoàn thành vòng gọi vốn series A trị giá 100 triệu USD. Trong những năm tiếp theo, Huawei vẫn là khách hàng lớn nhất của Cambricon, chiếm hơn 95% tổng doanh thu. Tuy nhiên, đến năm 2019, Huawei đột ngột cắt đứt hợp đồng để tập trung phát triển chip riêng với “kiến trúc Da Vinci”, gây ra một đòn giáng mạnh vào công ty khởi nghiệp mới thành lập được ba năm.
Đã có những nghi ngờ cho rằng Cambricon chỉ là một “hiện tượng nhất thời”. Trong giai đoạn khó khăn nhất, dự trữ tiền mặt của công ty dần cạn kiệt, trong khi đội ngũ R&D vẫn tiếp tục “đốt tiền”. Nhiều đồng nghiệp đã khuyên Chen Tianshi nên bình tĩnh và không nên mạo hiểm.
Tuy nhiên, Chen Tianshi không hề chùn bước. Ông đã thực hiện một cuộc chuyển đổi chiến lược mang tính quyết định đối với số phận của Cambricon: không phụ thuộc vào một khách hàng duy nhất. Ông đích thân dẫn dắt nhóm nghiên cứu nhu cầu tại các trung tâm dữ liệu trong nước và quốc tế, đồng thời liên tục điều chỉnh kế hoạch kiến trúc.
Cũng trong năm đó, Cambricon đã ra mắt chip riêng cho đám mây, chính thức gia nhập thị trường tăng tốc suy luận và dần thiết lập một dòng sản phẩm hoàn chỉnh tích hợp “đám mây – điện toán biên – thiết bị”, đồng thời tăng cường đầu tư vào R&D. Một năm sau, chi phí R&D của công ty đã chiếm hơn 40%.
Giữa lúc khó khăn chồng chất, cơ hội bất ngờ đã đến. Washington ban hành lệnh hạn chế các doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ từ năm 2019, thúc đẩy Bắc Kinh tự chủ trong lĩnh vực bán dẫn thông qua các khoản tài trợ, giúp các công ty như Cambricon được hưởng lợi.
Khi Nvidia và AMD bị cấm bán chip AI hiệu suất cao sang Trung Quốc, một khoảng trống lớn về nguồn cung đã được tạo ra. Bắc Kinh yêu cầu các công ty công nghệ phải mua hàng nội địa, tức là phải nhập ít nhất một phần chip từ các nhà sản xuất trong nước như Huawei hoặc Cambricon.
Nhu cầu nhanh chóng tăng vọt. Trong nửa đầu năm, doanh thu của Cambricon đạt 2,881 tỷ nhân dân tệ (tương đương 402,7 triệu USD), tăng trưởng 4.347% so với cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận ròng đạt 1,038 tỷ nhân dân tệ (tương đương 146,3 triệu USD), và vốn hóa thị trường đã vượt mốc 500 tỷ nhân dân tệ (tương đương 70,3 tỷ USD).
Theo Shuman Ghosemajumder, nhà đồng sáng lập kiêm CEO của Reken, sự trỗi dậy của Cambricon xuất phát trực tiếp từ nhu cầu cấp thiết của Trung Quốc về việc tiếp cận cơ sở hạ tầng phần cứng. Shen Meng, Giám đốc ngân hàng Chanson & Co. tại Bắc Kinh, cho rằng sự tăng trưởng doanh thu bùng nổ của Cambricon chủ yếu là do “xuất phát điểm thấp”, và lo ngại rằng định giá hiện tại của công ty “có thể bị thổi phồng nếu không có sự hỗ trợ chính sách bền vững”.
Mặc dù được gọi là “thần đồng”, “tỷ phú”, và Cambricon được ví như “Nvidia của Trung Quốc”, Chen Tianshi vẫn giữ thái độ khiêm tốn, tự nhận mình là “một nhà nghiên cứu bình thường”. Ông cho rằng sự siêng năng quan trọng hơn tài năng, và cuộc sống là một cuộc chạy marathon.
Chen Tianshi chia sẻ với QQ News: “Trên con đường chông gai của ngành công nghiệp chip, chỉ những ai có thể chịu đựng những giờ làm việc dài và kiên nhẫn chờ đợi thời cơ mới có thể tỏa sáng”.
Admin
Nguồn: VnExpress
