Tại Hong Kong, những hệ giàn giáo chằng chịt bằng tre, được kết nối bằng dây nhựa, là hình ảnh quen thuộc. Chúng bao quanh các tòa nhà cao tầng, tạo thành những “chiếc kén” màu xanh lá cây, xanh lam hoặc tím, được bảo vệ bằng lưới an toàn.
Giàn giáo tre không chỉ phục vụ cho việc xây dựng các công trình mới mà còn được sử dụng rộng rãi trong việc cải tạo hàng nghìn tòa nhà cao tầng và các khu chung cư cũ kỹ, hay còn gọi là “tong lau”. Kỹ thuật này đã phổ biến ở Hong Kong trong hơn một thế kỷ, bắt nguồn từ Trung Quốc với lịch sử ít nhất 2.000 năm, từ thời nhà Hán. Đến những năm 1990, Trung Quốc đại lục bắt đầu chuyển sang sử dụng giàn giáo thép và nhôm để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Ở Hong Kong, tre vẫn là vật liệu được ưa chuộng, thậm chí được dùng để xây dựng một số tòa nhà chọc trời như trụ sở ngân hàng HSBC và một phần của Trung tâm Tài chính Quốc tế cao 88 tầng. Bên cạnh việc xây dựng các công trình hiện đại, tre còn đóng vai trò quan trọng trong việc dựng các nhà hát kinh kịch Quảng Đông tạm thời. Những nhà hát truyền thống này được xây dựng hoàn toàn bằng tre, thường xuất hiện vào những dịp đặc biệt như ngày sinh của các vị thần địa phương hoặc lễ hội Vu Lan.
Tuy nhiên, hệ thống giàn giáo tre cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo thống kê của Phòng Lao động Hong Kong, từ tháng 1/2018 đến tháng 8/2025, đã có 24 trường hợp tử vong liên quan đến giàn giáo tre. Vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại một khu chung cư ở quận Đại Bộ vào ngày 26/11 vừa qua cho thấy ngọn lửa lan rất nhanh qua giàn giáo và lưới bao bọc, sau đó nhanh chóng bao trùm mặt ngoài của tòa nhà.
Theo tạp chí Time Out, hai loại tre phổ biến nhất được sử dụng để dựng giàn giáo là Kao Jue và Mao Jue. Mao Jue có độ dày và độ cứng cao hơn, thường được dùng làm cột chịu lực chính, trong khi Kao Jue được sử dụng cho các thanh hỗ trợ ngang và nền móng. Tre được cắt thành các đoạn dài khoảng 7 mét và phơi khô ít nhất ba tháng. Sau khi chịu tác động của thời tiết, tre vẫn có thể được lưu trữ và thường được sử dụng khoảng ba lần trước khi các cột bắt đầu cong và trở nên yếu đi.
Có nhiều yếu tố khiến tre trở thành lựa chọn ưu tiên trong xây dựng. Trước hết, đây là một vật liệu bền vững và thân thiện với môi trường. Tre là một trong những loài thực vật phát triển nhanh nhất trên thế giới, có thể cao thêm từ 60 đến 90 cm mỗi ngày. Do sinh sản bằng thân rễ, tre có khả năng tự tái tạo. Về mặt kỹ thuật, một bụi tre có thể liên tục phát triển trong 100 năm. Không giống như kim loại cần phải sản xuất trong lò, tre tự mọc lại và quá trình chế biến tre thành cột xây dựng đòi hỏi rất ít công sức, giúp giảm thiểu tác động đến môi trường.
Thứ hai, so với thép, tre nhẹ hơn đáng kể. Một đoạn tre dài 7 mét chỉ nặng khoảng 9 kg, trong khi một đoạn thép tương đương có thể nặng tới 17 kg. Tre đủ nhẹ để dễ dàng vận chuyển lên cầu thang, nhưng vẫn đủ chắc chắn để làm giàn giáo cho công nhân làm việc trên cao.
Việc dựng giàn giáo bằng tre cũng nhanh hơn sáu lần so với sử dụng thép, và quá trình tháo dỡ thậm chí còn nhanh hơn gấp 12 lần. Các thợ lành nghề có thể nhanh chóng “bọc” một tòa nhà vì tre nhẹ và dễ cắt thành nhiều hình dạng khác nhau. Điều này đặc biệt quan trọng ở những khu phố chật hẹp, nơi việc sử dụng cần cẩu bị hạn chế.
Chi phí dựng giàn giáo tre cũng rẻ hơn nhiều so với kim loại. Một đoạn tre dài 7 mét có giá khoảng 2 USD, trong khi một thanh nhôm tương đương có giá 20 USD và thép là 112 USD. Sử dụng giàn giáo tre giúp các công ty xây dựng duy trì chi phí thấp. Ngoài ra, tre dễ dàng tìm mua tại địa phương, giúp tiết kiệm chi phí sửa chữa.
Nếu được lắp đặt đúng cách, tre rất chắc chắn và linh hoạt hơn thép. Theo công ty giàn giáo Safeway Scaffolding của Anh, tre có độ bền kéo (khả năng chịu lực kéo trước khi đứt gãy) là 28.000 psi, cao hơn so với thép (23.000 psi). Cấu trúc bên trong dạng ô của tre cho phép nó chịu được lực nén, tạo nên sự chắc chắn và linh hoạt.
Theo tạp chí Nature, tre có tỷ lệ độ bền trên trọng lượng cao hơn cả thép và bê tông. Các đặc tính độc đáo của tre đến từ cấu trúc sợi tổng hợp tự nhiên, chủ yếu gồm vi sợi cellulose trong mạng lưới hemicellulose và lignin đan xen.
Kỹ sư kết cấu Goman Ho, người có hơn ba thập kỷ kinh nghiệm giám sát việc xây dựng các tòa nhà cao tầng ở Hong Kong, nhận xét: “Thép tương đối cứng và chắc chắn, nhưng không mềm dẻo bằng tre. Tre mang một nét thủ công riêng. Bạn có thể dựng nhiều giàn giáo đẹp theo những cách không ngờ tới.”
Cuối cùng, yếu tố truyền thống và kỹ năng cũng góp phần vào sự phổ biến của tre. Hình ảnh giàn giáo tre đã xuất hiện trong tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng “Thanh minh thượng hà đồ” của họa sĩ Trương Trạch Đoan thời Tống (1085-1145). Hong Kong vẫn tiếp tục đào tạo và cấp chứng chỉ cho thợ giàn giáo tre, coi đây là một phần quan trọng của văn hóa xây dựng thành phố.
Tuy nhiên, theo Conversation, có hai rủi ro chính liên quan đến giàn giáo tre. Thứ nhất là nguy cơ hỏa hoạn, như vụ việc đau lòng ở quận Đại Bộ. Tre khô rất dễ bắt lửa, và lưới nhựa bao phủ giàn giáo cũng cháy rất nhanh.
Thứ hai là sự thiếu nhất quán về chất lượng và ảnh hưởng của thời tiết. Tre là vật liệu tự nhiên, do đó độ bền chắc có thể thay đổi tùy thuộc vào loài, tuổi và độ ẩm. Ngoài ra, dây buộc giàn giáo có thể bị lỏng và giông bão là một rủi ro thường xuyên.
Ông Ho cho biết tre thuộc họ cỏ, dễ cháy, dễ hư hại và yếu hơn khi trời mưa. Ông đề xuất phủ epoxy hoặc nhựa lên cột tre để chống mòn. Ông cũng ước tính rằng hiện nay khoảng 80% giàn giáo ở Hong Kong được làm bằng tre, trong khi 20% sử dụng kim loại hoặc kết hợp cả hai vật liệu. Nhiều dự án xây dựng lớn ở Hong Kong đã kết hợp giàn giáo tre và thép, với các thanh kim loại cố định dưới đất để hỗ trợ cấu trúc tre phía trên.
Vụ hỏa hoạn ngày 26/11 vừa qua là một bài học về việc sử dụng giàn giáo phù hợp. Tre có những ưu điểm rõ ràng cho các công trình thấp tầng, quy mô nhỏ, thời gian thi công ngắn, được cố định xuống mặt đất, ở những khu vực đường phố chật hẹp và ngân sách hạn chế. Tuy nhiên, đối với các tòa nhà dân cư cao tầng, đặc biệt là khi các mặt được bao phủ bằng lưới, nguy cơ cháy và chất lượng không đồng đều của tre đòi hỏi các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn nhiều.
Admin
Nguồn: VnExpress
