Thời gian gần đây, dư luận xôn xao trước thông tin hàng loạt KOL, doanh nhân và người nổi tiếng vướng vào vòng lao lý với các cáo buộc liên quan đến lừa đảo, buôn lậu, trốn thuế. Điều đáng nói, trước khi bị phanh phui, những nhân vật này thường xuyên xuất hiện với hình ảnh làm từ thiện hào nhoáng, phô trương.
Một người bạn từng chia sẻ với tôi về sự ngạc nhiên khi đến thăm nhà một nhân vật nổi tiếng và thấy cả một căn phòng trưng bày bằng khen, ảnh làm từ thiện. Anh ta chua chát: “Từ thiện bằng tiền phạm pháp!”.
Thực tế cho thấy, nhiều người giàu lên nhanh chóng, sống xa hoa, làm từ thiện ồn ào và tự cho mình quyền “bất khả xâm phạm”. Họ tạo ra một “lá chắn kép”: vẻ ngoài hào nhoáng với siêu xe, biệt thự, hàng hiệu, tạo ấn tượng về sự thành công; và những hoạt động từ thiện phát tiền, xây nhà, tặng quà, tạo dựng hình ảnh tử tế. “Lá chắn kép” này khiến bất kỳ ai đặt câu hỏi về nguồn gốc tài sản của họ đều vấp phải phản ứng dữ dội từ dư luận.
Không ai phủ nhận giá trị của từ thiện, nhưng cần phân biệt rõ giữa làm từ thiện thực sự và “diễn” từ thiện. Làm từ thiện là giúp đỡ người khác vì họ cần, chứ không phải vì bản thân mình cần sự chứng minh hay che đậy. Ngược lại, “diễn” từ thiện biến hành động giúp đỡ thành một chương trình truyền hình thực tế với đầy đủ camera, ánh sáng, góc quay đẹp và những lời lẽ sáo rỗng.
Từ thiện bằng tiền phi pháp là hành vi tội phạm ngụy trang. Không có sự cao thượng nào khi dùng tiền lừa đảo để phát cho người khác. Cũng không có gì đáng khen khi sử dụng tiền trốn thuế, lẽ ra phải dành cho y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng, để xây nhà cho người nghèo rồi quay video khóc lóc. Đó không phải là lòng nhân ái, mà là đạo đức giả.
Tệ hơn, đó còn là tội ác kép. Đầu tiên, phạm tội để có tiền. Sau đó, lợi dụng nỗi đau của người nhận tiền để tẩy trắng bản thân, biến nỗi khổ của họ thành công cụ marketing. Người nghèo nhận vài triệu đồng, vui mừng rơi nước mắt, nhưng không biết rằng đó có thể là tiền lừa đảo từ một nạn nhân khác, và họ vừa trở thành mắt xích cuối cùng trong chuỗi rửa tiền.
Lịch sử từng ghi nhận nhiều kẻ phạm tội sử dụng từ thiện như một chiến lược. Trùm ma túy Pablo Escobar ở Colombia xây nhà ở, trường học, bệnh viện, sân bóng cho người nghèo ở Medellín, được dân nghèo tôn sùng như Robin Hood. Nhưng điều đó không thể xóa tội ác của hắn, gây ra hàng nghìn cái chết do đường dây ma túy và bạo lực. Al Capone, trùm mafia Mỹ, mở quán ăn từ thiện cho người thất nghiệp nghèo ở Chicago thời đại suy thoái, được nhiều người quý mến vì những bữa cơm miễn phí. Nhưng tất cả những điều đó không biến hắn thành người tốt.
Khi được hỏi lý do quay video khi đi phát quà, một khách hàng đã thẳng thắn trả lời: “Không quay thì làm sao người ta biết em làm?”. Đó chính là vấn đề. Khi từ thiện không còn là giúp người mà là để người khác biết, mục đích cao đẹp của nó đã bị biến dạng.
Trong khoa học hình sự và tội phạm học, các mô thức hành vi lặp lại luôn được đặc biệt chú ý. Với những trường hợp giàu lên bằng nguồn tiền bất chính, có thể nhận diện ba dấu hiệu đáng lưu ý: tốc độ làm giàu nhanh phi lý, phô trương không tương xứng và từ thiện theo kiểu marketing ồn ào.
Điều tệ hại nhất của hiện tượng này không chỉ nằm ở bản thân người vi phạm pháp luật, mà còn ở sự phá hủy niềm tin. Khi một cá nhân nào đó bị điều tra, hàng nghìn người làm từ thiện chân chính cũng bị nghi ngờ.
Câu hỏi đặt ra không phải là “Tại sao họ làm vậy?”, mà là “Tại sao họ có thể làm vậy?”. Một người có thu nhập vài chục triệu một tháng nhưng chi tiêu vài trăm triệu. Ngân hàng thấy, cơ quan thuế cũng thấy, nhưng chỉ đến khi công an vào cuộc, mọi thứ mới sáng tỏ. Chúng ta thường có xu hướng thần thánh hóa những người giàu có: họ giàu, chắc họ giỏi; họ làm từ thiện, chắc họ tốt. Logic này đơn giản đến nguy hiểm.
Đối với các cá nhân sử dụng hoàn toàn tiền riêng để giúp đỡ người khác, pháp luật hiện hành không quy định nghĩa vụ phải công khai nguồn gốc và cách chi tiêu. Tuy nhiên, họ vẫn phải trung thực với cơ quan thuế và sẽ bị điều tra nếu có dấu hiệu rửa tiền hay kinh doanh trá hình. Đó là nghĩa vụ tuân thủ pháp luật nói chung, chứ không phải nghĩa vụ công khai từ thiện riêng biệt.
Pháp luật cần quy định rõ ràng rằng hoạt động từ thiện bằng nguồn tiền phi pháp không được coi là tình tiết giảm nhẹ. Hiện nay, trong nhiều vụ án, luật sư bào chữa thường viện dẫn hoạt động từ thiện của thân chủ để xin giảm án, và điều đó có hiệu quả. Tuy nhiên, nếu tiền từ thiện có nguồn gốc phi pháp, cơ quan tố tụng không nên xem đó là tình tiết giảm nhẹ mà phải xem là tình tiết tăng nặng, vì bị cáo đã cố tình sử dụng hoạt động từ thiện để che giấu tội phạm, tạo “lá chắn” và lợi dụng lòng tốt của xã hội.
Admin
Nguồn: VnExpress
