Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, khái niệm “sự kiện thiên nga đen” ngày càng trở nên quen thuộc với giới doanh nghiệp. Đây là những sự kiện bất ngờ, khó dự đoán và thường gây ra những tác động tiêu cực lớn. Ông Douglas Matheson, Giám đốc cấp cao Quản lý rủi ro tín dụng và Tuân thủ tại HSBC Việt Nam, nhận định rằng, dù hiếm gặp, tần suất xuất hiện của các “sự kiện thiên nga đen” dường như đang gia tăng.
Điểm lại những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến hàng loạt các sự kiện được coi là “thiên nga đen”, từ căng thẳng thương mại Mỹ – Trung năm 2019, đại dịch Covid-19 bùng nổ năm 2020, sự cố tắc nghẽn kênh đào Suez năm 2021, đến cuộc xung đột Nga – Ukraine từ năm 2022 và cuộc khủng hoảng ngân hàng tại Mỹ năm 2023. Mỗi sự kiện đều gây ra những gián đoạn đáng kể cho hoạt động kinh doanh, làm nổi bật lên sự cần thiết của việc quản trị rủi ro hiệu quả và xây dựng khả năng phục hồi mạnh mẽ cho doanh nghiệp. Gần đây nhất, vào tháng 4 vừa qua, việc Mỹ công bố áp thuế đối ứng cũng được xem là một “sự kiện thiên nga đen” mới.
Theo kết quả Khảo sát HSBC Global Trade Pulse, mặc dù mức thuế và thời điểm áp dụng cụ thể vẫn chưa được xác định rõ ràng, các doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu cảm nhận được những tác động. Cụ thể, 80% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết chi phí của họ đã tăng lên, và 75% dự đoán tình trạng này sẽ còn kéo dài trong trung hạn. Để ứng phó với tình hình, nhiều doanh nghiệp đang xem xét thay đổi trọng tâm thị trường mục tiêu và tăng cường phân tích dữ liệu. Đáng chú ý, 76% doanh nghiệp vẫn lạc quan rằng những khó khăn này sẽ thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo.
Trong bối cảnh đầy biến động này, ông Douglas Matheson khuyến nghị các doanh nghiệp nên đặc biệt quan tâm đến ba loại rủi ro chính để tăng cường khả năng phục hồi và thích ứng: rủi ro đối tác, rủi ro tỷ giá và rủi ro quản trị.
**Rủi ro đối tác:**
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng ngày càng toàn cầu hóa, các doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động từ các đối tác. Một mắt xích yếu trong chuỗi cung ứng, chẳng hạn như nhà cung cấp gặp khó khăn về tài chính, đối tác logistics vướng mắc pháp lý, hoặc bên mua chậm thanh toán, đều có thể gây ra những tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh. Hơn nữa, trong một thế giới đầy bất ổn, nguy cơ xảy ra các tranh chấp thương mại cũng có thể gia tăng.
Ông Matheson khuyến nghị các công ty nên thiết lập hệ thống giám sát rủi ro theo các cấp độ khác nhau, bao gồm đánh giá rủi ro của đối tác, luật pháp sở tại của bên mua, và các rủi ro phát sinh trong thời hạn thương mại dài hơn. Rủi ro tín dụng của đối tác nên được xem xét và tích hợp vào hoạt động của nhiều bộ phận chức năng, từ tài chính, chiến lược đến kinh doanh, thay vì chỉ giới hạn trong quy trình của các bộ phận hỗ trợ.
Doanh nghiệp cũng cần đặc biệt chú ý đến Incoterms, bộ quy tắc thương mại tiêu chuẩn do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) xây dựng. Incoterms quy định rõ việc phân chia rủi ro và trách nhiệm giữa bên bán và bên mua, chẳng hạn như ai chịu trách nhiệm thanh toán chi phí vận chuyển, chịu rủi ro hư hỏng hoặc mất mát hàng hóa, và phụ trách thủ tục thông quan. Mặc dù là những điều khoản cơ bản, Incoterms có thể là một công cụ thiết yếu trong việc quản trị rủi ro, giúp doanh nghiệp xây dựng “tấm khiên” bảo vệ trước những tác động của thuế quan.
Ngoài ra, các doanh nghiệp nên xem xét sử dụng lại các công cụ thương mại truyền thống như thư tín dụng hoặc bảo lãnh hối phiếu để giảm thiểu rủi ro không nhận được thanh toán. Khi trao đổi với ngân hàng về tài trợ thương mại, doanh nghiệp có thể tìm hiểu thêm về các công cụ giảm thiểu rủi ro và khai thác các nguồn vốn lưu động.
**Rủi ro tỷ giá:**
Nếu rủi ro đối tác thường diễn ra từ từ, thì rủi ro ngoại hối có thể ập đến bất ngờ như một trận động đất, gây ra những cú sốc lớn và có khả năng tàn phá. Biến động tỷ giá có thể làm xói mòn biên lợi nhuận và gây khó khăn cho việc dự báo.
Ông Douglas Matheson lưu ý rằng, nếu không có các giải pháp phòng ngừa, biến động tỷ giá có thể gây ra những biến động mạnh và đột ngột về lợi nhuận. Đối với các công ty có biên lợi nhuận hẹp hoặc chu kỳ hợp đồng dài, những biến động này có thể dẫn đến tình trạng thua lỗ.
Theo Khảo sát Quản trị Rủi ro Doanh nghiệp năm 2024 của HSBC, 47% nhà quản lý tài chính doanh nghiệp thừa nhận họ chưa sẵn sàng ứng phó với rủi ro tỷ giá, và đánh giá rủi ro này cao hơn cả rủi ro chuỗi cung ứng (35%) hoặc rủi ro khí hậu (34%). Hơn 40% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết họ đã bị giảm thu nhập do không phòng vệ rủi ro tỷ giá.
Để phòng ngừa rủi ro tỷ giá, các giao dịch ngoại tệ kỳ hạn và hợp đồng theo tỷ giá được xác định trong tương lai là những công cụ phổ biến nhất. Các công cụ này giúp ấn định tỷ giá tại thời điểm giao dịch mà không cần quan tâm đến điều khoản thanh toán. Ông Matheson khuyến nghị các giám đốc tài chính nên xem xét lại toàn bộ chiến lược tỷ giá của công ty để đảm bảo khả năng ứng phó linh hoạt và hiệu quả.
**Rủi ro quản trị:**
Rủi ro quản trị thường liên quan đến tính chính trực và sự vững vàng trong cơ cấu ra quyết định của doanh nghiệp. Theo ông Douglas Matheson, việc phân tách rõ ràng nhiệm vụ, áp dụng chế độ phê duyệt kép và thiết lập lịch sử kiểm toán trong kiểm soát nội bộ là rất quan trọng. Tư duy phản biện cũng đóng vai trò quan trọng ở mọi cấp bậc trong tổ chức.
Trong bối cảnh các tổ chức ngày càng coi trọng dữ liệu, trực giác và kinh nghiệm vẫn có giá trị trong việc phát hiện những vấn đề mà các thuật toán có thể bỏ qua. Sự đa dạng về kinh nghiệm hoặc nền tảng, dù ở vị trí quản lý hay hội đồng quản trị, đều có thể mang lại những góc nhìn phản biện và những đề xuất giá trị.
Việc luân chuyển nhân sự kiểm soát chủ chốt, kiểm tra tình huống định kỳ và kiểm toán độc lập chặt chẽ sẽ góp phần duy trì một văn hóa quản lý rủi ro toàn diện hơn. Doanh nghiệp cũng cần khuyến khích nhân viên đóng góp ý kiến, đặt câu hỏi khi có sự thiếu nhất quán và bày tỏ quan ngại mà không sợ bị trả thù.
Chuyên gia từ HSBC nhấn mạnh rằng, biến động đã trở thành một phần tất yếu của thế giới hiện đại. Do đó, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cần chủ động đặt câu hỏi: “Liệu tổ chức của bạn có khả năng nhận diện và điều chỉnh kịp thời để ứng phó với những rủi ro mà các biến động này mang lại hay không?”.
Tư duy quản trị rủi ro cần chuyển từ tâm thế bị động ứng phó và hoạt động độc lập sang hướng chủ động và gắn kết chặt chẽ. Các rủi ro tiềm ẩn và khả năng đối phó cần được đưa ra thảo luận ở tất cả các cấp trong tổ chức. Doanh nghiệp cần khuyến khích đổi mới và sáng tạo, nhưng đồng thời phải nhận thức rõ về những rủi ro không mong muốn có thể phát sinh. Chỉ khi đó, doanh nghiệp mới có thể vững vàng vượt qua những “sự kiện thiên nga đen” và đạt được sự phát triển bền vững.
Admin
Nguồn: VnExpress
