Trong bối cảnh chứng khoán toàn cầu lao dốc do căng thẳng leo thang ở Trung Đông, thị trường chứng khoán Israel lại đi ngược dòng, liên tục xác lập những đỉnh cao mới. Chỉ số Tel Aviv 125 của Israel đã tăng gần 8% chỉ trong tuần này. Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich đã nhấn mạnh vào ngày 15/6 rằng, đây là minh chứng cho thấy khả năng chống chịu mạnh mẽ của nền kinh tế Israel, ngay cả trong bối cảnh chiến tranh.
Ngân hàng Trung ương Israel cũng đã phát đi thông báo khẳng định sẽ duy trì hoạt động bình thường, đảm bảo sự vận hành trơn tru của thị trường tài chính, hệ thống ngân hàng và các hoạt động thanh toán. Cơ quan này cam kết có đủ công cụ cần thiết để hỗ trợ các hoạt động kinh tế trong nước.
Một quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Israel chia sẻ với Reuters rằng, việc loại bỏ mối đe dọa hạt nhân từ Iran có thể mang lại những lợi ích lâu dài cho Israel và toàn bộ khu vực, mặc dù việc này có thể tốn kém. Vị quan chức này khẳng định Israel bước vào cuộc xung đột với một nền tảng tài chính vững mạnh, đồng thời nhấn mạnh thị trường Israel có tính thanh khoản cao, đủ sức ứng phó với tình hình. Ông cũng cho biết thị trường đã có những phản ứng nhất định, nhưng không quá lớn, và tỷ giá đồng shekel so với đô la Mỹ chưa đến mức báo động về một cuộc khủng hoảng.
Tuy nhiên, vị quan chức này cũng cảnh báo rằng, các cuộc xung đột quân sự có thể khiến các tổ chức xếp hạng tín nhiệm xem xét hạ bậc tín nhiệm của Israel. Ông không ngạc nhiên nếu điều này xảy ra.
Bộ trưởng Smotrich cho biết Bộ Tài chính đã chuẩn bị sẵn các kế hoạch ứng phó trong nhiều tuần qua và sẵn sàng điều chỉnh theo những diễn biến mới. Ông khẳng định nền kinh tế Israel mạnh mẽ, ổn định và có khả năng phục hồi tốt.
Chiến tranh luôn đi kèm với những tổn thất lớn. Bên cạnh những mất mát về nhân mạng và thiệt hại vật chất, chi phí cho vũ khí, hậu cần và nhân lực tạo ra gánh nặng đáng kể cho Israel, đặc biệt khi nước này đang phải đối mặt với nhiều cuộc xung đột cùng một lúc.
Sau cuộc tấn công của Hamas vào tháng 10/2023, Israel đã rơi vào tình trạng giao tranh ác liệt tại Gaza. Tiếp đó, nước này tiếp tục không kích Lebanon để đáp trả các cuộc tấn công từ lực lượng Hezbollah. Gần đây, Israel còn tiến hành các cuộc tấn công vào Iran để vô hiệu hóa chương trình hạt nhân của nước này.
Chiến sự kéo dài đang tạo ra áp lực không nhỏ lên nền kinh tế Israel. Một lượng lớn quân dự bị đã được huy động, khiến họ phải tạm gác lại công việc. Bên cạnh đó, việc hủy giấy phép lao động của nhiều người Palestine đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt lao động, gây khó khăn cho công tác tuyển dụng. Mặc dù vậy, tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 4 chỉ ở mức 3%, giảm so với mức 4,8% vào năm 2021.
Chi tiêu quân sự của Israel cũng tăng vọt. Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), chi tiêu quốc phòng của Israel trong năm 2024 đã tăng 65%, lên tới 46,5 tỷ USD, tương đương 8,8% GDP. Đây là mức cao thứ hai trên thế giới, chỉ sau Ukraine. Trong kế hoạch ngân sách năm 2025, Israel dự kiến chi 756 tỷ shekel (tương đương 215 tỷ USD), tăng 21% so với năm trước. Theo The Times of Israel, chi tiêu quốc phòng dự kiến vào khoảng 38,6 tỷ USD.
Itai Ater, giáo sư kinh tế tại Trường Quản trị Coller thuộc Đại học Tel Aviv, nhận định trên DW rằng, cuộc chiến hiện tại rất tốn kém và tương lai gần cũng như dài hạn đều chứa đựng nhiều yếu tố không chắc chắn. Ông cho biết chi phí quân sự cho cả phòng thủ và tấn công đều rất cao, và gần như chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến ngân sách, thâm hụt, GDP và nợ công của Israel.
Trong 20 tháng qua, nhiều người Israel đã phải tham gia nghĩa vụ quân sự dự bị trong hàng trăm ngày. Hàng nghìn người đã phải sơ tán khỏi khu vực biên giới, gây ra những gián đoạn lớn trong cuộc sống. Hệ thống an sinh xã hội cũng đang chịu áp lực lớn. Giáo sư Ater cho biết sau cuộc tấn công của Iran vào Israel ngày 14/6, nhiều người đã phải ngừng làm việc trong các lĩnh vực sản xuất, thương mại, công nghệ và giáo dục.
Các chuyến bay thương mại đến và đi từ Israel cũng bị đình trệ, và các hãng hàng không đã phải sơ tán máy bay khỏi đây. Không phận ở nhiều khu vực tại Trung Đông cũng bị đóng cửa.
Để bù đắp cho áp lực ngân sách, chính phủ Israel đã phải tăng thuế. Thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với hầu hết hàng hóa và dịch vụ đã tăng từ 17% lên 18% kể từ đầu năm nay. Thuế y tế (trừ vào lương người lao động) và các khoản đóng góp an sinh xã hội cũng tăng.
Tuy nhiên, giáo sư kinh tế Benjamin Bental tại Đại học Haifa cho biết sau 18 tháng chìm trong xung đột, nền kinh tế Israel vẫn cho thấy khả năng chống chịu đáng ngạc nhiên. Các ngành du lịch, sản xuất, xây dựng và nông nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề, nhưng công nghệ cao, quốc phòng và bán lẻ thực phẩm vẫn đứng vững. GDP của Israel trong năm 2024 thậm chí còn đạt hơn 540 tỷ USD, cao hơn cả hai năm trước đó.
Lạm phát trong tháng 5 cũng hạ nhiệt mạnh hơn dự báo, chỉ còn 3,1%. Trong một năm qua, lạm phát ở Israel đã tăng tốc do nguồn cung sản phẩm bị gián đoạn vì chiến sự. Lạm phát của Israel từng lên tới 3,8% vào tháng 1, mức cao nhất trong gần 2 năm.
Giáo sư Bental cho rằng thành công của lĩnh vực công nghệ cao là yếu tố then chốt. Những lo ngại về việc cơ sở hạ tầng năng lượng và Internet quan trọng có thể bị Hezbollah hoặc Iran tấn công cho đến nay vẫn chưa trở thành hiện thực, giúp cho các hoạt động kinh doanh không bị gián đoạn.
Theo ngân hàng Jefferies (Mỹ), ngành công nghệ hiện sử dụng 12% lực lượng lao động và đóng góp khoảng 25% tổng thuế thu nhập tại Israel nhờ mức lương cao. Sản phẩm và dịch vụ công nghệ cao hiện chiếm 64% kim ngạch xuất khẩu và khoảng 20% GDP của Israel.
Tuy nhiên, theo Cơ quan Đổi mới Israel, số lượng nhân viên công nghệ cao trong nước đã chững lại kể từ năm 2022. Trong năm 2024, số lượng người làm trong ngành này đã giảm lần đầu tiên trong một thập kỷ. Nhiều người đã chuyển ra nước ngoài để định cư dài hạn. Nỗi lo về việc tăng thuế có thể khiến nhiều công ty và nhân sự có tính di động cao rời đi.
Yếu tố bất ổn lớn nhất hiện nay vẫn là diễn biến của chiến sự. Điều này tác động đến cả người lao động, doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Giáo sư Ater nhận xét: “Dù vậy, nếu nhìn vào thị trường chứng khoán và tỷ giá, có vẻ như các nhà đầu tư vẫn lạc quan, kỳ vọng chiến sự sẽ sớm kết thúc, mối đe dọa hạt nhân từ Iran sẽ bị loại bỏ và nền kinh tế Israel sẽ phục hồi.”
Đối với các nhà đầu tư, rủi ro ngắn hạn đang tăng lên, nhưng tác động thực sự sẽ phụ thuộc vào việc các cuộc xung đột kéo dài bao lâu và kết thúc như thế nào. Giáo sư Ater cảnh báo: “Một kịch bản khác cũng có khả năng xảy ra, đó là chúng ta bước vào một cuộc chiến tiêu hao kéo dài với Iran. Trong trường hợp này, kinh tế khó có thể tăng trưởng mạnh.”
Admin
Nguồn: VnExpress
