Rạng sáng ngày 15/6, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tiếp tục thực hiện các cuộc không kích và phóng tên lửa vào hơn 150 mục tiêu bên trong lãnh thổ Iran, tiếp nối chiến dịch mang tên “Sư tử Trỗi dậy” đã kéo dài hơn 40 giờ.
Chiến dịch quân sự này, theo các nguồn tin, đã gây ra thiệt hại nặng nề về nhân mạng và vật chất cho Iran, với gần 80 người thiệt mạng, bao gồm cả các tướng lĩnh cấp cao và các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu. Nhiều khu dân cư, cơ sở hạt nhân và căn cứ quân sự của Iran đã bị phá hủy. Đáp trả, Iran đã phóng nhiều đợt tên lửa và máy bay không người lái (UAV) tự sát vào các mục tiêu ở Israel, gây ra thương vong và thiệt hại tại Tel Aviv và các khu vực trung tâm.
Theo hãng tin Reuters, chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” không chỉ làm gián đoạn chương trình hạt nhân của Iran mà còn gây ra những hậu quả sâu rộng về quân sự, địa chính trị và kinh tế, đẩy khu vực Trung Đông đến bờ vực của một cuộc chiến tranh toàn diện.
Giới quan sát nhận định rằng chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” đã gây ra những thiệt hại chưa từng có đối với năng lực quân sự và hạt nhân của Iran, làm suy yếu đáng kể vị thế của nước này trong khu vực.
Israel đã sử dụng hàng trăm máy bay chiến đấu, bao gồm cả tiêm kích tàng hình F-35I Adir, để liên tục tấn công các mục tiêu quan trọng của Iran, như các cơ sở hạt nhân Natanz và Fordow, căn cứ của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) và trụ sở Bộ Quốc phòng. Khu phức hợp Natanz, trung tâm làm giàu uranium trọng yếu của Iran, đã bị phá hủy nghiêm trọng, với nhiều máy ly tâm bị hư hại, theo xác nhận của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).
Cuộc tấn công bất ngờ này không chỉ nhắm vào cơ sở hạ tầng mà còn vào bộ máy lãnh đạo và “bộ não” của chương trình hạt nhân Iran. Truyền thông nhà nước Iran xác nhận rằng cựu lãnh đạo Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Fereydoun Abbasi, nhà vật lý Mohammad Mehdi Tehranchi và ba nhà khoa học hạt nhân khác đã thiệt mạng.
Ngoài ra, các chỉ huy cấp cao như Tổng tham mưu trưởng Mohammad Bagheri, Tư lệnh IRGC Hossein Salami, Phó Cục trưởng Tình báo Gholamreza Mehrabi và Phó Cục trưởng Tác chiến Mehdi Rabbani cũng thiệt mạng, gây ra sự xáo trộn trong hệ thống chỉ huy quân sự.
Cựu đại sứ Mỹ tại Israel, Daniel B. Shapiro, nhận định trên Atlantic Council rằng Israel đã nhắm vào cả “trái tim và khối óc” của IRGC, và sự mất mát này có thể làm tê liệt khả năng phản ứng của Iran trong ngắn hạn.
Một quan chức quân sự Israel giấu tên cho biết rằng trước khi chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” diễn ra, Iran đã sở hữu đủ uranium để chế tạo 15 đầu đạn hạt nhân và có thể chuyển giao chúng cho các nhóm dân quân trong khu vực. Tuy nhiên, các cuộc tấn công liên tục của Israel đã phá hủy các cơ sở sản xuất uranium và làm gián đoạn chuỗi cung ứng, có thể trì hoãn chương trình hạt nhân của Iran từ 3 đến 5 năm.
David Albright, chuyên gia hạt nhân tại Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, cho biết nhà máy hạt nhân Natanz đã bị tổn hại nghiêm trọng, mặc dù cơ sở ngầm ở Fordow vẫn hoạt động. Ông nhận định rằng chương trình hạt nhân Iran có thể phục hồi, nhưng sẽ mất nhiều thời gian và nguồn lực.
Về mặt quân sự, hệ thống phòng không của Iran, bao gồm các tổ hợp S-300 và Bavar-373, gần như bị vô hiệu hóa hoàn toàn trước các hệ thống tác chiến điện tử và các cuộc tấn công tầm gần do đặc vụ của Israel thực hiện. Theo tờ Times of Israel, các UAV tự sát và tên lửa Delilah, được đặc vụ Mossad phóng từ một căn cứ bí mật gần Tehran, đã phá hủy radar và bệ phóng tên lửa đất đối đất của Iran, khiến nước này không thể ứng phó kịp thời với các cuộc tấn công.
Chuyên gia Gregory Brew từ Eurasia Group nhận định rằng hệ thống phòng không của Iran đã không phát huy được hiệu quả trước chiến thuật đa tầng của Israel.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố vào ngày 15/6 rằng các cuộc tấn công của IDF đã giúp họ “dọn sạch đường tới Tehran” và cảnh báo rằng máy bay chiến đấu của Israel sẽ tấn công mọi địa điểm ở Iran trong những ngày tới.
Ông Netanyahu nhấn mạnh rằng những gì Iran đã trải qua cho đến nay sẽ không là gì so với những gì họ sẽ phải hứng chịu trong vài ngày tới.
Đáp trả, Iran đã phát động chiến dịch “Lời hứa Đích thực 3”, nhưng đợt tấn công đầu tiên của họ chỉ bao gồm hơn 100 UAV tự sát mà không có tên lửa nào được khai hỏa, cho thấy hệ thống chỉ huy của lực lượng tên lửa đã bị rối loạn nghiêm trọng.
Trong ngày tiếp theo, Iran bắt đầu khai hỏa nhiều loạt tên lửa đạn đạo vào Israel, nhưng phần lớn đã bị hệ thống phòng không đa tầng của nước này đánh chặn. Trong cuộc tấn công rạng sáng ngày 15/6, tên lửa Iran đã đánh trúng một số tòa nhà ở miền trung Israel, nhưng dường như không gây ra thiệt hại lớn.
Jeremy Binnie từ tạp chí Janes nhận xét rằng Iran có số lượng, nhưng Israel có chất lượng vượt trội. Chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” nhiều khả năng sẽ tiếp tục thay đổi cán cân này về dài hạn.
Chuyên gia Yoel Guzansky, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, nhận định rằng chiến dịch này đã thay đổi “luật chơi” ở Trung Đông và Iran giờ đây phải đối mặt với một thực tế mới rằng họ không còn bất khả xâm phạm nữa.
Các chuyên gia cho rằng chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” là một bước ngoặt địa chính trị, đẩy khu vực Trung Đông vào tình thế bấp bênh. Cuộc tấn công đã chấm dứt thời kỳ ngoại giao mong manh giữa Iran và các cường quốc phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Iran đã hủy bỏ các cuộc đàm phán hạt nhân dự kiến diễn ra tại Oman vào cuối tuần này, cáo buộc Mỹ “đồng lõa” với Israel.
Chuyên gia Sanam Vakil từ Chatham House nhận định rằng con đường ngoại giao giờ đây đã đóng chặt và Iran có thể sẽ đẩy nhanh chương trình hạt nhân hoặc rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), gây ra nguy cơ khủng hoảng hạt nhân toàn cầu.
Cộng đồng quốc tế chia rẽ sâu sắc trước hành động của Israel. Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã họp khẩn vào ngày 14/6 nhưng không đạt được đồng thuận, sau khi chứng kiến cuộc tranh luận gay gắt giữa đại sứ Iran và Israel.
Chuyên gia Beth Sanner, cựu quan chức CIA, nhận xét rằng điều này phản ánh tình trạng phân cực địa chính trị hiện nay, khi không bên nào muốn nhượng bộ, tạo điều kiện cho xung đột leo thang.
Iran đang đứng trước lựa chọn khó khăn là tiếp tục trả đũa mạnh mẽ để khẳng định “sức mạnh răn đe” trước Israel, hoặc tìm cách kiềm chế để tránh thúc đẩy chiến tranh toàn diện.
Theo Newsweek, Iran đã bổ nhiệm các tướng lĩnh mới như Mohammad Reza Mousavi và Mohammad Pakpour để ổn định nội bộ và triển khai chiến dịch đáp trả “Lời hứa Đích thực 3”. Tuy nhiên, các nhóm đồng minh như Hezbollah, đang suy yếu sau các cuộc tấn công của Israel tại Lebanon, khó có thể hỗ trợ hiệu quả.
Nhà phân tích Alireza Taghavinia tại Tehran nhận xét rằng Iran đang bị cô lập hơn bao giờ hết và họ cần thời gian để tái tổ chức, nhưng áp lực từ Israel không cho phép điều đó.
Chiến dịch này cũng làm thay đổi liên minh khu vực. Các quốc gia vùng Vịnh như UAE và Arab Saudi, vốn lo ngại về tham vọng hạt nhân của Iran, dường như đã ngầm ủng hộ Israel. Theo tờ Guardian, Jordan và Iraq đã đóng cửa không phận vào ngày 13/6, tạo điều kiện cho máy bay chiến đấu Israel hoạt động để không kích Iran.
Ngược lại, Syria và Iraq, nơi Iran có ảnh hưởng mạnh, có thể trở thành chiến trường ủy nhiệm. Chuyên gia Ahmet Kaya từ Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội Quốc gia Anh nhận định rằng Trung Đông đang chia thành hai phe: một bên là Israel cùng các đồng minh, bên kia là Iran và các nhóm ủy nhiệm, và xung đột này có nguy cơ lan rộng ra toàn khu vực.
Chiến dịch không kích phủ đầu của Israel cũng có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm. Chuyên gia Farzan Sabet từ Geneva Graduate Institute nhận định rằng việc Tel Aviv viện dẫn quyền “tự vệ” để tấn công khi chưa bị đe dọa trực tiếp có thể khuyến khích các quốc gia khác hành động tương tự, làm xói mòn trật tự quốc tế.
Chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” đã gây ra một cơn địa chấn đối với nền kinh tế thế giới, đẩy giá dầu tăng vọt và làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Iran và Gaza.
Theo Reuters, giá dầu Brent đã tăng gần 12% trong vài giờ sau cuộc tấn công, tiến đến ngưỡng 100 USD/thùng, do lo ngại về gián đoạn nguồn cung từ Trung Đông, khu vực cung cấp 20% lượng dầu toàn cầu qua Eo biển Hormuz. Giá vàng thế giới cũng tăng mạnh, vượt qua mức 3.425 USD/ounce.
Iran đã đe dọa sẽ phong tỏa Eo biển Hormuz, một động thái có thể đẩy giá dầu vượt 120 USD/thùng, gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu, theo Newsweek. Neil Quilliam từ Chatham House khẳng định rằng Hormuz là huyết mạch của kinh tế thế giới và bất kỳ sự gián đoạn nào cũng sẽ gây sốc cho các nền kinh tế.
Tại Iran, hình ảnh được truyền thông nhà nước công bố vào ngày 14/6 cho thấy người dân đổ xô đến các trạm xăng và cửa hàng thực phẩm, cho thấy sự hoảng loạn lan rộng.
Các lệnh trừng phạt quốc tế và lạm phát 45% càng làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng kinh tế của Iran, theo Ngân hàng Thế giới (WB). Chuyên gia Amir Al-Mousawi từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quan hệ Quốc tế Iran nhận định rằng kinh tế Iran đang đứng trước nguy cơ sụp đổ nếu chiến sự kéo dài.
Ở Gaza, tình hình nhân đạo càng thêm bi thảm. Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho biết kho dự trữ lương thực tại Gaza đã cạn kiệt sau nhiều tuần bị Israel phong tỏa. Theo Reuters, GDP của Gaza đã giảm 86% trong nửa đầu năm 2024, với hơn 55.000 người thiệt mạng kể từ tháng 10/2023.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng người dân Gaza đang sống trong địa ngục và việc thiếu lương thực, nước sạch và thuốc men đang đẩy khu vực này vào một thảm họa nhân đạo chưa từng có.
Chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” từ Israel và hành động đáp trả của Iran cũng làm gián đoạn thương mại quốc tế. Các tàu hàng có thể sẽ phải tránh đi qua Biển Đỏ, nơi lực lượng Houthi đe dọa tấn công, làm tăng cao chi phí vận chuyển. Chuyên gia Ahmet Kaya nhận định rằng xung đột này không chỉ ảnh hưởng đến Trung Đông mà còn đe dọa sự ổn định kinh tế toàn cầu.
Admin
Nguồn: VnExpress
