Trong khoảng một thập kỷ qua, phim hoạt hình, cả trong và ngoài nước, đã đóng góp từ 10% đến 15% vào doanh thu phòng vé tại Việt Nam, theo số liệu thống kê từ CJ CGV Việt Nam. Năm nay, lĩnh vực này chứng kiến sự khởi sắc với sự ra mắt của hai dự án phim “Dế Mèn: Cuộc phiêu lưu tới xóm Lầy Lội” (đạo diễn Mai Phương) và “Trạng Quỳnh nhí: Truyền thuyết Kim Ngưu” (đạo diễn Trịnh Lâm Tùng) trong mùa hè. Đáng chú ý, Việt Nam lần đầu tiên có gian hàng quảng bá dự án tại chợ phim Mifa, một phần của Liên hoan phim hoạt hình Annecy lần thứ 49, một sự kiện điện ảnh tầm cỡ quốc tế.
Từ khi Xưởng phim hoạt họa búp bê Việt Nam (nay là Hãng phim Hoạt hình Việt Nam) được thành lập vào tháng 11/1959, ngành hoạt hình Việt Nam đã có những dấu ấn nhất định. Đến nay, đã có gần 800 dự án được sản xuất, phát sóng trên truyền hình, nền tảng YouTube và phát hành tại rạp. Tuy nhiên, phần lớn các dự án này còn mang tính chất nhỏ lẻ, thiếu sự liên kết và chưa tạo được một dòng chảy rõ rệt cho hoạt hình nội địa.
Theo ông Đoàn Trần Anh Tuấn, đồng sáng lập Colory Animation, một trong những nguyên nhân khiến hoạt hình Việt Nam chưa thực sự hấp dẫn là do các studio có xu hướng nhận gia công cho nước ngoài để duy trì hoạt động và đảm bảo nguồn thu ổn định.
Năm 2008, Sparx* Studios đã tham gia sản xuất bộ phim Hollywood “Igor”. Họ cũng thực hiện ba mùa cuối của series “Star Wars: Rebels” (2014-2018). Dữ liệu từ Hiệp hội Kỹ xảo Điện ảnh và Hoạt hình Việt Nam (VAVA) năm 2023 cho thấy hơn 60% studio Việt Nam tham gia vào các dự án toàn cầu, trong đó khoảng 30% hợp tác với khách hàng châu Á (Hàn Quốc, Thái Lan, Nhật Bản) và 31% đến từ châu Âu. Các đội ngũ Việt Nam đã góp mặt trong các bộ phim như “Parasyte: The Grey”, “The Devil Judge”, “Black Knight”, và “Money Heist: Korea”.
Tuy nhiên, việc tập trung vào gia công khiến các studio Việt Nam chưa được quốc tế công nhận về mặt sáng tạo. Ông Tuấn nhận xét: “Hoạt hình Việt hiện có quá ít tác phẩm nổi bật để khán giả có thể nhớ đến.”
Trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 2, bà Véronique Encrenaz, giám đốc Mifa, nhận thấy các họa sĩ Việt Nam được trang bị tốt về kỹ thuật và có tầm nhìn sáng tạo. Bà cũng nhấn mạnh lợi thế của Việt Nam về bề dày văn hóa, với kho tàng truyện cổ tích, lịch sử và phong tục dân gian mang đậm bản sắc riêng. Bà Véronique cho rằng: “Đây đều là thế mạnh để các nghệ sĩ sáng tạo nội dung, nhưng chưa được khai thác triệt để.”
Bà Véronique khuyến nghị các studio cần cân bằng giữa việc làm dịch vụ gia công cho nước ngoài và tập trung sản xuất nội dung thuần Việt. Để định vị trên bản đồ hoạt hình thế giới, việc đầu tư sâu vào các câu chuyện và nhân vật mang bản sắc dân tộc là rất cần thiết. Sự cân bằng này sẽ giúp các công ty đảm bảo tài chính, đồng thời có đủ nguồn lực và thời gian để tạo ra những tác phẩm chất lượng, từ đó nâng cao giá trị sáng tạo cho toàn ngành.
Bà cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của các cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ sự phát triển của hoạt hình Việt Nam. Các nghệ sĩ cần nhận được sự hỗ trợ thiết thực để xây dựng nội dung và chinh phục khán giả trên toàn thế giới. Bà đề xuất: “Chúng ta cần có chính sách hỗ trợ tài chính, thuế và các ưu đãi cho các studio trong nước. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ các ban ngành như Cục Điện ảnh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để tạo ra các quỹ tài trợ.”
Theo Cục trưởng Điện ảnh Đặng Trần Cường, sự thiếu hụt hỗ trợ tài chính trong nước là một thách thức lớn. Ông cho biết việc sản xuất phim hoạt hình đòi hỏi kinh phí lớn và thời gian dài, trong khi đây là một lĩnh vực đầu tư rủi ro cao, chưa có nhiều quỹ hoặc doanh nghiệp sẵn sàng bỏ vốn. Do những khó khăn về ngân sách, nhiều nhà làm phim thường tìm kiếm tài trợ từ các liên hoan phim và nhà đầu tư.
Ngoài ra, dòng phim hoạt hình Việt Nam còn thiếu một hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ trong các khâu viết kịch bản, thiết kế nhân vật, âm thanh và phân phối phim, đồng thời phải cạnh tranh với các sản phẩm nước ngoài. Ông Cường nhấn mạnh: “Điều cần thiết là sự đầu tư lâu dài, định hướng đúng đắn và các chính sách hỗ trợ thiết thực từ cả nhà nước và tư nhân.”
Bên cạnh việc kêu gọi nguồn vốn, ông Pascal Chinarro, điều hành studio DLP Paris (Pháp), cho rằng đào tạo nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng để tăng tính cạnh tranh cho ngành. Các công ty cần mời các chuyên gia quốc tế đến giảng dạy và hợp tác nâng cao năng lực. Việc liên kết giữa các studio và các trường đại học, cao đẳng sẽ tạo ra một môi trường thực tập chuyên nghiệp, giúp sinh viên có cơ hội cọ xát với thực tế sản xuất. Ông cũng đề xuất việc đào tạo dài hạn ở nước ngoài cho các tài năng trẻ làm phim hoạt hình theo Đề án đào tạo tài năng của chính phủ.
Ở các quốc gia như Nhật Bản, Mỹ và Trung Quốc, nguồn nhân lực là “xương sống” của ngành hoạt hình. Nhật Bản, nổi tiếng với phong cách anime, có một hệ thống trường lớp chuyên nghiệp từ vẽ tay đến kỹ thuật số, với hàng nghìn học viên mỗi năm. Theo thống kê của Học viện hoạt hình Jilin (tỉnh Cát Lâm, Trung Quốc), từ khi thành lập vào năm 2000 đến nay, đã có 13.000 tác phẩm của sinh viên được đề cử tại các giải thưởng hoạt hình, kỹ xảo và trò chơi điện tử. Mỗi năm, sinh viên của trường tham gia sản xuất hơn 300 dự án phim và truyền hình.
Hiện tại, các trường đào tạo chuyên sâu về hoạt hình trong nước còn hạn chế, chỉ có một vài trường do tư nhân thành lập như Học viện Kỹ xảo Điện ảnh & Hoạt hình MAAC, Arena Multimedia, Sconnect Academy of Media Arts (SAMA). Số lượng sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành hoạt hình và đồ họa hàng năm còn ít, và nhiều người chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Các công ty thường phải dành từ ba đến sáu tháng để đào tạo nhân viên trước khi họ có thể bắt đầu tham gia vào các dự án thực tế.
Ông Chinarro cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng kịch bản và kỹ thuật kể chuyện (storytelling), giúp tạo ra những nội dung sâu sắc và gần gũi với khán giả trên toàn thế giới. Thông qua những câu chuyện lấy cảm hứng từ kho tàng văn hóa dân gian, hoạt hình Việt Nam có thể thu hút sự chú ý từ quốc tế.
Tại chợ dự án Mifa, Viện Pháp tại Việt Nam, Cục Điện ảnh và các ban ngành đã phối hợp hỗ trợ quảng bá các dự án mang đậm bản sắc văn hóa và tinh thần bắt kịp xu hướng thế giới của sáu studio trong nước. AIOI Studio giới thiệu phim hoạt hình “Sơn Tinh Thủy Tinh”. Colory tìm kiếm nhà đầu tư cho “Zombie mắt lác”, còn công ty Sconnect tìm nhà phát hành quốc tế cho phim stop motion “Chiến binh gốm” và “Wolfoo và cuộc đua Tam giới”, dự kiến sẽ ra rạp tại Việt Nam trong năm nay.
Cục trưởng Đặng Trần Cường nhận định: “Tiềm năng của phim hoạt hình Việt Nam là rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh khán giả ngày càng quan tâm đến các sản phẩm ‘Made in Vietnam’. Nếu tận dụng tốt công nghệ và xây dựng chiến lược phát hành bài bản, các dự án hoàn toàn có thể vươn ra thị trường quốc tế như những gì Hàn Quốc, Thái Lan hay Malaysia đã làm được.”
Admin
Nguồn: VnExpress
