Trong bối cảnh chính trường Nhật Bản đang nóng lên trước thềm cuộc bầu cử thượng viện sắp tới, vấn đề giá gạo leo thang đã trở thành tâm điểm tranh luận gay gắt. Tình hình này diễn ra ngay trên những cánh đồng lúa xanh mướt, nơi người nông dân như ông Satoshi Yamazaki vẫn miệt mài lao động.
Giá gạo tại Nhật Bản đã tăng gần gấp đôi trong năm qua, gây thêm áp lực lên người tiêu dùng vốn đã phải đối mặt với tình trạng lạm phát. Sự bất mãn này có thể sẽ được cử tri thể hiện qua lá phiếu của mình.
Để xoa dịu dư luận, chính phủ Nhật Bản đã phải mở kho dự trữ gạo từ tháng 3, một biện pháp hiếm khi được áp dụng, thường chỉ khi có thiên tai xảy ra. Ông Yamazaki, một nông dân trồng lúa hữu cơ, thấu hiểu sâu sắc những khó khăn mà người dân phải đối mặt khi giá gạo tăng cao. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng lợi nhuận thấp luôn là nỗi trăn trở thường trực của những người trồng lúa.
Ông Yamazaki chia sẻ: “Luôn có một khoảng cách lớn giữa giá gạo bán lẻ đến tay người tiêu dùng và giá mà chúng tôi, những người nông dân, nhận được.” Ông cho biết thêm, không phải toàn bộ số tiền mà người tiêu dùng bỏ ra khi mua gạo đều đến được túi của người nông dân.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu gạo tại Nhật Bản. Một trong số đó là đợt nắng nóng kéo dài hai năm trước đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến mùa màng. Bên cạnh đó, một số thương lái đã lợi dụng tình hình để tích trữ gạo, chờ cơ hội bán với giá cao hơn.
Tình trạng thiếu gạo càng trở nên trầm trọng hơn do tâm lý mua hàng hoảng loạn của người dân sau cảnh báo về nguy cơ “siêu động đất” từ chính phủ. Ngoài ra, lượng khách du lịch đến Nhật Bản tăng đột biến cũng làm tăng nhu cầu tiêu thụ gạo.
Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi đã cam kết sẽ hạ giá gạo bằng cách bán trực tiếp gạo dự trữ cho các nhà bán lẻ vào cuối tháng 5. Biện pháp này đang cho thấy những hiệu quả nhất định, khi giá bán lẻ gạo trung bình trong tuần thứ hai của tháng 6 đã giảm nhẹ xuống còn 4.223 yên (tương đương 29 đô la Mỹ) cho 5 kg, so với mức cao nhất là 4.285 yên ghi nhận vào tháng 5.
Tuy nhiên, việc giá gạo giảm không ngăn được làn sóng chỉ trích từ các chính trị gia đối lập và người dân. Nhiều người Nhật Bản đã lên tiếng trên mạng xã hội, cho rằng gạo dự trữ là “hàng tồn kho lâu ngày” và thậm chí có ý kiến cho rằng loại gạo này chỉ nên dùng làm thức ăn chăn nuôi.
Các nhà phân tích nhận định rằng chính sách cắt giảm diện tích trồng lúa kéo dài hàng thập kỷ tại Nhật Bản cũng là một yếu tố góp phần gây ra tình trạng thiếu gạo. Chính sách này được đưa ra vào năm 1971, khi giá gạo xuống thấp do nhu cầu tiêu thụ giảm, xuất phát từ sự thay đổi trong thói quen ăn uống của người Nhật. Nông dân được khuyến khích chuyển sang trồng các loại cây khác, dẫn đến việc diện tích trồng lúa giảm xuống dưới 1,4 triệu ha vào năm 2024, so với mức cao nhất là 3,3 triệu ha vào năm 1960.
Mặc dù chính sách này đã bị bãi bỏ vào năm 2018, nhưng trên thực tế, nó vẫn tiếp tục tồn tại dưới hình thức khuyến khích nông dân chuyển sang trồng các loại cây khác như đậu tương.
Một yếu tố khác góp phần vào cuộc khủng hoảng gạo là tình trạng già hóa dân số tại Nhật Bản. Nhiều nông dân trồng lúa đã lớn tuổi và con cái họ không muốn tiếp nối truyền thống gia đình.
Theo chuyên gia nông nghiệp Kazunuki Oizumi, giáo sư danh dự tại Đại học Miyagi, có đến 80% nông dân trồng lúa chỉ coi đây là nghề phụ và canh tác trên diện tích dưới 2 hecta. Họ chỉ đóng góp khoảng 20% tổng sản lượng lúa gạo của cả nước. Thu nhập chính của họ đến từ các công việc khác hoặc lương hưu.
Ông Toru Wakui, chủ tịch một trang trại quy mô lớn ở Akita, đã đấu tranh trong nhiều năm để phản đối việc thu hẹp diện tích trồng lúa. Ông cho rằng Nhật Bản cần tìm cách tăng sản lượng gạo và xuất khẩu.
Ông Wakui nhấn mạnh: “Nếu chỉ nghĩ đến thị trường trong nước khi tăng sản lượng, chắc chắn giá sẽ giảm. Chúng ta cần tìm kiếm thị trường ở nước ngoài.”
Ông Wakui, 76 tuổi, người đã gửi thư đến Bộ trưởng Nông nghiệp vào tháng trước để kêu gọi mở rộng sản xuất lúa gạo, cho rằng “55 năm thu hẹp diện tích lúa đã tàn phá nền nông nghiệp Nhật Bản.”
Ông đề xuất rằng Nhật Bản nên có một chương trình hỗ trợ những người trẻ khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp mà không phải chịu gánh nặng đầu tư ban đầu vào đất đai và máy móc, bằng cách kết nối họ với các ngành khác như ngân hàng và công ty thương mại.
Tỷ lệ ủng hộ của công chúng đối với chính phủ của Thủ tướng Shigeru Ishiba đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 11 năm 2024, một phần do tình trạng lạm phát và giá gạo tăng vọt.
Thủ tướng Ishiba đã giải thích trước quốc hội rằng tăng sản lượng là một cách để ngăn chặn giá gạo tăng cao, nhưng an ninh lương thực và sinh kế của người trồng lúa cũng là những yếu tố quan trọng cần được xem xét.
Đối với ông Yamazaki, mong muốn “mua gạo chất lượng cao với giá rẻ” là một điều khó có thể xảy ra. Ông chia sẻ: “Chúng tôi, những người nông dân, có phần bối rối khi đột nhiên trở thành tâm điểm chú ý. Nhưng tôi nghĩ đây là một cơ hội tốt để mọi người hiểu rõ hơn về nguồn gốc của hạt gạo mà họ ăn hàng ngày.”
Admin
Nguồn: VnExpress
