Trong một động thái có thể thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông, Tổng thống Donald Trump đã chủ trì một buổi lễ đón tiếp long trọng Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman tại Nhà Trắng vào ngày 18/11, bao gồm duyệt đội danh dự kỵ binh và bắn đại bác. Sự kiện này còn có màn trình diễn ấn tượng của ba máy bay chiến đấu tàng hình F-35 và ba máy bay chiến đấu hạng nặng F-15 bay trên bầu trời.
Cùng ngày, trong một buổi tiệc tối, Tổng thống Trump tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ coi Arab Saudi là “một đồng minh quan trọng ngoài NATO”. Ông cũng tiết lộ việc ký kết một thỏa thuận quốc phòng chiến lược mang tính lịch sử giữa hai nước. Theo thỏa thuận này, Riyadh sẽ được phép mua một số lượng chưa được tiết lộ máy bay chiến đấu tàng hình F-35 và gần 300 xe tăng M1 Abrams.
Thương vụ này đánh dấu một cột mốc quan trọng, biến Arab Saudi trở thành quốc gia Ả Rập đầu tiên và quốc gia thứ hai ở Trung Đông sở hữu dòng máy bay F-35 tiên tiến.
Mong muốn sở hữu F-35 của Arab Saudi đã được thể hiện từ lâu, đặc biệt sau khi ký kết thỏa thuận vũ khí trị giá 110 tỷ đô la với Mỹ vào năm 2017. Tuy nhiên, thỏa thuận trước đây chủ yếu là cam kết và không rõ liệu Arab Saudi có thực sự mua toàn bộ số vũ khí như đã hứa hay không. Mặc dù Riyadh đã nhận được nhiều vũ khí từ Washington trong những năm qua, nhưng F-35 vẫn là một mục tiêu chưa đạt được.
Vào ngày 13/5, Mỹ và Arab Saudi đã ký một thỏa thuận vũ khí trị giá gần 142 tỷ đô la. Nhà Trắng ca ngợi đây là “thỏa thuận mua bán quốc phòng lớn nhất trong lịch sử”, cung cấp cho Arab Saudi các thiết bị chiến đấu tối tân và dịch vụ từ hơn 10 công ty quốc phòng Mỹ. Tuy nhiên, các điều khoản chi tiết của thỏa thuận này không bao gồm máy bay chiến đấu F-35.
Một số chuyên gia quân sự chỉ ra rằng việc Mỹ trước đây từ chối bán F-35 cho Arab Saudi là do cam kết với Israel thông qua thỏa thuận bảo đảm Lợi thế Quân sự Định tính (QME). Thỏa thuận này hạn chế Washington chuyển giao một số vũ khí tiên tiến cho các quốc gia Trung Đông.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã công khai phản đối bất kỳ thương vụ bán F-35 nào cho các nước Ả Rập vào năm 2019, gọi đó là “mối đe dọa đến sự tồn vong của quốc gia”.
Chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama và Joe Biden cũng đã nêu lên những lo ngại về an ninh liên quan đến việc xuất khẩu F-35 sang Trung Đông. Một báo cáo tình báo của Lầu Năm Góc năm 2021 cảnh báo rằng Arab Saudi có thể vô tình tiết lộ công nghệ trên F-35 cho các đối thủ của Mỹ.
Michael O’Hanlon, một chuyên gia quốc phòng tại Viện Brookings của Mỹ, lưu ý: “F-35 chứa đựng hàng nghìn công nghệ nhạy cảm, từ khả năng tàng hình đến đường truyền dữ liệu. Nếu chúng bị mổ xẻ hoặc sao chép, lợi thế không quân toàn cầu của Mỹ có thể bị suy yếu.”
Tuy nhiên, tình hình hiện tại đã thay đổi. Cuộc xung đột kéo dài ở Gaza và sự trỗi dậy của các nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn dường như đã khiến Mỹ nhận ra rằng việc từ chối bán F-35 có thể đẩy các đồng minh đến gần hơn với các đối thủ của họ.
Theo Reuters, báo cáo tình báo mới nhất của Lầu Năm Góc thừa nhận rằng Arab Saudi có khả năng chuyển sang mua máy bay chiến đấu tàng hình Su-57 của Nga hoặc J-20 của Trung Quốc, điều này sẽ làm phức tạp thêm chuỗi cung ứng toàn cầu của Lockheed Martin.
Douglas Birkey, giám đốc Viện Nghiên cứu Hàng không Vũ trụ Mitchell có trụ sở tại Mỹ, nhận định: “Đây không phải là sự nhượng bộ, mà là một chiến lược thực dụng. Mỹ không thể để mất một thị trường trị giá 100 tỷ đô la mà không tính đến những rủi ro địa chính trị.”
Quyết định đảo ngược chính sách này cũng liên quan đến một gói thỏa thuận toàn diện được công bố trong chuyến thăm của Thái tử Arab Saudi. Theo đó, Arab Saudi cam kết đầu tư lên đến 1.000 tỷ đô la vào Mỹ trong thập kỷ tới, tập trung vào công nghệ AI, chip bán dẫn và năng lượng hạt nhân dân sự.
Tổng thống Trump tuyên bố trong một cuộc họp báo sau sự kiện: “Đây là sự củng cố liên minh kinh tế – quân sự. Arab Saudi là một đối tác không thể thay thế trong việc ổn định giá dầu và cuộc chiến chống khủng bố.”
CNBC ước tính rằng thương vụ này có thể mang lại cho Mỹ khoảng 148 tỷ đô la doanh thu trực tiếp, chưa kể các hợp đồng bảo dưỡng kéo dài trong vòng 30 năm.
Việc sở hữu F-35 sẽ giúp cải thiện năng lực tác chiến của Arab Saudi, thúc đẩy nước này chia sẻ gánh nặng phòng thủ khu vực với Mỹ, đặc biệt là khi nhóm vũ trang Houthi tại Yemen tiếp tục các cuộc tấn công vào tuyến hàng hải đi qua Biển Đỏ và Vịnh Aden.
F-35 sẽ giúp không quân Arab Saudi kiểm soát vùng trời và vùng biển rộng lớn, giảm áp lực cho lực lượng đồn trú của Mỹ. Đại tá về hưu Mỹ Rick Francona, một chuyên gia về Trung Đông, phân tích trên NPR: “Iran và các nhóm vũ trang ủy nhiệm là một mối đe dọa chung. F-35 sẽ là một công cụ để Arab Saudi tự vệ mà không cần Mỹ can thiệp trực tiếp.”
Cạnh tranh ảnh hưởng với Trung Quốc cũng là một trong những động lực thúc đẩy Mỹ bán F-35 cho Arab Saudi. Trung Quốc đã đầu tư 50 tỷ đô la vào Arab Saudi từ năm 2016 đến 2025, bao gồm các dự án cơ sở hạ tầng và công nghệ.
Bruce Riedel, cựu cố vấn về Trung Đông của Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ, nhận định: “Mỹ đang chơi một ván cờ dài hơi. Thương vụ F-35 sẽ giữ chân Arab Saudi trong hệ sinh thái công nghệ Mỹ và ngăn chặn ảnh hưởng của Trung Quốc. Tuy nhiên, rủi ro vẫn còn cao khi Arab Saudi đã mua thiết bị bay không người lái từ Trung Quốc và F-35 có thể trở thành ‘cửa hậu’ cho gián điệp.”
Các chuyên gia cũng cho rằng thương vụ này ít gây ảnh hưởng đến ưu thế quân sự của Israel trong khu vực, tạo điều kiện cho chính quyền Tổng thống Trump thực thi thỏa thuận.
Arab Saudi dường như chỉ được phép mua tối đa 48 máy bay chiến đấu F-35A, so với khoảng 100 chiếc mà Israel đã tiếp nhận và đặt hàng thêm. Israel là quốc gia duy nhất ngoài Mỹ được phép can thiệp và chỉnh sửa các hệ thống trên máy bay chiến đấu F-35, cũng như triển khai vũ khí nội địa trên dòng chiến đấu cơ này.
Birkey nhận định: “Arab Saudi sẽ mất ít nhất 5 năm để đạt hiệu suất tác chiến tương đương Israel hiện nay. Ngay cả khi làm được điều đó, họ vẫn thua kém về số lượng và mức độ cải tiến máy bay.”
Admin
Nguồn: VnExpress
