Những tuần gần đây, các nhà sản xuất ô tô và linh kiện trên toàn cầu đang đối mặt với tình trạng khan hiếm nam châm do Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm, khiến nhiều công ty rơi vào tình trạng “hoảng loạn” tìm kiếm nguồn cung thay thế.
Ông Frank Eckard, CEO của hãng sản xuất nam châm Magnosphere (Đức), cho biết số lượng cuộc gọi đặt hàng tăng đột biến. Nhiều công ty lo ngại phải ngừng hoạt động vào giữa tháng 7 nếu không tìm được nguồn cung kịp thời, sẵn sàng trả bất kỳ giá nào để đảm bảo nguồn cung.
Tình hình này đã gây ra những lo ngại sâu sắc trong ngành công nghiệp ô tô. Ngày 3/6, Ủy viên châu Âu Maros Sefcovic đã bày tỏ quan ngại về tình hình “rất đáng lo” cho ngành ô tô châu Âu sau cuộc gặp với Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào, nhấn mạnh tầm quan trọng của đất hiếm và nam châm vĩnh cửu trong sản xuất.
Hiệp hội Các nhà cung cấp linh kiện ô tô châu Âu (Clepa) xác nhận việc thiếu hụt đất hiếm đã dẫn đến việc đóng cửa một số dây chuyền và nhà máy tại châu Âu. Chủ tịch Ủy ban liên lạc ngành công nghiệp cung ứng ô tô Pháp (Clifa), ông Sylvain Broux, cho biết ngành đã “chuyển sang chế độ quản lý khủng hoảng”.
Tại châu Á, tình hình cũng không mấy khả quan. Hãng xe Suzuki (Nhật Bản) đã phải tạm ngừng sản xuất mẫu Swift do thiếu một số linh kiện liên quan đến đất hiếm. Tập đoàn Bajaj của Ấn Độ cảnh báo rằng nếu tình hình không được cải thiện, cuộc khủng hoảng thiếu đất hiếm từ Trung Quốc sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất xe điện vào tháng 7.
Ford cũng đã phải tạm dừng sản xuất mẫu SUV Explorer trong một tuần do nhà cung cấp hết nam châm làm từ hợp kim đất hiếm. Việc khôi phục dòng chảy thương mại kim loại này đã trở thành một trong những nội dung quan trọng trong cuộc đàm phán Mỹ – Trung Quốc tại London.
Trung Quốc hiện kiểm soát khoảng 70% sản lượng đất hiếm toàn cầu, và đặc biệt nắm giữ tới 99% công suất tinh luyện đất hiếm nặng và 90% sản lượng nam châm vĩnh cửu, tương đương 200.000 tấn mỗi năm.
Nam châm vĩnh cửu được chế tạo từ hợp kim kim loại và đất hiếm, có đặc tính từ tính đặc biệt. Nam châm làm từ sắt và neodymium mạnh hơn gấp 10 lần so với nam châm ferrite thông thường. Việc thêm dysprosium hoặc terbium giúp chúng chịu được nhiệt và duy trì từ tính lâu dài. Chúng có mặt trong hầu hết mọi lĩnh vực công nghiệp và công nghệ, từ đồ gia dụng đến thiết bị y tế và hệ thống vũ khí.
Ngành công nghiệp ô tô là một trong những ngành tiêu thụ lớn nhất, sử dụng nam châm trong loa, cần gạt nước, hệ thống phanh, ghế chỉnh điện và động cơ. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), một chiếc ô tô điện trung bình sử dụng 0,5 kg đất hiếm, trong khi xe xăng cần khoảng một nửa lượng này.
Vào tháng 4, Bắc Kinh đã siết chặt việc xuất khẩu đất hiếm với lý do an ninh quốc gia. Các công ty muốn xuất khẩu đất hiếm nặng và các dẫn xuất của chúng phải xin giấy phép riêng cho từng khách hàng nước ngoài, dẫn đến việc xét duyệt hồ sơ trở nên khắt khe hơn.
Clepa cho biết chỉ có 25% trong số hàng trăm đơn xin cấp phép được chấp thuận kể từ tháng 4. Hiệp hội này cũng chỉ ra sự không đồng nhất trong các thủ tục giữa các địa phương của Trung Quốc, với nhiều trường hợp bị từ chối vì các lỗi hành chính nhỏ.
Cả Mỹ và châu Âu đều đang nỗ lực đàm phán để nối lại dòng chảy đất hiếm từ Trung Quốc. Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết thỏa thuận thương mại với Trung Quốc đã hoàn tất để lãnh đạo hai nước phê duyệt, trong đó Bắc Kinh đồng ý cung cấp nam châm và các loại đất hiếm.
Kim loại này cũng là một chủ đề căng thẳng trong quan hệ Trung Quốc – Liên minh châu Âu (EU). Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ sẵn sàng đẩy nhanh việc xem xét và phê duyệt xuất khẩu đất hiếm cho các doanh nghiệp EU. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sẽ đến Bắc Kinh vào tháng 7 và xác định đây là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của bà.
Một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc sẽ không có lợi gì khi kéo dài việc siết xuất khẩu đất hiếm, vì điều này có thể thúc đẩy các quốc gia khác đẩy nhanh chiến lược tự chủ chuỗi cung ứng.
Các ý tưởng tìm nguồn cung khác hoặc nâng cao khả năng tự chủ, giảm sự phụ thuộc vào đất hiếm đã bắt đầu xuất hiện. Giám đốc chuỗi cung ứng của tập đoàn Aptiv, ông Joseph Palmieri, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm các giải pháp thay thế ngoài Trung Quốc.
Bài học kinh nghiệm của Nhật Bản, quốc gia đã tìm kiếm nguồn cung thay thế sau khi Bắc Kinh áp hạn chế xuất khẩu kim loại này vào năm 2010, cũng được nhắc đến.
Trong khi đó, Hyundai đã tích trữ đất hiếm từ sớm và có khả năng chống chọi tốt hơn trước các hạn chế. Theo một nhà đầu tư tham dự cuộc họp kín của Hyundai, hãng có “nhiều dư địa linh hoạt” hơn so với các đối thủ trong vấn đề chuỗi cung ứng liên quan đến đất hiếm.
Về lâu dài, các hãng xe đang nỗ lực thoát khỏi sự phụ thuộc vào nam châm đất hiếm của Trung Quốc, thậm chí phát triển các loại nam châm không cần các nguyên tố này. Tuy nhiên, phần lớn các dự án vẫn cần thêm nhiều năm để đạt quy mô thương mại.
EU đã khởi động một số sáng kiến nhằm tăng nguồn cung đất hiếm tại châu Âu, nhưng tốc độ vẫn còn quá chậm. Ngay cả những doanh nghiệp đã phát triển được sản phẩm thương mại cũng đang gặp khó khăn về giá so với Trung Quốc.
Admin
Nguồn: VnExpress
