Ngày 23/6, Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố đã thực hiện một cuộc tấn công tên lửa “mạnh mẽ và hủy diệt” vào căn cứ không quân Al Udeid ở Qatar và một căn cứ khác tại Iraq, nơi có lính Mỹ đóng quân. Động thái này được cho là để trả đũa vụ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran mà Tehran cáo buộc do Mỹ thực hiện vào cuối tuần trước.
Tuy nhiên, trái với tuyên bố ban đầu của IRGC, Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran sau đó thông báo rằng họ chỉ phóng 14 tên lửa đạn đạo về phía căn cứ Al Udeid, con số này tương ứng với số lượng bom mà Mỹ đã sử dụng trong cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân của Iran.
Con số 14 tên lửa mang ý nghĩa biểu tượng, đặc biệt khi trước đó nhiều người lo ngại Iran có thể phóng hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tên lửa vào các căn cứ có lực lượng Mỹ ở Trung Đông để đáp trả hành động can thiệp quân sự của Washington.
Căn cứ Al Udeid là một trong những căn cứ không quân quan trọng nhất của quân đội Mỹ trong khu vực, nơi đặt Bộ Tư lệnh Trung tâm (CENTCOM). Truyền thông nhà nước Iran còn cho rằng chính từ căn cứ này, máy bay không người lái (UAV) đã được điều khiển để hạ sát tướng Qasem Soleimani, một quan chức quân sự cấp cao của Iran, tại Baghdad, Iraq vào năm 2020.
Theo những hình ảnh vệ tinh được công bố, Mỹ dường như đã sơ tán toàn bộ nhân sự và trang thiết bị khỏi căn cứ Al Udeid từ trước cuộc tấn công vài ngày. Do đó, cuộc tấn công của Iran được cho là khó có khả năng gây thương vong cho người Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng cho biết trên mạng xã hội rằng Iran đã báo trước cho Mỹ về cuộc tấn công tên lửa nhằm vào căn cứ ở Qatar, giúp tránh được thương vong. Bộ Quốc phòng Qatar thông báo hệ thống phòng không của họ đã “đánh chặn thành công” toàn bộ tên lửa nhắm vào căn cứ Al Udeid và không có thiệt hại nào xảy ra.
Các chuyên gia phân tích nhận định, việc Iran chọn một căn cứ không có người làm mục tiêu, cảnh báo trước nhiều giờ và chỉ sử dụng một số lượng tên lửa hạn chế cho thấy rõ ràng đây là một đòn đáp trả nhằm “giữ thể diện” cho Tehran, đồng thời tạo dư địa cho các giải pháp ngoại giao để hạ nhiệt căng thẳng.
Dấu hiệu đầu tiên về một cuộc tấn công sắp xảy ra là khi đại sứ quán Mỹ ở Doha, Qatar, ban bố lệnh khẩn cấp yêu cầu công dân “tìm nơi trú ẩn tại chỗ”. Qatar cũng đã đóng cửa không phận khoảng một giờ trước khi Iran phóng tên lửa.
Theo chuyên gia Nick Paton Walsh của CNN, việc tấn công mục tiêu ở Qatar có thể dễ dàng hơn đối với Iran vì kho vũ khí của họ đang dần cạn kiệt. Qatar đủ gần để Iran sử dụng các tên lửa tầm ngắn, loại mà nguồn dự trữ chưa cạn kiệt như các tên lửa tầm trung mà họ đã dùng để tấn công Israel trong tuần trước.
Tuyên bố của Hội đồng An ninh Quốc gia Iran, ngay sau cuộc tấn công, rằng số lượng tên lửa bắn ra “ngang bằng với số bom Mỹ thả xuống các cơ sở hạt nhân” được đánh giá là một động thái hạ giọng, cho thấy Tehran chỉ đáp trả tương xứng và không muốn leo thang căng thẳng. Iran cũng khẳng định rằng sự việc “không gây nguy hiểm cho quốc gia Qatar anh em thân thiện và người dân của họ”.
Iran đã từng áp dụng chiến lược trả đũa theo kiểu “giơ cao đánh khẽ” trong quá khứ và nó đã chứng minh được hiệu quả trong việc ngăn chặn tình hình leo thang vượt tầm kiểm soát.
Sau vụ tướng Soleimani bị hạ sát, Iran đã đáp trả bằng cách tấn công tên lửa vào căn cứ không quân Al Asad ở Iraq, nơi có lính Mỹ đóng quân. Tuy nhiên, Tehran đã báo trước cho Baghdad về cuộc tấn công, giúp giảm thiểu thương vong cho phía Mỹ. Tương tự, đòn trả đũa của Iran sau khi cáo buộc Israel ám sát lãnh đạo Hamas Ismail Haniyeh ở Tehran hồi tháng 7/2024 cũng đã được báo trước, giúp Israel và Mỹ có thời gian chuẩn bị phòng thủ. Các tên lửa Iran chủ yếu rơi xuống một vùng hoang mạc, không nhắm vào các đô thị đông dân của Israel.
Một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết: “Chúng tôi biết họ sẽ trả đũa sau khi bị Mỹ không kích vào ba cơ sở hạt nhân. Chúng tôi cũng biết rằng phản ứng của họ sẽ tương tự vụ Soleimani”.
Theo Jonathan Panikoff, cựu phó giám đốc tình báo quốc gia Mỹ về khu vực Cận Đông, việc báo trước cuộc tấn công tên lửa cho thấy Iran không muốn căng thẳng vượt tầm kiểm soát, bất chấp những thông điệp cứng rắn từ các chỉ huy quân sự. Ông nhận định: “Đây là cách Iran vừa thể hiện sức mạnh, vừa giữ thể diện trong nước, đồng thời tránh đẩy xung đột đi xa hơn”.
Một quan chức Mỹ nắm rõ các đánh giá tình báo phương Tây cũng cho biết hành động của Iran là một ví dụ điển hình của việc leo thang “chừa đường lui”.
Tiến sĩ Peter Trumbore, chủ nhiệm khoa Khoa học Chính trị, Đại học Oakland, Mỹ, nhận xét: “Phản ứng của Iran rất có chừng mực. Họ đã cảnh báo trước cho chính phủ Qatar rằng một cuộc tấn công sắp diễn ra, giúp hầu hết nhân sự tại căn cứ được sơ tán từ trước”. Ông cho rằng, ngay cả khi toàn bộ tên lửa bị bắn hạ, Iran vẫn có thể tuyên bố rằng họ đã “làm tròn bổn phận” đáp trả và hy vọng mọi việc sẽ lắng dịu.
Các chuyên gia đánh giá rằng, trong bối cảnh khó khăn hiện tại, với nền kinh tế trong nước suy yếu, các lực lượng đồng minh suy yếu và áp lực từ các cuộc tấn công liên tiếp của Israel, Iran có lẽ muốn theo đuổi các biện pháp ngoại giao hơn là đối đầu trực diện với Mỹ.
Esfandyar Batmanghelidj, giám đốc điều hành Bourse & Bazaar, một viện nghiên cứu về ngoại giao kinh tế và phát triển, nhận định: “Iran khó có thể tiến hành một cuộc tấn công quy mô vào các lợi ích của Mỹ, bởi lối thoát duy nhất khỏi cuộc khủng hoảng này là nối lại đàm phán với chính quyền Trump. Bất kỳ phản ứng nào đối với cuộc đánh bom của Mỹ cũng phải được tính toán cẩn trọng để tránh kéo họ vào một cuộc chiến tranh tổng lực”.
Tính toán của Iran dường như đã mang lại kết quả. Vài giờ sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo Israel và Iran đã nhất trí về một lệnh ngừng bắn toàn diện, chấm dứt “cuộc chiến 12 ngày” ở Trung Đông. Ông hầu như không đề cập gì về việc đáp trả cuộc tấn công của Iran vào căn cứ Al Udeid.
Admin
Nguồn: VnExpress
