Câu chuyện của Amy Clark, 16 tuổi, bắt đầu sau một tai nạn bất ngờ khi cô bị ngã trong lúc ăn mừng cùng bạn bè. Dù ban đầu không có dấu hiệu nghiêm trọng, những cơn đau lưng dai dẳng trong hai năm sau đó đã thôi thúc cô đi khám. Điều bất ngờ là kết quả chụp cắt lớp cho thấy phổi phải của Amy có một đốm mờ đáng ngờ, dù lưng cô hoàn toàn bình thường.
Sau khi được chuyển đến chuyên khoa hô hấp, Amy nhận được chẩn đoán gây sốc: ung thư phổi giai đoạn 4, đã di căn đến hạch bạch huyết và xương sườn. Điều trớ trêu là cô chỉ còn một tháng nữa là bước sang tuổi 21. Amy chưa từng hút thuốc và không hề có triệu chứng rõ ràng, khiến cô bàng hoàng tự hỏi tại sao điều này lại xảy ra với mình.
Trường hợp của Amy không phải là duy nhất. Ngày càng có nhiều phụ nữ trẻ, không hút thuốc, được chẩn đoán mắc ung thư phổi. Thống kê cho thấy khoảng 20% số ca ung thư phổi hiện nay xảy ra ở những người không hút thuốc, và con số này đang có xu hướng gia tăng. Nếu được xem xét như một loại bệnh riêng biệt, ung thư phổi ở người không hút thuốc sẽ là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ 8 ở Anh và thứ 7 trên toàn cầu. Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng ghi nhận 15-35% trường hợp ung thư phổi là do tiếp xúc thụ động với khói thuốc, và tỷ lệ này ngày càng tăng.
Đáng chú ý, gần 70% số ca ung thư phổi ở người không hút thuốc là phụ nữ. Các nhà khoa học và bác sĩ đang tích cực nghiên cứu các giả thuyết khác nhau, trong đó ô nhiễm không khí được xem là một tác nhân quan trọng.
Tiến sĩ William Hill từ Viện Francis Crick, London, cho biết: “Chúng tôi đã tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa ô nhiễm không khí và ung thư phổi ở những người chưa từng hút thuốc. Các hạt bụi mịn trong không khí có thể gây ra tình trạng viêm phổi mãn tính và thúc đẩy sự phát triển của các khối u.”
Một trong những thách thức lớn nhất là việc phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Giáo sư Matt Evison, phó giám đốc y khoa của Cancer Alliance, giải thích rằng các triệu chứng như ho, đau ngực hoặc đau lưng thường dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe thông thường khác. Do đó, có đến hơn 90% những người không hút thuốc chỉ được chẩn đoán ung thư phổi khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn cuối.
Jules Fielder là một ví dụ điển hình. Cô được chẩn đoán mắc ung thư phổi không thể chữa khỏi ở tuổi 37. Jules chưa từng hút thuốc và ban đầu chỉ phát hiện một cục u ở cổ. Trước đó, cô đã nhiều lần đi khám vì đau lưng và khuỷu tay, nhưng đều bị chẩn đoán sai. Đến khi phát hiện, ung thư đã di căn đến cột sống và xương chậu.
Một yếu tố nguy cơ quan trọng khác là đột biến gen EGFR, chiếm gần 20% các ca ung thư biểu mô tuyến ở phụ nữ không hút thuốc. Các tế bào mang đột biến này thường ở trạng thái “ngủ yên”, nhưng có thể bị kích hoạt bởi ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, quá trình phát triển khối u thường kéo dài hàng chục năm, khiến bệnh thường chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn.
Mặc dù mức độ ô nhiễm không khí đã giảm đáng kể ở Anh trong 20 năm qua, các nhà khoa học lo ngại rằng tác động kéo dài của các đột biến gen có thể khiến số ca ung thư phổi tiếp tục gia tăng. Họ cho rằng việc kiểm soát ô nhiễm không khí hiệu quả hơn có thể giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh.
Ngoài ra, các nhà khoa học cũng nghi ngờ rằng hormone nữ có thể đóng vai trò trong việc làm tăng tỷ lệ ung thư phổi ở phụ nữ. Tiến sĩ Robert Hynds từ Đại học University College London nhận định rằng estrogen hoặc các bệnh tự miễn (vốn phổ biến hơn ở phụ nữ) có thể liên quan đến tình trạng viêm mãn tính và làm tăng nguy cơ ung thư.
Hiện nay, các phương pháp điều trị nhắm mục tiêu vào đột biến gen như EGFR đã giúp kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân. Các loại thuốc ức chế tyrosine kinase, như Osimertinib, có thể kiểm soát bệnh trong nhiều năm mà không cần hóa trị.
Nhờ liệu pháp này, Amy Clark có thể duy trì chất lượng cuộc sống gần như bình thường. Ở tuổi 26, cô vẫn làm việc, đi bộ đường dài và tham gia các lễ hội âm nhạc.
Mel Erwin, một bệnh nhân khác, cũng có trải nghiệm tương tự. Khi bắt đầu cảm thấy mệt mỏi và khó thở vào năm 2020, bà cho rằng mình bị ảnh hưởng bởi hậu Covid. Tuy nhiên, kết quả chụp X-quang cho thấy một khối u ở phổi trái. Sau khi phẫu thuật cắt bỏ một nửa lá phổi, hai năm sau, bà lại được chẩn đoán mắc ung thư phổi giai đoạn cuối.
Hiện tại, Mel đang sử dụng Osimertinib để ức chế sự phát triển của khối u. “Thuốc giúp tôi sống tốt và tôi dự định sẽ sống thêm nhiều thập kỷ nữa”, bà chia sẻ.
Mel cũng nhấn mạnh rằng mọi người không nên chủ quan trước bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong cơ thể. Bà khuyên rằng nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, hãy mạnh dạn đi khám và đừng ngại trở thành người “gây phiền phức” để bảo vệ sức khỏe của bản thân.
Những câu chuyện như của Amy, Jules và Mel đặt ra một câu hỏi lớn cho ngành y tế: Làm thế nào để phát hiện sớm và bảo vệ những người không hút thuốc khỏi căn bệnh vốn thường được cho là chỉ liên quan đến thuốc lá? Mặc dù chưa có câu trả lời cuối cùng, việc nhận diện các yếu tố nguy cơ, từ ô nhiễm không khí đến hormone, là bước đầu tiên quan trọng để thay đổi nhận thức và cải thiện các chính sách y tế.
Admin
Nguồn: VnExpress
