Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang vấp phải sự phản đối gay gắt từ nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, tại Hội nghị lần thứ 30 Các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) ở Brazil.
EU áp dụng mức phí khoảng 80 euro cho mỗi tấn carbon thải ra đối với các nhà sản xuất gây ô nhiễm nặng trong khối. Mục tiêu là khuyến khích chuyển đổi sang các phương thức sản xuất thân thiện với môi trường hơn. Tuy nhiên, điều này làm dấy lên lo ngại về khả năng cạnh tranh với hàng nhập khẩu từ các quốc gia có tiêu chuẩn môi trường thấp hơn. Để giải quyết vấn đề này, EU thiết lập CBAM, dự kiến bắt đầu áp thuế lên một số mặt hàng từ các quốc gia không có chi phí carbon tương đương từ ngày 1/1/2026.
Châu Âu coi CBAM là công cụ để chuyển đổi sức mạnh kinh tế thành ảnh hưởng chính sách toàn cầu, với hy vọng thúc đẩy các quốc gia khác sản xuất sạch hơn. Thổ Nhĩ Kỳ đã viện dẫn CBAM là động lực chính để ban hành luật cắt giảm khí thải.
Tuy nhiên, cách tiếp cận này không được tất cả các quốc gia ủng hộ. Ấn Độ, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và Nam Phi là những nước phản đối mạnh mẽ nhất CBAM.
Theo ông Harjeet Singh, nhà hoạt động thuộc Sáng kiến Hiệp ước Không phổ biến Nhiên liệu hóa thạch của Ấn Độ, CBAM là “cú đánh kép” vào các nước đang phát triển. Ông lập luận rằng EU, với dấu chân carbon lớn thứ hai thế giới, chưa hỗ trợ đủ cho quá trình chuyển đổi năng lượng ở các quốc gia kém phát triển, và việc áp thuế lên hàng xuất khẩu chỉ vì các nền kinh tế này chưa đủ xanh là không công bằng.
Ông Sameer Kwatra, Giám đốc chi nhánh Ấn Độ của Hội đồng Bảo vệ Tài nguyên Thiên nhiên, cho rằng CBAM là một “biện pháp thương mại đơn phương” và có tác động không cân xứng đến một số nền kinh tế.
Ông Mohammad Navid Safiullah, quan chức Bộ Khí hậu Bangladesh, bày tỏ “đặc biệt lo ngại” về sự gia tăng của các biện pháp thương mại đơn phương, cho rằng chúng bị thao túng và tạo ra gánh nặng không đáng có. Ông nhấn mạnh rằng “tham vọng khí hậu phải được xây dựng trên quan hệ đối tác, không phải chủ nghĩa bảo hộ”.
Một nhà đàm phán Mỹ Latin cho rằng EU đang bổ sung quá nhiều chính sách ảnh hưởng đến thương mại hàng năm, và cần có một cuộc đối thoại về các biện pháp cứng rắn như chống phá rừng và CBAM.
Đặc phái viên về khí hậu của Trung Quốc, ông Liu Zhenmin, nhấn mạnh rằng thế giới cần một môi trường đầu tư thân thiện với khí hậu và việc gắn thương mại với khí hậu không phải là một ý tưởng tốt.
Trước những chỉ trích, Cao ủy Khí hậu EU Wopke Hoekstra khẳng định CBAM là một biện pháp khí hậu, không phải thương mại. Ông nhấn mạnh rằng đây là một phần trong bộ công cụ khí hậu nhằm ngăn chặn phát thải rời khỏi EU, và các nền kinh tế ngoài khối cũng sẽ đồng hành. Anh dự kiến áp dụng cơ chế tương tự vào năm 2027, trong khi Brazil, Australia và Canada cũng đang cân nhắc.
Các chuyên gia cho rằng, tranh cãi về việc CBAM gây thiệt hại cho các nước đang phát triển hay là công cụ thiết yếu chống biến đổi khí hậu xuất phát từ các động cơ khác nhau. Một số quốc gia lo ngại về việc phải chịu mức thuế cao hơn do chưa tiến xa trong lộ trình khử carbon.
Theo bà Ellie Belton, chuyên gia thương mại – khí hậu tại Tổ chức Môi trường Thế hệ Thứ Ba (E3G) tại London, một số quốc gia sử dụng vấn đề này như một “con bài mặc cả” để đổi lấy nhượng bộ trong các nội dung khác.
Một số nhà đàm phán châu Âu thừa nhận rằng những phàn nàn về CBAM từ một số quốc gia là chính đáng, nhưng cũng có những ý đồ khác đằng sau. Một nhà ngoại giao EU cho biết Nhóm Các nước đang phát triển cùng chí hướng (LMDC), bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc và các nước Arab do Arab Saudi dẫn đầu, đang sử dụng CBAM như một “con bài chiến thuật” để tạo lợi thế trong các cuộc đàm phán rộng hơn.
Nhà ngoại giao này và một nhà đàm phán Mỹ Latin cho rằng Arab Saudi đưa CBAM vào các cuộc thảo luận không liên quan để cản trở tiến triển các đồng thuận tại COP, vì điều đó có thể ảnh hưởng bất lợi đến xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch của họ.
Để giải quyết bế tắc, Brazil đã tổ chức Diễn đàn Tích hợp về Khí hậu và Thương mại vào ngày 15/11. Bà Ieva Barsauskaite, chuyên gia thương mại tại Viện Quốc tế về Phát triển Bền vững (IISD), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thảo luận về chủ đề này, nhưng cần xác định hướng thảo luận phù hợp.
Vào ngày 18/11, Brazil công bố dự thảo đầu tiên của thỏa thuận chung COP30, đưa ra 4 lựa chọn để đáp ứng kỳ vọng của các bên, bao gồm thiết lập các nền tảng đối thoại, tổ chức các phiên họp kỹ thuật và một hội nghị cấp cao. Dự thảo cũng đề xuất đánh giá thường xuyên các biện pháp như CBAM tại các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, EU đã phản đối mạnh mẽ dự thảo này. Vào tối ngày 21/11, thời điểm dự kiến bế mạc COP30, các cuộc đàm phán vẫn tiếp tục kéo dài. EU từ chối chấp nhận phiên bản dự thảo đã điều chỉnh được công bố vào sáng cùng ngày, cho rằng nó không thúc đẩy nỗ lực toàn cầu nhằm cắt giảm khí nhà kính.
Ngược lại, một số nền kinh tế mới nổi phản đối lập trường của EU và yêu cầu khối cam kết nhiều hơn về tài chính để giúp các nước nghèo đối phó với biến đổi khí hậu. Một nhà đàm phán giấu tên từ một nước đang phát triển nói với Reuters rằng “nếu có lộ trình cho nhiên liệu hóa thạch, cũng phải có lộ trình cho tài chính khí hậu”.
EU trả lời rằng họ có thể “vượt qua vùng an toàn” của mình trong vấn đề tài chính cho các nước đang phát triển, nhưng chỉ khi các đối tác tăng cường cắt giảm khí thải. Đến tối ngày 21/11, một số nhà đàm phán châu Âu cho biết EU đang cân nhắc khả năng rời khỏi bàn đàm phán COP30 thay vì chấp nhận thỏa thuận của hội nghị lần này, cho thấy sự chia rẽ sâu sắc về vấn đề CBAM và các cam kết tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu.
Admin
Nguồn: VnExpress
