Tại buổi họp báo công bố nghiên cứu ACTION ngày 21/6, PGS.TS.BS Nguyễn Anh Tuấn, Phó viện trưởng Phẫu thuật Tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, nhấn mạnh vấn đề cấp thiết hiện nay là làm sao xóa bỏ sự kỳ thị đối với người bệnh béo phì, giúp họ tự tin tìm đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hiệu quả.
Nghiên cứu ACTION được thực hiện nhằm đánh giá nhận thức, thái độ, hành vi và các rào cản trong việc quản lý béo phì hiệu quả ở cả người bệnh và chuyên gia y tế tại 9 quốc gia Đông Nam Á. Tại Việt Nam, từ tháng 4 đến tháng 5/2022, 1.000 người béo phì và 200 chuyên gia y tế đã tham gia khảo sát trực tuyến ẩn danh. Kết quả nghiên cứu này đã được công bố trên tạp chí của Liên đoàn Nội tiết Đông Nam Á vào cuối tháng 4/2025.
Một kết quả đáng chú ý là có đến khoảng 1/3 số người béo phì tham gia khảo sát tự nhận mình thừa cân hoặc có cân nặng bình thường, thay vì thừa nhận tình trạng béo phì của bản thân. Nhiều người cũng chia sẻ rằng họ phải đối mặt với sự kỳ thị về cân nặng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ tình cảm, cơ hội việc làm và thăng tiến trong sự nghiệp.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chỉ một nửa số người béo phì đã thảo luận về vấn đề cân nặng với nhân viên y tế trong vòng 5 năm qua. Nguyên nhân chủ yếu là do họ cho rằng việc kiểm soát cân nặng là trách nhiệm cá nhân, tin rằng có thể tự giảm cân nếu đủ quyết tâm, hoặc cảm thấy không đủ khả năng tài chính để chi trả cho các nỗ lực giảm cân. Đa số những người này đã từng thử giảm cân trung bình 4 lần nhưng không thành công, và cho rằng thiếu vận động, thiếu động lực là những rào cản lớn nhất. Trung bình, người béo phì thường mất khoảng hai năm tự đấu tranh với cân nặng trước khi tìm kiếm sự hỗ trợ y tế.
Về phía nhân viên y tế, có đến 2/5 số người cảm thấy không thoải mái khi đề cập đến vấn đề cân nặng với bệnh nhân, trừ khi bệnh nhân chủ động nêu vấn đề trước. Lý do chính là họ cho rằng bệnh nhân không quan tâm hoặc không có động lực giảm cân.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy phần lớn những người đã thảo luận về cân nặng với nhân viên y tế đều có được những cảm xúc tích cực, cảm thấy có động lực, hy vọng, được hỗ trợ và nhẹ nhõm hơn. Mặc dù vậy, vẫn còn một số ít trường hợp cảm thấy xấu hổ, nản lòng, bối rối, bị thờ ơ hoặc thậm chí bị xúc phạm sau cuộc trò chuyện.
Phó giáo sư Tuấn cho biết nhận thức về béo phì của cả người bệnh lẫn nhân viên y tế tại Việt Nam còn chưa đầy đủ, trong khi tỷ lệ mắc bệnh này đang tăng lên rất nhanh chóng. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ béo phì tăng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á, với mức tăng 38%. Ước tính, tỷ lệ tăng trưởng hàng năm của số người trưởng thành có chỉ số BMI cao trong giai đoạn 2020-2035 là 4%, và ở trẻ em là 7%. Đáng lo ngại, tỷ lệ béo phì ở thanh thiếu niên tại TP HCM đã vượt quá 50%, và ở Hà Nội là trên 41%.
Bác sĩ Georgia Rigas, giảng viên Đại học New South Wales (Australia) và là một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về quản lý bệnh béo phì, nhấn mạnh rằng trong nhiều thập kỷ, béo phì đã bị hiểu lầm là do thiếu ý chí cá nhân. Tuy nhiên, thực tế đây là một bệnh mãn tính tiến triển, có thể liên quan đến nhiều yếu tố như gene, môi trường, chuyển hóa, chế độ ăn uống, lối sống ít vận động, thiếu ngủ, hút thuốc lá và sử dụng một số loại thuốc.
Bà khẳng định: “Không ai muốn bản thân bị béo phì cả”.
Béo phì có liên quan đến việc tăng gánh nặng bệnh tật và tử vong do nhiều bệnh lý nguy hiểm khác như đột quỵ, tiểu đường, bệnh tim thiếu máu cục bộ, ung thư, trầm cảm, suy giảm sinh lý, tổn thương nội tạng, tai biến sản khoa, rối loạn giấc ngủ, thoái hóa khớp và vô sinh. Số ca tử vong do các yếu tố nguy cơ liên quan đến béo phì tại Việt Nam đã tăng hơn 500% trong giai đoạn 1990-2019, từ hơn 6.300 lên hơn 31.600 trường hợp.
Phó giáo sư Tuấn nhấn mạnh: “Béo phì đã được công nhận là một bệnh lý mãn tính cần được phát hiện sớm và điều trị bài bản, khoa học. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hiểu lầm và tồn tại khoảng cách rõ rệt giữa người bệnh và nhân viên y tế”.
Theo các chuyên gia, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là làm sao để người bệnh không còn ngại ngần chia sẻ về vấn đề cân nặng, và bác sĩ không chần chừ trong việc chủ động khởi xướng cuộc trò chuyện về vấn đề này. Rào cản tâm lý này đang ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị béo phì.
May mắn là hiện nay đã có nhiều biện pháp can thiệp hiệu quả đối với bệnh béo phì. Việc chủ động chẩn đoán và điều trị sớm sẽ góp phần ngăn ngừa nhiều biến chứng nguy hiểm. Tùy thuộc vào từng trường hợp và mức độ nghiêm trọng của bệnh, người bệnh có thể được điều trị bằng các phương pháp phù hợp như thay đổi lối sống, sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật. Quản lý bệnh béo phì không chỉ đơn thuần là giảm cân, mà còn cần tập trung vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống tổng thể và giảm thiểu các biến chứng sức khỏe cho người bệnh.
Trong chuyến công tác tại Việt Nam từ ngày 20 đến 25/6, bác sĩ Rigas đã chia sẻ chuyên môn với khoảng 870 y bác sĩ, tập trung vào việc xây dựng mô hình quản lý béo phì chuẩn hóa, cập nhật mối liên hệ giữa béo phì và các bệnh lý liên quan, đồng thời giới thiệu các tình huống lâm sàng điển hình và phương pháp tiếp cận, quản lý béo phì ở y tế cơ sở.
Admin
Nguồn: VnExpress
