Rạng sáng ngày 22/6, quân đội Mỹ đã tiến hành chiến dịch “Búa Đêm”, tấn công đồng loạt ba cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran, bao gồm Natanz, Isfahan và Fordow. Các cơ sở này đóng vai trò then chốt trong việc sản xuất và lưu trữ uranium làm giàu.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sau cuộc tấn công: “Tôi có thể thông báo với thế giới rằng những cuộc không kích đã thành công vang dội về mặt quân sự. Các cơ sở làm giàu hạt nhân chủ chốt của Iran đã bị xóa sổ hoàn toàn.” Ông cũng cảnh báo Tehran không được trả đũa.
Tuy nhiên, Hassan Abedini, phó giám đốc chính trị kênh truyền hình nhà nước Iran, lại khẳng định rằng các cơ sở hạt nhân đã được sơ tán trước cuộc không kích và “không chịu thiệt hại lớn vì vật liệu hạt nhân đều đã được chuyển đi”.
Để xác định mức độ thiệt hại thực tế mà các cuộc tấn công của Mỹ gây ra cho chương trình hạt nhân Iran, các chuyên gia đã bắt đầu phân tích hình ảnh vệ tinh chụp các cơ sở Natanz, Isfahan và Fordow sau vụ việc.
Fordow, được mệnh danh là “pháo đài hạt nhân”, là một trong những cơ sở làm giàu hạt nhân quan trọng nhất của Iran. Nó được xây dựng sâu trong lòng núi đá ở tỉnh Qom, miền trung Iran, nhằm chống lại các cuộc tấn công từ trên không. Các bộ phận chính của tổ hợp này nằm sâu từ 80 đến 90 mét dưới lòng đất. Giới phân tích cho rằng Mỹ là quốc gia duy nhất sở hữu bom GBU-57, một loại vũ khí nặng gần 14 tấn có khả năng xuyên sâu như vậy.
Một quan chức Mỹ tiết lộ với CNN rằng quân đội đã sử dụng sáu máy bay ném bom B-2, thả tổng cộng 12 quả bom xuyên phá GBU-57 xuống cơ sở Fordow. Phân tích ảnh vệ tinh sau đó cho thấy các cuộc không kích đã tạo ra ít nhất sáu hố lớn tại Fordow.
Theo hình ảnh do Maxar công bố, sáu hố này xuất hiện gần hai vị trí trên sườn núi phía trên khu phức hợp ngầm. Màu sắc của sườn núi đã thay đổi đáng kể, với một khu vực rộng lớn bị phủ lớp tro xám sau cuộc không kích.
N.R. Jenzen-Jones, chuyên gia về vũ khí kiêm giám đốc công ty nghiên cứu ARES, nhận định rằng sáu điểm bị xuyên thủng trên sườn núi đá tại Fordow là bằng chứng cho thấy Mỹ đã sử dụng bom xuyên GBU-57. Ông suy đoán rằng các lỗ thủng lớn hơn nằm ở trung tâm của hai nhóm vết nổ có hình dạng bất thường, cho thấy ít nhất hai quả bom đã rơi trúng cùng một vị trí. Điều này trùng khớp với giả thuyết về một cuộc tấn công vào mục tiêu nằm sâu dưới lòng đất như Fordow.
Jenzen-Jones cho rằng, để tấn công một mục tiêu nằm sâu trong lòng đất như Fordow, Mỹ phải sử dụng nhiều quả bom xuyên phá được ném chính xác và tính toán cẩn thận để “mở lối” và dọn đường vào khu vực sâu hơn, được bảo vệ kiên cố hơn.
Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi nhận định Fordow đã bị “tác động trực tiếp” trong đòn không kích. Tuy nhiên, ông cho rằng còn quá sớm để đánh giá liệu điều đó có gây ra thiệt hại bên trong cơ sở ngầm hay không, nhưng không thể loại trừ khả năng có thiệt hại đáng kể.
Chủ tịch Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (ISIS) David Albright nhận định, dựa vào ảnh vệ tinh, khu vực làm giàu uranium và các khu hỗ trợ ở Fordow dường như đã chịu thiệt hại lớn. Ông cho rằng bom xuyên GBU-57 có thể đã được ném vào hệ thống thông gió của cơ sở hạt nhân, cũng như khoang chính, nơi bố trí các máy ly tâm làm giàu uranium. Albright nhận định mục tiêu của cuộc tập kích là loại bỏ các máy ly tâm và phá hủy cơ sở ngầm của Fordow.
Phân tích ảnh vệ tinh trước cuộc không kích cho thấy Iran có thể đã gia cố các lối vào đường hầm dẫn tới cơ sở ngầm, dường như để đề phòng trường hợp bị tấn công. Ảnh vệ tinh cho thấy những khối đất đá lớn được chất đống trước ít nhất hai trong số sáu lối vào hầm ngầm.
Mặc dù Ngoại trưởng Iran cáo buộc Mỹ đã vượt “lằn ranh đỏ một cách nghiêm trọng”, các lãnh đạo khác của Iran lại hạ thấp tác động từ những cuộc tấn công. Nghị sĩ Manan Raeisi, đại diện cho thành phố Qom gần Fordow, cho biết thiệt hại từ vụ tập kích là “không đáng kể”.
Tuy nhiên, Albright cho rằng không nên quá tin những thông tin ban đầu từ Iran, vì trong những lần các cơ sở hạt nhân nước này bị không kích trước đây, Iran thường giảm nhẹ tác động của chúng, nhưng hình ảnh vệ tinh sau đó lại cho thấy một câu chuyện khác.
Trung tâm Natanz, cơ sở làm giàu hạt nhân lớn nhất Iran, cũng hứng chịu các cuộc không kích trong chiến dịch “Búa Đêm” của Mỹ. Trước đó, cơ sở này đã bị hư hại trong các cuộc tấn công của Israel.
Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết máy bay ném bom B-2 đã thả hai quả bom xuyên GBU-57 xuống Natanz. Tàu ngầm hải quân Mỹ cũng phóng 30 tên lửa hành trình Tomahawk vào Natanz và Isfahan.
Phân tích ảnh vệ tinh cho thấy hai hố mới xuất hiện tại Natanz, nhiều khả năng do bom xuyên GBU-57 gây ra. Hai hố này nằm ngay phía trên khu phức hợp ngầm.
Mức độ thiệt hại dưới lòng đất tại Natanz chưa rõ, nhưng do cơ sở này kém kiên cố hơn Fordow, nhiều khả năng bom xuyên GBU-57 đã gây ra tổn thất đáng kể cho công trình ngầm.
Isfahan, thành phố ở miền trung Iran, là nơi đặt tổ hợp nghiên cứu hạt nhân lớn nhất của nước này. Cơ sở này được xây dựng và đi vào hoạt động năm 1984, với khoảng 3.000 nhà khoa học làm việc.
Ảnh vệ tinh cho thấy sau đòn tập kích bằng tên lửa Tomahawk của Mỹ, ít nhất 18 công trình tại Isfahan đã bị phá hủy hoàn toàn hoặc hư hại một phần. Khu vực này cũng bị ám đen rõ rệt bởi các cuộc tấn công.
Albright cho biết Mỹ còn nhắm vào cả mạng lưới đường hầm gần Isfahan, “nơi Iran thường lưu trữ uranium làm giàu”. Ông cho rằng nếu được xác nhận, điều này sẽ cho thấy Mỹ đang tìm cách phá hủy kho uranium làm giàu tới 20% và 60% của Iran.
Bản đánh giá do ISIS công bố nhận định Isfahan đã chịu “thiệt hại nặng nề”. Cơ sở chuyển đổi uranium chính của tổ hợp, nơi biến uranium tự nhiên thành dạng khí để đưa vào máy ly tâm, đã bị hư hỏng nghiêm trọng. Các lối vào đường hầm dẫn tới khu phức hợp ngầm cũng chịu hư hại, với ít nhất ba trong bốn lối vào đã bị sập.
ISIS cho biết ảnh vệ tinh chụp hôm 20/6 cho thấy các lối vào đường hầm được lấp đất, có thể là biện pháp phòng ngừa nhằm hạn chế tác động từ những vụ nổ hoặc ngăn vật liệu nguy hiểm thoát ra khỏi cơ sở.
Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Dan Caine cho biết một tàu ngầm nước này đã “phóng hơn 10 tên lửa hành trình Tomahawk vào các cơ sở hạ tầng mặt đất then chốt” tại Isfahan.
Tuy nhiên, Jeffrey Lewis, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury, cho rằng “vẫn còn nhiều mục tiêu quan trọng chưa bị tấn công”. Ông nhận định chiến dịch tập kích dường như chưa thể chạm đến kho uranium làm giàu ở mức độ cao của Iran.
Albright cũng cho rằng Iran đã chuyển lượng lớn uranium làm giàu khỏi cơ sở ở Fordow trước cuộc không kích, vì vậy “chiến dịch này chưa thể kết thúc”.
IAEA ước tính Iran đang sở hữu hơn 400 kg uranium 235 làm giàu 60%, đủ để chế tạo khoảng 10 quả bom nếu tiếp tục được làm giàu lên cấp độ vũ khí 90%.
Albright tin rằng chương trình hạt nhân Iran đã chịu thiệt hại, nhưng có khả năng được khôi phục lại. Ông cho rằng Iran có thể còn sở hữu hàng nghìn máy ly tâm làm giàu uranium chưa được lắp đặt. Nhiều khả năng họ sẽ nhanh chóng di chuyển số uranium đến một cơ sở bí mật khác, nơi có thể làm giàu đến 90% để chế tạo vũ khí hạt nhân.
Albright cho rằng dù chương trình hạt nhân Iran đã bị thụt lùi đáng kể, năng lực của họ vẫn chưa bị “xóa sổ” hoàn toàn. Theo ông, cách duy nhất để thực sự chấm dứt chương trình hạt nhân Iran là thông qua những cuộc thanh sát quốc tế và hợp tác từ chính quyền nước này, có thể là thông qua một thỏa thuận ngoại giao, chứ không phải những cuộc không kích.
Admin
Nguồn: VnExpress
