Tại hội nghị triển khai các đề án phát triển nguồn nhân lực và hợp tác ba nhà (Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp) diễn ra ngày 14/6, nhiều trường đại học đã chỉ ra những tồn tại trong mối liên kết này.
Mô hình hợp tác ba nhà đặt ra vai trò rõ ràng cho từng bên: Nhà nước tạo hành lang pháp lý và kết nối, doanh nghiệp định hướng nhu cầu nhân lực và nhà trường cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.
Tuy nhiên, PGS.TS Vũ Đình Tiến, Phó Trưởng ban Khoa học – Công nghệ, Đại học Bách khoa Hà Nội, chỉ ra rằng cơ chế và tốc độ đang là những hạn chế lớn. Thủ tục xét duyệt kinh phí từ ngân sách nhà nước thường kéo dài, không phù hợp với tốc độ thay đổi của thị trường và công nghệ. Trong khi doanh nghiệp cần giải pháp nhanh chóng, quy trình thực hiện một đề tài có thể mất tới vài năm. Ông Tiến cho biết thêm, nhiều đề tài đã bị hủy bỏ do sự không khớp nhau giữa tiến độ giải ngân của doanh nghiệp và tiến độ thực hiện đề tài.
GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TP HCM, đồng tình với quan điểm này. Bà cho biết trường phải chờ đợi phê duyệt và chuyển tiền từ cấp trên trước khi có thể triển khai các đề xuất nghiên cứu khoa học, đồng thời thủ tục thanh quyết toán cũng rất phức tạp.
Một vấn đề khác là động lực và cam kết chưa đủ mạnh. Ông Tiến cho rằng việc nguồn kinh phí nghiên cứu chủ yếu đến từ nhà nước đã làm giảm tính cam kết và áp lực thành công từ phía doanh nghiệp. Phần vốn đối ứng của doanh nghiệp đôi khi chỉ mang tính hình thức, chưa thực sự được coi là một khoản đầu tư chiến lược. Về phía các trường đại học, áp lực lại tập trung vào các công bố khoa học và thủ tục hành chính, thay vì tạo ra sản phẩm có thể thương mại hóa. Sự xung đột về mục tiêu này đang là một rào cản lớn.
Ngoài ra, theo PGS.TS Tiến, cơ chế về sở hữu trí tuệ trong các đề tài sử dụng ngân sách nhà nước còn nhiều điểm chưa rõ ràng, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi muốn đầu tư sâu vào giai đoạn thương mại hóa do lo ngại rủi ro pháp lý.
PGS.TS Phạm Bảo Sơn, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng dù doanh nghiệp có vai trò đặt hàng và định hướng hoạt động khoa học công nghệ, các cơ chế ưu đãi hiện tại chưa đủ mạnh để tạo động lực cho họ.
PGS.TS Đặng Hoài Bắc, Giám đốc Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, chỉ ra rằng sự gắn kết giữa ba nhà còn lỏng lẻo do thiếu thông tin, dẫn đến hợp tác ngắn hạn. Ông Sơn cũng đồng tình, cho rằng doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm đơn vị hoặc nhà khoa học phù hợp khi có vấn đề phát sinh. Các chương trình, đề tài còn nằm rải rác ở nhiều bộ, ngành, cơ quan và địa phương mà thiếu một đơn vị điều phối chung.
Một số bất cập khác bao gồm đầu tư cho khoa học công nghệ còn phân mảnh, thiếu ổn định và thiếu tính liên thông, dẫn đến việc khó tạo ra các sản phẩm đỉnh cao, liên ngành. Các sản phẩm tạo ra đôi khi chưa giải quyết được vấn đề của doanh nghiệp, địa phương, gây lãng phí nguồn lực.
Để giải quyết những vướng mắc này, bà Mai từ Đại học Quốc gia TP HCM đề xuất cơ chế hòa chung nguồn vốn từ trung ương, địa phương và doanh nghiệp vào quỹ khoa học công nghệ của các trường đại học, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền để các trường chủ động hơn trong việc sử dụng quỹ.
Ông Sơn từ Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng cần có cơ chế thu hút đầu tư từ xã hội cho hoạt động khoa học công nghệ, cho phép huy động vốn cộng đồng cho nghiên cứu, phát triển, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.
Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đề xuất xây dựng mô hình ba nhà trong đào tạo, nghiên cứu ứng dụng và xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở phạm vi quốc tế.
Đại học Bách khoa Hà Nội kiến nghị các bên đầu tư xây dựng phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu chung với các tập đoàn lớn theo hình thức đối tác công tư (PPP). Mô hình hợp tác với doanh nghiệp cũng nên chuyển từ “đối ứng” sang “đặt hàng”.
Ngoài ra, cần cải cách cơ chế quản lý tài chính cho các nhiệm vụ khoa học công nghệ theo hướng chấp nhận rủi ro, thay vì chỉ tập trung vào quy trình và chứng từ. Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý về sở hữu trí tuệ, trao quyền tự quyết cao hơn cho các trường đại học và doanh nghiệp trong việc phân chia quyền lợi. Đại học Bách khoa Hà Nội cũng kiến nghị nhà nước chuyển dần vai trò từ “người cấp phát kinh phí” sang “người kiến tạo và hỗ trợ”.
Admin
Nguồn: VnExpress
