Tại buổi tọa đàm về dịch thuật Truyện Kiều diễn ra chiều 20/11 tại Đại học Hoa Sen, TP HCM, nhà thơ Nguyễn Đỗ đã chia sẻ về tiến độ dự án dịch thuật đầy tâm huyết này. Dự án bắt đầu từ ngày 16/3 và hiện đã hoàn thành khoảng 60-70% sau hơn 8 tháng miệt mài thực hiện.
Đội ngũ dịch thuật, bên cạnh John Stauffer, còn có sự tham gia của Paul Hoover và Hà Thạch. Dự kiến, bản dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh sẽ hoàn thành sau khoảng hai năm.
Theo nhà thơ Nguyễn Đỗ, động lực thúc đẩy ông thực hiện dự án này xuất phát từ việc nhận thấy một số bản dịch tiếng Anh hiện tại chưa thực sự truyền tải được hết sự tinh tế và chính xác của nguyên tác. Nhiều bản dịch còn nặng về tóm tắt cốt truyện mà chưa thể lột tả được vẻ đẹp mỹ học vốn có của Truyện Kiều. Ông lo ngại rằng, do rào cản ngôn ngữ, độc giả nước ngoài có thể hiểu sai lệch về bối cảnh và nhân vật trong tác phẩm.
Quá trình dịch thuật gặp không ít thách thức do sự khác biệt về tư duy ngôn ngữ, thể thơ và bối cảnh văn hóa giữa Việt Nam và phương Tây. Việc chuyển tải thể thơ lục bát đặc trưng sang tiếng Anh sao cho vẫn giữ được sự uyển chuyển, mềm mại là một bài toán hóc búa. Bên cạnh đó, Truyện Kiều chứa đựng nhiều điển cố, điển tích và khái niệm Nho giáo. Nếu dịch quá sát nghĩa, bản dịch có thể trở nên khô cứng, nhưng nếu phóng tác quá đà sẽ làm mất đi phong vị cổ điển của tác phẩm.
Nhà thơ Nguyễn Đỗ cũng chỉ ra những khó khăn cụ thể trong việc tìm kiếm các từ ngữ tiếng Anh tương đương để diễn tả trọn vẹn ý nghĩa của các từ như “sắc sảo” hay “mặn mà”. Ông lấy ví dụ câu thơ “Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng”, trong đó hình ảnh “ngó ý” và “tơ lòng” mang tính ẩn dụ cao, biểu đạt sự gắn kết tình cảm. Nếu dịch theo nghĩa đen, câu thơ sẽ mất đi tầng nghĩa sâu sắc.
Giáo sư John Stauffer chia sẻ quan điểm rằng việc dịch Truyện Kiều không chỉ đơn thuần là chuyển đổi từ vựng mà còn là “chuyển dịch nỗi đau” từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Theo ông, một bản dịch thành công phải giữ được tính nhạc của nguyên tác và giúp độc giả quốc tế cảm nhận được vẻ đẹp nhân văn, tinh thần vượt lên nghịch cảnh của người Việt.
Giáo sư Stauffer nhấn mạnh giá trị của Truyện Kiều nằm ở khả năng mở rộng sự thấu cảm thông qua ngôn từ, giúp người đọc nhìn lại bản thân và cuộc sống từ một góc độ mới. Ông xem tác phẩm như một thiên anh hùng ca, ca ngợi quá trình con người vượt qua những trở ngại, đau khổ để hướng đến một xã hội tốt đẹp hơn.
Truyện Kiều, kiệt tác của đại thi hào Nguyễn Du, được viết bằng chữ Nôm theo thể lục bát, gồm 3.254 câu. Tác phẩm mượn bối cảnh xã hội Trung Quốc thời nhà Minh để kể về cuộc đời đầy thăng trầm của Thúy Kiều, một người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng phải bán mình chuộc cha.
Tác phẩm này được giới phê bình đánh giá cao, xem là đỉnh cao của văn chương và tiếng Việt, đã được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ với trên 35 bản dịch khác nhau. Truyện Kiều cũng là nguồn cảm hứng cho nhiều công trình nghiên cứu văn học.
Về những người tham gia dự án dịch thuật lần này, John Stauffer là Giáo sư ngành Anh văn, Nghiên cứu Mỹ và Nghiên cứu Mỹ gốc Phi tại Đại học Harvard. Ông có nhiều công trình nghiên cứu về thời kỳ Nội chiến Hoa Kỳ, phong trào phản kháng và chủ nghĩa chống nô lệ. Nguyễn Đỗ là nhà thơ và dịch giả người Mỹ gốc Việt, từng học văn học tại Đại học Vinh và có nhiều năm làm báo, biên tập tại TP HCM trước khi sang Mỹ du học và tiếp tục sự nghiệp văn chương.
Admin
Nguồn: VnExpress
