Kháng thể đơn dòng (mAb), một loại protein kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm từ một dòng tế bào bạch cầu duy nhất, đang mở ra những hướng điều trị mới đầy hứa hẹn. Loại thuốc sinh học này hoạt động bằng cách hỗ trợ hệ miễn dịch nhận diện và loại bỏ các tác nhân gây bệnh cụ thể, từ virus đến tế bào ung thư và protein có hại.
Theo TS.BS Trần Hải Bình, Phó trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, kháng thể là những protein do tế bào bạch cầu sản xuất để bảo vệ cơ thể. Khi các tác nhân gây bệnh xâm nhập, kháng thể sẽ kích hoạt hệ miễn dịch để chống lại chúng.
Trong cơ thể, nhiều dòng tế bào bạch cầu cùng tồn tại. Khi một mầm bệnh xâm nhập, chúng tạo ra nhiều loại kháng thể khác nhau, được gọi là kháng thể đa dòng. Trong những tình huống khẩn cấp, kháng thể đa dòng có thể được sử dụng để điều chế thuốc.
Tiến sĩ Bình dẫn chứng, trong giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19, khi chưa hiểu rõ về virus, các nhà khoa học đã chiết tách kháng thể đa dòng từ máu của người bệnh đã hồi phục để truyền cho bệnh nhân khác. Biện pháp này giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh trước khi cơ thể người bệnh tự sản xuất kháng thể. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là tính đặc hiệu thấp, khó chuẩn hóa do hỗn hợp thuốc chứa nhiều loại kháng thể. Kháng thể đa dòng có thể nhận diện nhiều mục tiêu cùng lúc, dẫn đến các tác dụng phụ khó kiểm soát. Hơn nữa, trong một số bệnh như ung thư, tế bào ung thư có khả năng “lẩn tránh” hệ miễn dịch, khiến cơ thể không tạo ra kháng thể chống lại chúng, do đó không có kháng thể đa dòng để điều trị.
Để khắc phục những hạn chế này, các nhà khoa học đã phát triển kháng thể đơn dòng bằng công nghệ sinh học tiên tiến. Loại thuốc này có khả năng tác động trực tiếp vào cơ chế gây bệnh, mang lại hiệu quả kéo dài và giảm thiểu tác dụng phụ.
Trên thế giới, hơn 160 loại kháng thể đơn dòng đã được cấp phép sử dụng. Tại Việt Nam, Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế đã cấp phép cho 41 loại, trong đó 19 loại dùng để điều trị ung thư và số còn lại dùng để phòng ngừa bệnh do virus, điều trị bệnh tự miễn và các bệnh khác. Các kháng thể đơn dòng được sử dụng rộng rãi trong điều trị ung thư bao gồm Trastuzumab (điều trị ung thư vú), Rituximab (điều trị u lympho không Hodgkin, bệnh bạch cầu), Pembrolizumab (điều trị ung thư phổi) và Bevacizumab (điều trị ung thư đại trực tràng, thận, buồng trứng).
Ngoài các kháng thể đơn dòng đã được cấp phép, một số loại thuốc dựa trên kháng thể đơn dòng đang được Bộ Y tế cho phép sử dụng giới hạn trong các thử nghiệm lâm sàng, ví dụ như thuốc MK-2870 (SKB264) trong điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ ở giai đoạn di căn xa.
Trong điều trị ung thư, các nhà khoa học thiết kế kháng thể đơn dòng để liên kết với các protein hoặc kháng nguyên đặc trưng trên tế bào ung thư. Điều này giúp hệ miễn dịch dễ dàng phát hiện, tấn công và tiêu diệt tế bào bệnh. Một số thuốc liên hợp kháng thể đơn dòng như MK-2870 có tác dụng dẫn đường, giúp thuốc hóa trị tiếp cận và tiêu diệt chính xác tế bào ung thư, giảm thiểu tác động đến tế bào lành và hạn chế tác dụng phụ của hóa trị.
Các kháng thể đơn dòng khác như Evolocumab có thể giúp giảm cholesterol và điều trị bệnh tim mạch, trong khi Denosumab được sử dụng để điều trị loãng xương và ung thư di căn xương. Tất cả các loại thuốc này đều tác động vào cơ chế gây bệnh, mang lại hiệu quả kéo dài và ít gây tác dụng phụ.
Do là một liệu pháp điều trị mới và tiên tiến, việc chỉ định kháng thể đơn dòng cần được thực hiện sau khi bác sĩ đã khám và đánh giá toàn diện tình trạng của bệnh nhân. Trong các trường hợp phức tạp, cần có sự hội chẩn đa chuyên khoa và theo dõi chặt chẽ sau khi sử dụng thuốc. Bệnh nhân nên đến các bệnh viện đa khoa để được tư vấn, sàng lọc và thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu trước khi điều trị bằng kháng thể đơn dòng.
Chi phí điều trị bằng kháng thể đơn dòng hiện nay còn khá cao do giá thuốc đắt. Tuy nhiên, một số kháng thể đơn dòng tại Việt Nam đã có các phiên bản sinh học tương tự với giá thành thấp hơn, mở ra cơ hội điều trị cho nhiều bệnh nhân hơn.
Admin
Nguồn: VnExpress
