Bộ não, dù chỉ chiếm khoảng 2% trọng lượng cơ thể, lại đóng vai trò điều khiển hầu hết các hoạt động sống còn, từ hô hấp, vận động, cảm xúc đến khả năng tư duy phức tạp. Vì vậy, ý tưởng một người có thể sống một cuộc đời bình thường mà gần như không có não từng được xem là điều không thể.
Tuy nhiên, một số trường hợp y học hiếm gặp đã thách thức quan điểm này, buộc các nhà khoa học phải xem xét lại những giới hạn của sự sống. Các tài liệu y khoa đã ghi nhận những bệnh nhân sống sót dù phần lớn mô não bị tổn thương nghiêm trọng. Họ vẫn duy trì được nhận thức, khả năng vận động cơ bản và hòa nhập xã hội nhờ vào khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của hệ thần kinh trong quá trình phát triển hoặc do bệnh lý kéo dài.
Vậy, điều gì cho phép một người sống sót khiếm khuyết não bộ nghiêm trọng đến vậy?
Điểm chung của những trường hợp này là tổn thương não tiến triển chậm, cho phép não bộ có thời gian thích nghi. Một dạng tổn thương thường gặp là não úng thủy, tình trạng tích tụ dịch não tủy gây chèn ép và phá hủy mô não.
Trong một số trường hợp, áp lực từ dịch não tủy khiến não bộ bị nén lại, chỉ còn một lớp mỏng bám vào hộp sọ. Dù vậy, bệnh nhân vẫn duy trì được nhận thức và các chức năng sống cơ bản. Giải thích cho hiện tượng này nằm ở cơ chế “thần kinh dẻo” (neuroplasticity), cho phép não bộ tái cấu trúc và phân bổ lại chức năng sang các vùng não còn nguyên vẹn.
**Câu chuyện về người đàn ông 44 tuổi sống khỏe mạnh với 90% não bị teo**
Một trường hợp điển hình được công bố trên tạp chí The Lancet năm 2007 mô tả một người đàn ông Pháp 44 tuổi nhập viện vì đau chân, không có bất kỳ triệu chứng thần kinh nào. Tuy nhiên, kết quả chụp CT cho thấy phần lớn não của ông đã bị teo lại do dịch não tủy chèn ép, chỉ còn một lớp mô mỏng bao quanh hộp sọ. Tình trạng này là hậu quả của não úng thủy mạn tính, âm thầm tiến triển từ thời thơ ấu nhưng không được phát hiện kịp thời.
Điều đáng ngạc nhiên là, bất chấp tổn thương nghiêm trọng, người đàn ông này vẫn có một cuộc sống ổn định. Ông làm việc như một công chức, đã kết hôn, có hai con và sinh hoạt hoàn toàn bình thường. Kết quả kiểm tra IQ cho thấy chỉ số của ông là 75, thấp hơn mức trung bình nhưng vẫn đủ để đảm bảo chức năng xã hội. Các bác sĩ kết luận rằng trường hợp này là một minh chứng rõ ràng cho khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của hệ thần kinh nếu tổn thương diễn ra từ từ và não bộ có đủ thời gian để tái tổ chức.
**Sinh viên toán học với IQ 126 dù não bộ gần như không còn**
Một trường hợp gây chấn động khác được bác sĩ John Lorber thuộc Đại học Sheffield công bố trên tạp chí Science năm 1980. Đó là một sinh viên toán học có thành tích học tập xuất sắc và chỉ số IQ 126, nhưng phần lớn hộp sọ của anh lại không chứa mô não.
Tình trạng của bệnh nhân được phát hiện một cách tình cờ trong một cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ. Kết quả chụp CT cho thấy não của anh gần như bị thay thế hoàn toàn bằng dịch não tủy, chỉ còn lại một lớp mô mỏng dày khoảng 1 mm ép sát vào hộp sọ. Mặc dù vậy, anh vẫn theo học đại học, sống độc lập và không hề có bất kỳ biểu hiện bất thường nào về thần kinh.
Bác sĩ Lorber, người đã theo dõi hơn 600 bệnh nhân bị não úng thủy, cho biết đây là một trong những trường hợp hiếm hoi có mức độ tổn thương lớn đến vậy mà vẫn duy trì đầy đủ các chức năng sống.
**Câu chuyện cảm động về bé Jaxon Buell sống sót 5 năm dù thiếu 80% não**
Jaxon Buell, sinh năm 2014 tại Florida, Mỹ, được chẩn đoán mắc hội chứng microhydranencephaly, một rối loạn hiếm gặp khiến phần lớn đại não và hộp sọ không phát triển. Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, các bác sĩ đã phát hiện những bất thường nghiêm trọng qua siêu âm và tiên lượng bé sẽ không thể sống sót sau khi sinh. Gia đình đã được khuyên nên chấm dứt thai kỳ, nhưng cha mẹ của Jaxon đã từ chối.
Vượt qua mọi dự đoán, Jaxon không chỉ sống sót mà còn phát triển đến năm 2020. Dù không thể nói, đi lại hay tự ăn uống, bé vẫn biết cười, giao tiếp bằng ánh mắt, phản ứng với giọng nói của cha mẹ và thể hiện cảm xúc một cách rõ ràng. Gia đình mô tả Jaxon là một đứa trẻ thông minh, giàu tình cảm dù có những khuyết tật nghiêm trọng về cấu trúc não.
Trường hợp của Jaxon đã được truyền thông Mỹ và quốc tế ghi nhận rộng rãi, thường được ví như một “phép màu y học” và là chủ đề thảo luận về giới hạn của sự sống trong các trường hợp dị tật não nặng. Bé qua đời vào tháng 4 năm 2020, ở tuổi lên 5, sau nhiều năm được chăm sóc đặc biệt tại nhà.
**Vậy, đâu là giới hạn của sự sống trong các trường hợp mất mô não diện rộng?**
Phần lớn bệnh nhân có dị tật nghiêm trọng về cấu trúc não, đặc biệt là mất toàn bộ hai bán cầu đại não, thường chỉ sống được vài ngày đến vài tuần sau khi sinh. Các trường hợp có thể sống sót nhiều năm, như Jaxon Buell hay những bệnh nhân được đề cập trong các báo cáo của Lorber và Feuillet, được xem là những ngoại lệ hiếm gặp.
Các trường hợp sống sót đặc biệt này thường có ba yếu tố chung: tổn thương xảy ra từ sớm, tiến triển chậm và cơ chế thần kinh dẻo hoạt động mạnh mẽ. Trong hầu hết các trường hợp mất toàn bộ đại não, bệnh nhân thường tử vong chỉ sau vài ngày.
Thay vì cho rằng mỗi chức năng được “cố định” ở một vùng não cụ thể, giới khoa học ngày nay chú trọng hơn đến khả năng các vùng não khác có thể đảm nhận chức năng thay thế nếu khu vực chính bị tổn thương. Những trường hợp “sống mà không có não” này đang giúp y học hiểu rõ hơn về khả năng phục hồi sau đột quỵ, phẫu thuật não hoặc chấn thương sọ não nghiêm trọng, mở ra những hướng đi mới trong việc điều trị và phục hồi chức năng não bộ.
Admin
Nguồn: VnExpress
