Những ký ức kinh hoàng về trận lũ quét kinh hoàng đêm 18/11 vẫn còn ám ảnh anh Nguyễn Ngọc Vũ ở phường Quy Nhơn Bắc, Gia Lai. Sau khi vừa dọn dẹp xong lớp bùn đất của đợt lũ trước, vợ chồng anh bàng hoàng chứng kiến dòng nước lũ dữ dội ập về lần thứ hai, cuốn trôi toàn bộ tài sản. Do địa hình bị cô lập và mất liên lạc, cả gia đình năm người phải leo lên gác xép nhỏ hẹp để trú ẩn. Lương thực và bếp núc đều bị nhấn chìm, họ phải chia nhau những miếng bánh tráng sống cầm cự trong lúc chờ đợi cứu hộ.
Tương tự, tại tâm lũ Đăk Lăk, chị Nguyễn Thị Hào ở phường Đông Hòa đã phải gắng hết sức đưa người chồng bị tai biến và mẹ già 80 tuổi lên gác lửng khi nước sông Ba bất ngờ dâng cao trong đêm. Giữa biển nước mênh mông, chị vội viết dòng chữ cầu cứu lên tấm vải treo trên mái nhà. Những trải nghiệm kinh hoàng như của anh Vũ và chị Hào có thể là khởi nguồn của Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), một hội chứng thường bị bỏ qua sau các thảm họa thiên tai, theo bác sĩ Nguyễn Viết Chung, Khoa Tâm thần, Bệnh viện E.
Hiệp hội Tâm lý học Mỹ (APA) cho biết, thiên tai là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến PTSD. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng thống kê rằng, sau các thảm họa tự nhiên, tỷ lệ người dân gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần, từ nhẹ đến nặng, có thể tăng vọt lên 15-20%. Đợt mưa lũ vừa qua ở miền Trung và Tây Nguyên với diễn biến phức tạp và gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của, có thể làm bùng phát các vấn đề tâm lý tại Việt Nam. Bác sĩ Chung nhận định rằng sang chấn tâm lý thường xuất hiện khi nạn nhân trải qua hoặc chứng kiến những sự kiện cận kề cái chết hoặc mất mát lớn. Nếu các triệu chứng như ác mộng, hoảng loạn, tê liệt cảm xúc kéo dài hơn 6 tháng mà không được can thiệp, nạn nhân có thể rơi vào trầm cảm và rối loạn lo âu mãn tính.
Đặc biệt, tác động của thiên tai lên trẻ em là một vấn đề đáng lo ngại. Thạc sĩ Tâm lý Lâm sàng Vương Nguyễn Toàn Thiện (Trung tâm Tham vấn và trị liệu tâm lý Lumos) cảnh báo rằng, chấn thương tâm lý ở trẻ em vùng bão lũ có tác động sâu rộng. Khi nhu cầu sinh tồn cơ bản bị đe dọa, trẻ sẽ phải đối mặt với sự mất an toàn về tinh thần. Chứng kiến cha mẹ hoảng loạn hoặc môi trường sống quen thuộc bị phá hủy có thể khiến trẻ cảm thấy bất lực. Nếu không được hỗ trợ, đặc biệt là trẻ mồ côi, các em có nguy cơ phát triển lệch lạc về cảm xúc và hành vi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng hòa nhập xã hội khi trưởng thành.
Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, căng thẳng kéo dài còn bào mòn thể chất. Nghiên cứu chỉ ra rằng có mối liên hệ chặt chẽ giữa stress mãn tính và sự suy giảm hệ miễn dịch. Cơ thể liên tục sản sinh ra hormone cortisol khiến người bị sang chấn dễ rơi vào trạng thái kiệt quệ, đau đầu, mất ngủ triền miên, từ đó tạo điều kiện cho các bệnh lý tim mạch phát triển. Thực tế này đã được ghi nhận sau trận bão Yagi hồi tháng 9/2024 tại Lào Cai, khi nhiều bệnh nhân dù vết thương phần mềm đã lành nhưng vẫn khó phục hồi thể trạng do mất ngủ và lo âu kéo dài.
Trong bối cảnh hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần chuyên sâu tại các vùng nông thôn, miền núi còn hạn chế, các chuyên gia khuyến cáo giải pháp thiết thực nhất là “Sơ cứu tâm lý cộng đồng”. Sự kết nối, sẻ chia trong cộng đồng đóng vai trò quan trọng. Việc lắng nghe, chia sẻ và hỗ trợ nhau dọn dẹp sau lũ không chỉ giúp phục hồi tài sản mà còn là liệu pháp tinh thần hiệu quả. Đối với trẻ em, cha mẹ và thầy cô cần duy trì giao tiếp cởi mở, chấp nhận và thấu hiểu nỗi sợ của trẻ, đồng thời nhanh chóng tái thiết lập các thói quen sinh hoạt, học tập để trẻ tìm lại cảm giác an toàn. Sức khỏe của cha mẹ hoặc người chăm sóc cũng cần được quan tâm để cả gia đình có thể cùng nhau vượt qua những khó khăn do thiên tai gây ra.
Admin
Nguồn: VnExpress
