Đại hội cổ đông thường niên của Nissan Motor diễn ra vào ngày 24/6 vừa qua đã chứng kiến sự bất mãn sâu sắc từ các cổ đông về tình hình hoạt động yếu kém của hãng xe lớn thứ ba Nhật Bản. Nhiều cổ đông đã lên tiếng chỉ trích và yêu cầu ban lãnh đạo phải chịu trách nhiệm lớn hơn trước cuộc khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng.
Một cổ đông thậm chí còn cáo buộc hội đồng quản trị đang cố gắng “chuyển trách nhiệm” cho nhân viên tuyến đầu thông qua việc cắt giảm việc làm, trong khi vẫn giữ nguyên vị trí của mình. Tổ chức cổ đông Strategic Capital, có trụ sở tại Tokyo, đã thúc giục Nissan hủy niêm yết công ty con Nissan Shatai như một phần của quá trình tái cơ cấu.
Đại hội lần này cũng đánh dấu cuộc họp đầu tiên của tân Giám đốc điều hành Ivan Espinosa kể từ khi ông thay thế cựu CEO Makoto Uchida. Tuy nhiên, theo Reuters, vẫn còn nhiều nghi ngờ về khả năng ông Espinosa có thể đảo ngược đà suy thoái sâu sắc của Nissan.
Cổ phiếu của Nissan đã giảm khoảng 36% trong năm vừa qua, và việc chi trả cổ tức đã bị đình chỉ. Năm tài chính kết thúc vào tháng 3 vừa qua, Nissan báo lỗ ròng lên tới 4,5 tỷ USD, mức lỗ lớn nhất kể từ khi hãng xe Pháp Renault giải cứu công ty khỏi bờ vực phá sản cách đây 25 năm.
Đáng lo ngại hơn, không có gì đảm bảo rằng Nissan sẽ có lãi trong năm nay. Hãng đã quyết định không đưa ra dự báo lợi nhuận cho năm 2025 và ước tính khoản lỗ trong quý I lên tới 1,38 tỷ USD. Câu hỏi đặt ra là, tại sao hãng xe từng lớn thứ hai Nhật Bản sau Toyota trước năm 2020 lại ngày càng gặp nhiều khó khăn đến vậy?
Nissan, một trong những nhà tiên phong về xe điện với mẫu Leaf ra mắt năm 2010, đã không tận dụng được lợi thế ban đầu này. Thay vì tập trung phát triển xe điện, hãng lại dồn nguồn lực vào xe hybrid.
Trong khi đó, các dòng sản phẩm của Nissan ngày càng trở nên lỗi thời, dẫn đến tình trạng hàng tồn kho và buộc công ty phải giảm giá để kích cầu. Bản thân mẫu Leaf cũng dần mất đi sức hấp dẫn do phạm vi di chuyển hạn chế so với các mẫu xe mới của đối thủ.
Việc sử dụng đầu sạc CHAdeMO, được phát triển chung với các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, cũng là một bất lợi khi các đối thủ tại Mỹ không sử dụng chuẩn này. Hiện nay, hệ thống sạc của BYD và Tesla đã trở thành tiêu chuẩn toàn cầu. Tại thị trường Trung Quốc, Nissan cũng gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các nhà sản xuất xe điện địa phương, nơi các công nghệ tiên tiến thu hút khách hàng.
Mãi đến năm 2022, Nissan mới tung ra mẫu SUV thuần điện Ariya. Tuy nhiên, mẫu xe này lại một lần nữa “lỡ nhịp” khi đến cuối năm 2023 mới ra mắt tại Mỹ, thời điểm nhu cầu xe điện đang có dấu hiệu giảm sút. Kết quả là, hãng đã phải lùi kế hoạch sản xuất hai mẫu xe điện tại Mỹ từ năm 2025 sang năm 2027.
Gần đây, khi xe hybrid bắt đầu được ưa chuộng tại Mỹ và Toyota gặt hái thành công lớn, Nissan lại thiếu vắng các sản phẩm tương tự. Tính đến đầu năm 2025, Nissan vẫn thiếu cả xe điện và xe hybrid thế hệ mới nhất để cạnh tranh hiệu quả tại cả thị trường Mỹ và Trung Quốc.
Những bất ổn trong nội bộ Nissan đã bắt đầu từ 25 năm trước. Năm 1999, trong bối cảnh khủng hoảng, Renault đã nắm giữ cổ phần kiểm soát của Nissan. Để cứu hãng xe Nhật Bản, tập đoàn Pháp đã cử ông Carlos Ghosn, người được mệnh danh là “Sát thủ chi phí”, đảm nhận vai trò tái cơ cấu.
Với vai trò CEO và sau đó là chủ tịch, ông Ghosn đã cắt giảm chi phí mua hàng, đóng cửa các nhà máy và sa thải 21.000 nhân viên. Ông cũng đẩy nhanh việc tung ra các mẫu xe mới để tăng thị phần toàn cầu cho Nissan. Tuy nhiên, do bị kiểm soát chặt chẽ về giá thành, các sản phẩm của hãng dần trở nên kém sáng tạo hơn so với các đối thủ.
Để cạnh tranh, ông Ghosn đã đưa ra nhiều ưu đãi lớn cho khách hàng, đặc biệt là tại thị trường Mỹ, nhưng điều này đã khiến lợi nhuận của hãng bị thu hẹp. Việc quá chú trọng vào tiết kiệm chi phí và khuyến mãi đã khiến Nissan không tận dụng hết cơ hội từ liên minh với Renault trong việc phát triển sản phẩm, dẫn đến sự sụp đổ của mối quan hệ này vào năm 2018. Thời điểm đó, ông Ghosn bị bắt giữ vì nghi ngờ phạm tội tài chính.
Những thiếu sót trong sản phẩm của Nissan vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Thời gian cập nhật mẫu xe của hãng quá dài, khiến khách hàng phải chờ đợi lâu để có được phiên bản mới. Trong khi các đối thủ liên tục tung ra các cải tiến, các đại lý của Nissan chỉ còn cách giảm giá để thu hút khách hàng, tạo thành một vòng luẩn quẩn khiến lợi nhuận tiếp tục bị thu hẹp.
Sự bất ổn về lãnh đạo cũng là một vấn đề lớn của Nissan. Sau khi ông Carlos Ghosn bị bắt, người kế nhiệm là Hiroto Saikawa đã phải từ chức chỉ sau một năm do bê bối liên quan đến cáo buộc nhận thù lao vượt mức. Nhiều lãnh đạo khác cũng đã rời công ty trong giai đoạn đầy biến động này.
Trong bối cảnh hỗn loạn đó, ông Makoto Uchida, một nhân sự có 20 năm kinh nghiệm làm việc tại Nissan, đã được bổ nhiệm làm CEO. Vào tháng 12/2024, ông đã gây chú ý khi thông báo về việc đàm phán sáp nhập với Honda, một kết quả của các cuộc thảo luận từ tháng 3, khi hai bên tìm cách hợp tác về công nghệ.
Tuy nhiên, tham vọng thành lập một trong những hãng xe hơi lớn nhất thế giới đã không thành công. Theo Reuters, vấn đề chính là Nissan yêu cầu được đối xử gần như bình đẳng, mặc dù vị thế của hãng yếu hơn Honda. Theo các nguồn tin, Honda đánh giá ban quản lý của Nissan có năng lực ra quyết định chậm chạp. Hãng cũng không đồng ý cắt giảm sâu lực lượng lao động và công suất theo các điều kiện mà Honda đưa ra.
Việc Honda đề xuất Nissan trở thành công ty con đã khiến CEO Makoto Uchida quyết định hủy bỏ đàm phán. “Nissan đánh giá quá cao vị thế và giá trị thương hiệu của mình, cũng như khả năng xoay chuyển tình hình kinh doanh”, bà Julie Boote, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu Pelham Smithers Associates, nhận xét.
Sau thất bại trong đàm phán, ông Makoto Uchida đã từ chức. Ngày 11/3, hãng xe Nhật Bản đã có CEO mới là ông Ivan Espinosa, người Mexico. Nissan từ chối đưa ra dự báo lợi nhuận cho cả năm nay, nhưng cho biết doanh số tại thị trường nước ngoài lớn nhất là Mỹ sẽ giảm, trước khi tính đến tác động từ các mức thuế quan. Chính hãng cũng thừa nhận với các nhà đầu tư gần đây rằng: “Chi phí cố định vẫn cao hơn mức doanh thu hiện tại có thể gánh”.
Để đối phó với tình trạng này, CEO Ivan Espinosa đã lên kế hoạch cắt giảm 500 tỷ yen (3,45 tỷ USD) trong ba năm tới bằng cách tối ưu hóa các khâu kỹ thuật và chuỗi cung ứng. Cụ thể, hãng sẽ giảm số lượng nhà máy trên toàn cầu từ 17 xuống còn 10.
Các nhà máy còn lại sẽ nâng công suất từ mức 70% lên gần 100%. Tổng cộng, công suất hàng năm sẽ giảm xuống còn 2,5 triệu đơn vị, từ 3,5 triệu đơn vị hồi năm 2024. Đây là một trong những bước đi để giải quyết vấn đề mà Honda đã phàn nàn trong quá trình đàm phán, đó là Nissan đang sản xuất dư thừa. Song song với đó, công ty cũng sẽ cắt giảm 20.000 việc làm, bao gồm cả 9.000 việc làm đã được công bố vào tháng 11/2024. Con số này tương đương khoảng 15% lực lượng lao động toàn cầu của Nissan.
Theo Reuters, CEO Ivan Espinosa đang phải đối mặt với một nhiệm vụ vô cùng khó khăn: vừa phải cắt giảm chi phí mạnh tay, vừa phải tiếp tục đầu tư phát triển các sản phẩm mới để làm mới dải xe đang ngày càng trở nên “già cỗi” và lấp đầy khoảng trống xe hybrid tại thị trường Mỹ.
Tuần trước, Nissan đã giới thiệu mẫu xe điện Leaf thế hệ thứ ba, dự kiến sẽ được bán tại Mỹ vào mùa thu này, trước khi mở rộng sang các thị trường khác. Mẫu Leaf mới có dung lượng pin tăng tới 25% so với phiên bản cũ. Nissan ước tính phiên bản pin 75 kWh có thể chạy tối đa khoảng 303 dặm (488 km). Tuy nhiên, giới chuyên gia lo ngại rằng mẫu xe này sẽ phải chịu nhiều áp lực.
Mẫu Leaf mới được sản xuất tại nhà máy Tochigi ở Nhật Bản, do đó sẽ phải chịu thuế nhập khẩu 25% theo chính sách của ông Trump. Trong khi đó, nhu cầu xe điện tại Mỹ đang chững lại và người mua ngày càng ưa chuộng xe hybrid, một dòng sản phẩm mà Nissan hiện chưa cung cấp tại thị trường này. Đại diện của Nissan cho biết mức giá tại Mỹ vẫn sẽ đủ sức cạnh tranh, dù có thuế nhập khẩu.
Theo ông Koji Endo, chuyên gia tại công ty chứng khoán SBI, nhiều khả năng mẫu Leaf mới sẽ được tung ra vào một thời điểm tồi tệ chưa từng có, khi ô tô bị chính quyền Trump đánh thuế và xe điện mất trợ cấp. “Nếu mẫu Leaf mới không bán chạy, đó sẽ là một rắc rối lớn cho Nissan”, ông bình luận.
Admin
Nguồn: VnExpress
