Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vừa phê duyệt lenacapavir, một loại thuốc tiêm phòng ngừa HIV có tác dụng kéo dài, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm kiểm soát đại dịch HIV/AIDS kéo dài hàng thập kỷ. Quyết định này, được công bố vào ngày 19/6, mở ra hy vọng bảo vệ cho hàng triệu người, mặc dù khả năng tiếp cận rộng rãi vẫn còn là một thách thức.
Greg Millett, giám đốc chính sách công tại Quỹ Nghiên cứu AIDS (amfAR), nhận định: “Điều này thực sự có thể chấm dứt sự lây truyền HIV”.
Lenacapavir hoạt động theo cơ chế khác biệt so với vaccine truyền thống. Thay vì kích thích hệ miễn dịch, thuốc duy trì nồng độ kháng virus đủ cao trong cơ thể để vô hiệu hóa bất kỳ virus HIV nào xâm nhập. Các nghiên cứu của hãng dược Gilead Sciences cho thấy hiệu quả bảo vệ lên đến 96% ở phụ nữ dị tính và 100% ở nhóm nam giới quan hệ đồng giới và người chuyển giới. Kết quả này vượt trội so với các loại thuốc PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) dạng viên uống hàng ngày hiện nay.
Các nhà khoa học đánh giá lenacapavir là một bước ngoặt lớn, đặc biệt trong bối cảnh nguồn đầu tư cho các chương trình chống HIV đang suy giảm trên toàn cầu. Tiến sĩ David Ho, nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực điều trị HIV tại Đại học Columbia, gọi đây là một “đột phá lớn”.
Trước khi được phê duyệt cho mục đích phòng ngừa, lenacapavir đã được FDA chấp thuận vào năm 2022 để điều trị HIV ở những bệnh nhân kháng thuốc. Trong quá trình thử nghiệm mở rộng, các nhà khoa học phát hiện ra hai đặc tính nổi bật của thuốc: khả năng tồn tại lâu dài trong cơ thể và hiệu quả cao trong việc ngăn chặn quá trình sao chép của virus. Nhờ đó, Gilead đã chuyển hướng phát triển thuốc từ điều trị sang phòng ngừa.
Trong bối cảnh vaccine phòng HIV vẫn chưa đạt được hiệu quả rõ rệt sau hơn 40 năm nghiên cứu, lenacapavir nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, sự thành công của lenacapavir cũng đặt ra thách thức cho việc phát triển vaccine mới, bởi các nhà khoa học không thể yêu cầu người tham gia thử nghiệm từ bỏ một biện pháp bảo vệ đã được chứng minh hiệu quả.
Bên cạnh tiềm năng khoa học, việc triển khai lenacapavir trên thực tế cũng đối mặt với nhiều rào cản. Người dùng cần đến các cơ sở y tế để tiêm thuốc và phải xét nghiệm HIV trước mỗi lần tiêm. Chi phí cũng là một vấn đề đáng quan ngại. Mặc dù Gilead cam kết cung cấp lenacapavir với mức giá tương đương các thuốc PrEP hiện tại, nhưng con số này vẫn có thể vượt quá khả năng chi trả của hàng triệu người ở các quốc gia có thu nhập thấp.
Tình trạng cắt giảm ngân sách cho các chương trình y tế toàn cầu, như USAID và PEPFAR, cũng đe dọa đến cơ sở hạ tầng phân phối thuốc. Kevin Frost, Tổng giám đốc amfAR, cảnh báo: “Chúng ta vừa chế tạo được chiếc máy bay tốt nhất thế giới, nhưng thật không may đã phá hủy tất cả đường băng”.
Để giải quyết những thách thức này, Gilead đã cấp phép sản xuất thuốc miễn phí bản quyền cho sáu công ty tại 120 quốc gia đang phát triển. Đồng thời, các chuyên gia kêu gọi nghiên cứu phát triển dạng lenacapavir tự tiêm, tương tự như insulin, để tiếp cận được những khu vực vùng sâu vùng xa, nơi dịch vụ y tế còn hạn chế.
Hui Yang, Giám đốc Quỹ Toàn cầu Phòng chống HIV, Lao và Sốt rét, nhận định: “Các loại thuốc tác dụng kéo dài như lenacapavir có thể giúp tăng cường sự tuân thủ và mở rộng phạm vi tiếp cận. Đây là cơ hội để đẩy nhanh công tác phòng ngừa HIV trong thập kỷ tới”.
Admin
Nguồn: VnExpress
