Mặc dù giới lãnh đạo Iran đã nhiều lần đe dọa “xóa sổ” Israel và đồng minh Mỹ, thậm chí từng phóng tên lửa vào căn cứ có lính Mỹ ở Iraq năm 2020 để trả thù cho tướng Qasem Soleimani, nhưng trước ngưỡng cửa đối đầu quân sự trực tiếp với Mỹ, Iran thường có xu hướng thận trọng.
Tuy nhiên, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran ngày 21/6 đã đẩy tình hình vào một vòng xoáy khó lường. Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tuyên bố Iran có quyền đáp trả hành động này, đồng thời khẳng định Tehran sẽ không ngần ngại sử dụng mọi biện pháp để “bảo vệ chủ quyền, lợi ích và an nguy của nhân dân”. Ông Araghchi cũng lên án Mỹ vi phạm Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế, nhấn mạnh hành động này sẽ gây ra những hậu quả lâu dài.
Theo tiết lộ từ hai quan chức cấp cao Iran, Tehran từng hy vọng các cố vấn Nhà Trắng có thể thuyết phục ông Trump không can thiệp quân sự. Ngoại trưởng Araghchi đã nỗ lực vận động quốc tế ủng hộ Iran thông qua các hoạt động ngoại giao, bao gồm các cuộc họp ở Thổ Nhĩ Kỳ và tiếp xúc với các đối tác châu Âu, lãnh đạo các nước Arab trong khu vực và lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhưng những nỗ lực ngoại giao này đã không thành công. Ông Trump đã triển khai oanh tạc cơ B-2 ném “siêu bom” phá hầm ngầm vào cơ sở hạt nhân Fordow, đồng thời phóng tên lửa Tomahawk vào các cơ sở Natanz và Isfahan. Ông tuyên bố các cơ sở này đã bị “xóa sổ hoàn toàn”, đánh dấu lần đầu tiên Mỹ tiến hành không kích trực tiếp vào lãnh thổ Iran.
Sau các cuộc không kích, Iran đã phóng loạt tên lửa đạn đạo gây ra “thiệt hại diện rộng” ở Israel, nhưng chưa có động thái đáp trả trực tiếp nào vào các mục tiêu của Mỹ ở Trung Đông. Mặc dù vậy, giới tướng lĩnh Iran đã nhiều lần cảnh báo sẽ trả đũa nếu Mỹ tham chiến cùng Israel. Hãng thông tấn FARS của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố rằng các căn cứ Mỹ trong khu vực là “những mục tiêu rất dễ bị tổn thương” và Iran đã xác định, giám sát nơi xuất phát của các máy bay tham gia cuộc không kích.
Tướng Mohsen Rezaei, cựu tư lệnh IRGC, đồng thời là thành viên Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, trước đó đã cảnh báo rằng nếu ông Trump can thiệp vào cuộc chiến, Iran sẽ tấn công các căn cứ quân sự Mỹ, rải thủy lôi ở Vịnh Ba Tư và phong tỏa eo biển Hormuz.
Với vị trí chiến lược nằm cạnh eo biển Hormuz, nơi 20 triệu thùng dầu thô và sản phẩm dầu mỏ (tương đương 1/5 nguồn cung dầu thế giới) được vận chuyển qua mỗi ngày, Iran có khả năng làm đứt gãy chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu nếu phong tỏa tuyến đường biển huyết mạch này.
Ngoại trưởng Araghchi nhấn mạnh rằng Iran có quyền sử dụng mọi biện pháp để đáp trả vụ tấn công của Mỹ, bởi “tự vệ là quyền hợp pháp của mọi quốc gia”.
Tuy nhiên, bất kỳ lựa chọn đáp trả nào cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với Iran. Nếu quyết định đối đầu trực diện với Mỹ, Iran có thể châm ngòi một cuộc chiến tranh tổng lực với một siêu cường quân sự và đồng minh Israel, đẩy đất nước vào vòng xoáy xung đột và bất ổn. Ngược lại, nếu Iran lựa chọn lùi bước, không đáp trả và chấp nhận đàm phán theo yêu cầu của ông Trump, nước này có thể mất vị thế, chương trình hạt nhân bị triệt tiêu, quân đội suy yếu và không còn lợi thế trên bàn đàm phán về dỡ bỏ cấm vận. Ảnh hưởng của Iran trong khu vực cũng có thể bị suy giảm.
Theo nhà phân tích chính trị Reza Salehi ở Tehran, nếu Iran không đáp trả, Mỹ sẽ không để yên khi đã dễ dàng tấn công Iran rồi rút lui. Ông cũng cho rằng thách thức lớn mà Iran phải đối mặt là nếu chấp nhận ngồi vào bàn đàm phán, đối phương có thể đưa ra nhiều yêu sách mới, chẳng hạn như hạn chế năng lực phòng thủ của Iran, khiến mọi thứ trở nên phức tạp hơn.
Một trong những đòn bẩy quan trọng của Iran để răn đe Mỹ là các nhóm dân quân đồng minh trong “Trục Kháng chiến”. Tuy nhiên, các nhóm quan trọng nhất như Hezbollah ở Lebanon và Hamas ở Gaza đã suy yếu đáng kể sau các cuộc chiến với Israel, trong khi các tổ chức dân quân ở Iraq gần như đã ngừng các hoạt động tấn công căn cứ Mỹ.
Hiện tại, Iran có thể chỉ còn trông cậy vào lực lượng Houthi ở Yemen, quốc gia nằm trên tuyến hàng hải quan trọng ven Biển Đỏ. Houthi từng đe dọa chấm dứt thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 5 và tấn công các căn cứ Mỹ nếu Washington hỗ trợ Israel tấn công Iran. Phát ngôn viên quân sự Houthi Yahya Saree tuyên bố rằng nếu Mỹ bắt tay với Israel tấn công Iran, tàu chiến Mỹ ở Biển Đỏ sẽ trở thành mục tiêu của họ.
Ngoại trưởng Iran Araghchi cho biết rằng bằng việc phát động chiến dịch không kích vào ba cơ sở hạt nhân, Mỹ đã quyết định “thổi bay” mọi nỗ lực ngoại giao với Iran.
Trước khi Israel tiến hành các cuộc tấn công phủ đầu ngày 13/6, Iran và Mỹ đã đàm phán thông qua trung gian Oman về việc hạn chế chương trình hạt nhân của Iran để đổi lấy việc Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Mỹ yêu cầu Iran ngừng làm giàu uranium và tham gia liên minh hạt nhân với các nước Arab để mua nhiên liệu hạt nhân dân sự. Iran đang cân nhắc phản hồi, nhưng Tehran kiên quyết bác bỏ yêu cầu ngừng làm giàu uranium trong nước và sẽ không từ bỏ chương trình hạt nhân. Các cuộc đàm phán đã đổ vỡ sau vụ tấn công phủ đầu của Israel, diễn ra chỉ hai ngày trước cuộc gặp dự kiến giữa Iran và Mỹ tại Oman.
Sau đó, Iran tiếp tục theo đuổi nỗ lực đàm phán với nhóm E3 (gồm Anh, Pháp và Đức) để tìm giải pháp cho xung đột với Israel. Ông Araghchi cho biết tuần trước, khi Iran đang đàm phán với Mỹ thì Israel đã quyết định phá hỏng nỗ lực ngoại giao. Tuần này, khi Iran đang trao đổi với E3, Mỹ lại tiếp tục phá hỏng con đường ngoại giao đó. Ông đặt câu hỏi làm thế nào Iran có thể quay lại bàn đàm phán với một thứ đã bị phá hủy hoàn toàn, trong bối cảnh Anh và EU yêu cầu Iran quay lại đàm phán.
Admin
Nguồn: VnExpress
