Mười năm trước, Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) chìm trong cuộc khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng, với tổng nợ lên tới hơn 36.000 tỷ đồng, đẩy doanh nghiệp vào tình thế khó khăn chưa từng có. Nhà sáng lập Đoàn Nguyên Đức (bầu Đức) từng chia sẻ, đã có thời điểm công ty cạn kiệt tiền mặt, không đủ khả năng chi trả lương cho nhân viên. Ngay cả những đối tác thân thiết cũng quay lưng, khiến ông cảm thấy hoàn toàn cô độc.
Những khoản đầu tư dài hạn vào các lĩnh vực như cao su và thủy điện không mang lại dòng tiền như kỳ vọng, đẩy HAGL đến bờ vực phá sản. Điều này buộc công ty phải tiến hành tái cấu trúc toàn diện để vực dậy.
**Hồi sinh từ đống đổ nát**
Khi HAGL đối mặt với tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, bầu Đức đã không chọn cách rút lui mà quyết tâm đối diện với thách thức. Ông tiến hành bán tài sản, cắt giảm chi phí và thực hiện tái cấu trúc từ gốc. Thỏa thuận chuyển nhượng HAGL Agrico cho THACO đã giúp HAGL xóa bỏ hàng nghìn tỷ đồng nợ, tạo nền tảng tài chính vững chắc cho mô hình nông nghiệp mới. Từ ớt, chanh leo đến chuối, sầu riêng, heo ăn chuối và dâu tằm, mọi sáng kiến đều hướng đến mục tiêu duy nhất: tạo ra dòng tiền thực.
Hiện tại, HAGL đang áp dụng mô hình “bốn cây, hai con”. Bốn loại cây trồng chủ lực bao gồm 7.030 ha chuối, 2.140 ha sầu riêng, 3.000 ha cà phê và 1.000 ha dâu tằm. Hai vật nuôi chính là heo và tằm. Hệ thống chăn nuôi heo ăn chuối của công ty đã đạt quy mô khoảng 500.000 con tại chín cụm trại. Sau chín tháng, 64.641 con heo đã được xuất chuồng, cho thấy chuỗi cung ứng đã đi vào hoạt động ổn định.
Nhà máy kéo tơ của Hoàng Anh Gia Lai tại Hàm Rồng có diện tích 2,5 ha. Bầu Đức giải thích rằng HAGL không chỉ tập trung vào trồng trọt mà còn muốn mở rộng sang lĩnh vực chế biến sâu. Ông chia sẻ: “Trồng dâu, nuôi tằm, kéo tơ là ba mắt xích nhỏ, nhưng nếu được thực hiện đủ lớn sẽ tạo ra giá trị bền vững”.
Theo tính toán của bầu Đức, việc đầu tư một ha dâu tằm tốn khoảng 500 triệu đồng, nhưng năng suất lại rất cao. Với 13-15 kg lá dâu để sản xuất 1 kg kén, và 7 kg kén để sản xuất 1 kg tơ, mỗi ha có thể tạo ra 100 tấn lá mỗi năm, tương đương 0,95-1,1 tấn tơ. Với giá quốc tế khoảng 65 USD một kg, doanh thu từ tằm tơ hiện cao hơn so với trồng chuối. Lô tơ đầu tiên đã được xuất khẩu sang Ấn Độ từ tháng 7, trong khi các phụ phẩm như nhộng và tơ phế cũng được tận dụng tối đa. Công ty đang lên kế hoạch mở thêm một nhà máy rộng 3 ha với công suất 1.000 tấn tơ/năm để hoàn thiện chuỗi giá trị.
Nhiều cổ đông đánh giá cao hướng đi này. Nhà đầu tư Đào Phúc Tường ở Hà Nội nhận định rằng hệ sinh thái khép kín giúp HAGL kiểm soát chất lượng và nâng cao giá trị sản phẩm.
Tuy nhiên, dâu tằm chỉ là một phần trong bức tranh đa dạng mà HAGL đang xây dựng. Chuối và sầu riêng vẫn là những trụ cột chính tạo ra dòng tiền. Trong chín tháng đầu năm, sản lượng chuối đạt 365.670 tấn, sầu riêng đạt 3.284 tấn, và dự kiến sẽ thu hoạch rộ từ năm 2026. 3.000 ha cà phê dự kiến sẽ đóng góp dòng tiền đều đặn trong ba năm tới. Bầu Đức cho rằng những yếu tố này tạo ra một vòng tuần hoàn giá trị, giảm thiểu rủi ro và giữ lại lợi nhuận trong hệ thống.
**Tăng tốc sau tái cấu trúc**
Những thay đổi trong chiến lược và vận hành đã được phản ánh rõ nét trong kết quả kinh doanh của HAGL. Doanh thu thuần trong chín tháng đầu năm đạt 5.600 tỷ đồng, tăng 33% so với cùng kỳ. Trong đó, trái cây đóng góp 4.408 tỷ đồng, chiếm gần 80% tổng doanh thu. Lợi nhuận sau thuế đạt 1.312 tỷ đồng, hoàn thành 87% kế hoạch năm.
Tính đến tháng 11, lợi nhuận của HAGL ước đạt 1.800 tỷ đồng. Ban lãnh đạo dự báo rằng quý IV sẽ ghi nhận thêm một khoản thu nhập bất thường, có thể đưa lợi nhuận cả năm lên khoảng 2.800 tỷ đồng nếu không có biến động lớn. Đây là năm thứ năm liên tiếp doanh nghiệp duy trì lợi nhuận sau giai đoạn tái cấu trúc.
Sự phục hồi này đánh dấu một bước ngoặt lớn so với giai đoạn 2016-2021, khi nợ cao và tài sản dàn trải khiến HAGL lỗ lũy kế gần 7.000 tỷ đồng. Đến tháng 7 năm nay, toàn bộ số lỗ lũy kế đã được xóa bỏ, và công ty chỉ còn ghi nhận khoản nợ 7.000 tỷ đồng.
HAGL dự kiến sẽ đưa Công ty cổ phần Hưng Thắng Lợi Gia Lai lên sàn vào năm 2026 và Gia Súc Lơ Pang vào năm 2027. Vùng trồng đã được kiểm toán khoảng 18.000 ha, và công ty hướng tới mục tiêu đạt 30.000 ha vào năm 2030, bao gồm 10.000 ha cà phê Arabica, 7.000 ha chuối, 3.000 ha sầu riêng, 2.000 ha dâu tằm và các loại cây trồng khác.
Nhiều cổ đông nhận định rằng HAGL đã chuyển sang giai đoạn vận hành ổn định, với chuỗi liên kết từ vườn – chuồng – nhà máy và một chiến lược quản trị rủi ro, tài chính rõ ràng hơn. Hiện tại, “cục máu đông” lỗ lũy kế của công ty đã được xử lý, và nợ vay đã giảm đáng kể. Nhìn lại chặng đường đã qua, bầu Đức chia sẻ: “Ngày trước tôi liều, bây giờ tôi chắc”. Ông cho rằng việc lạm dụng vốn vay ngân hàng là một bài học đắt giá mà doanh nghiệp không bao giờ được phép lặp lại.
**Bài học về rủi ro và quản trị**
Theo bầu Đức, khó khăn lớn nhất trong nông nghiệp không nằm ở kỹ thuật mà ở thị trường và tiêu chuẩn chất lượng. Về thị trường, chuối và sầu riêng của HAGL đã có đầu ra ổn định tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Ngành tơ tằm, dù nhà máy mới đi vào hoạt động bốn tháng, cũng đã có hợp đồng xuất khẩu sang Ấn Độ.
Ông phân tích thêm, thách thức lớn nhất của HAGL là kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Tằm rất nhạy cảm và chỉ ăn được lá dâu hoàn toàn sạch, do đó toàn bộ vùng trồng dâu của công ty không sử dụng thuốc và được quản lý tách biệt để tránh nguy cơ từ khu dân cư hoặc vùng trồng lân cận.
Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, ông Đặng Phúc Nguyên, cho biết nhu cầu tơ trên thế giới đang tăng nhanh ở phân khúc cao cấp và các ứng dụng công nghệ. Ông nhận định: “Đây sẽ là cơ hội cho Việt Nam khi nhu cầu tơ toàn cầu vượt cung. Còn với chuối, Việt Nam có giống kháng bệnh và vùng trồng gần thị trường tiêu thụ nên cũng chiếm lợi thế”.
Ông Nguyên đánh giá rằng sự tham gia của các doanh nghiệp lớn như HAGL tạo ra động lực cho cả hai ngành, giúp mở rộng sản xuất, nâng cao chất lượng và đáp ứng các tiêu chuẩn nhập khẩu. Nếu có thêm vài doanh nghiệp có năng lực tương đương, sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam, từ chuối đến tơ, sẽ được cải thiện đáng kể.
Về tài chính, HAGL ưu tiên tái đầu tư thay vì vay nợ. Sau tái cấu trúc, tỷ lệ nợ trên vốn điều lệ còn 0,51 lần; nợ trên vốn chủ sở hữu 0,48 lần; nợ trên tổng tài sản 0,23 lần – tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn mở rộng.
Ông Nguyễn Đức Nhân, Giám đốc Trung tâm Kinh doanh Công ty Chứng khoán Mirae Asset, nhận định rằng HAGL “có chuyển biến rõ rệt sau tái cấu trúc”. Theo ông, những sai lầm ban đầu đã khiến công ty của bầu Đức phải trả giá, nhưng cũng giúp tích lũy kinh nghiệm. Qua khảo sát, ông Nhân ghi nhận rằng công tác quản trị và vận hành của doanh nghiệp đã được cải thiện đáng kể.
Ông cũng lưu ý rằng nông nghiệp vẫn tiềm ẩn rủi ro từ chính sách, thời tiết và môi trường đầu tư tại Lào, Campuchia. Tuy nhiên, HAGL hiện đang có vị thế tốt hơn trước, với dư địa mở rộng và tăng trưởng mạnh trong các ngành chủ lực.
Admin
Nguồn: VnExpress
