Tháng 10/2023, một sự kiện hiếm hoi đã thu hút sự chú ý quốc tế khi nữ nghị sĩ Revital Gotliv thuộc đảng Likud cầm quyền của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu công khai kêu gọi sử dụng tên lửa hạt nhân Jericho để đáp trả các cuộc tấn công từ nhóm Hamas ở Gaza. Lời kêu gọi này đã phá vỡ chính sách “mơ hồ chiến lược” lâu đời của Israel về vũ khí hạt nhân.
Israel từ lâu đã duy trì một chính sách không xác nhận cũng không phủ nhận việc sở hữu vũ khí hạt nhân, một chiến lược được gọi là “mơ hồ hạt nhân”. Tuy nhiên, phát ngôn của nghị sĩ Gotliv đã thu hút sự chú ý đến Jericho, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) mà nhiều người tin rằng Israel sở hữu và có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Theo Avner Cohen, một nhà sử học người Mỹ gốc Israel nổi tiếng với các nghiên cứu về lịch sử hạt nhân, chương trình hạt nhân của Israel bắt đầu từ những năm 1950. Thủ tướng David Ben-Gurion khi đó tìm kiếm một “chính sách bảo hiểm” để đối phó với sức mạnh quân sự của các quốc gia Arab láng giềng.
Năm 1957, Israel hợp tác với Pháp để xây dựng một lò phản ứng nghiên cứu và cơ sở tách plutonium tại Trung tâm Nghiên cứu Hạt nhân Negev gần Dimona. Đồng thời, Israel nhập 20 tấn nước nặng từ Na Uy vào năm 1959. Để tránh sự giám sát quốc tế, Israel đã triển khai một chiến dịch đánh lạc hướng, thuyết phục các thanh sát viên rằng Dimona chỉ phục vụ cho các nghiên cứu dân sự.
Nhà báo Mỹ Seymour Hersh cho biết, một “phòng điều khiển giả” đã được xây dựng tại Dimona để đánh lừa các đoàn kiểm tra, cho phép Israel hoàn thành một nhà máy tái chế hóa chất ngầm vào năm 1965 và bắt đầu sản xuất plutonium từ năm 1966. Nhiều khả năng, Israel đã lắp ráp các thiết bị hạt nhân thô sơ đầu tiên trước “Cuộc chiến Sáu ngày” năm 1967.
Từ cuối những năm 1960, chính sách “mơ hồ hạt nhân” đã trở thành nền tảng chiến lược của Israel. Nước này tuyên bố “sẽ không phải là quốc gia đầu tiên đưa vũ khí hạt nhân vào Trung Đông”. Tuy nhiên, Israel giải thích từ “đưa” một cách hạn chế, chỉ áp dụng cho việc thử nghiệm, công khai hoặc sử dụng vũ khí, tạo ra một vùng xám ngoại giao.
Các tài liệu giải mật từ Bộ Ngoại giao Mỹ năm 1969 cho thấy sự bất đồng giữa Israel và Mỹ về định nghĩa này. Israel nhấn mạnh rằng chỉ hành động công khai hoặc thử nghiệm mới được coi là “đưa” vũ khí hạt nhân vào Trung Đông.
Để giải quyết căng thẳng, cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger đã đề xuất với Tổng thống Richard Nixon áp dụng chính sách “mơ hồ hạt nhân” với Israel, nghĩa là giả vờ như không biết về chương trình hạt nhân của nước này.
Theo nhà sử học Cohen, trong cuộc gặp giữa Nixon và Thủ tướng Israel Golda Meir tại Nhà Trắng vào tháng 9/1969, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí rằng Israel sẽ giữ bí mật chương trình hạt nhân của mình và hạn chế tiến hành các vụ thử hạt nhân. Đổi lại, Mỹ sẽ “nhắm mắt làm ngơ” và không ép Israel ký Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT).
Cách tiếp cận này cho phép Mỹ duy trì hợp tác với Israel mà không công khai thừa nhận chương trình hạt nhân của nước này, đảm bảo lợi ích chiến lược của cả hai bên mà không làm tổn hại đến các cam kết quốc tế.
Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) ước tính rằng, tính đến tháng 1/2024, Israel sở hữu khoảng 90 đầu đạn hạt nhân. Trong số đó, 30 quả là bom trọng lực để máy bay F-16 hoặc F-15 phóng đi, 50 đầu đạn cho tên lửa đạn đạo Jericho III trên đất liền và 10 tên lửa hành trình hạt nhân cho tàu ngầm lớp Dolphin.
Chương trình tên lửa Jericho của Israel bắt đầu từ những năm 1960. Phiên bản Jericho I được triển khai vào năm 1970, tiếp theo là Jericho II (tầm bắn 1.500 km) vào những năm 1990. Jericho III, với tầm bắn hơn 4.000 km, có khả năng tấn công các mục tiêu ở Iran và Nga, được đưa vào hoạt động năm 2011.
Căn cứ Sdot Micha được cho là nơi lưu trữ khoảng 50 tên lửa Jericho trong các hầm trú ẩn. Các thử nghiệm từ năm 2015 đến 2020 tại Căn cứ Không quân Palmachim cho thấy Israel có thể đang phát triển phiên bản tên lửa Jericho IV.
Ngoài ra, năm tàu ngầm lớp Dolphin và Dolphin II, với các ống phóng 650 mm, có thể mang tên lửa Popeye Turbo mang đầu đạn hạt nhân, tăng cường khả năng răn đe trên biển.
Giới quan sát nhận định rằng kho vũ khí hạt nhân của Israel đóng vai trò răn đe mạnh mẽ, nhưng cũng làm gia tăng căng thẳng khu vực. Các bình luận viên của báo Nga Rossiyskaya Gazeta cho rằng chính sách mơ hồ này tạo ra sự không chắc chắn, có thể thúc đẩy các quốc gia như Iran đẩy nhanh chương trình hạt nhân của họ.
Việc Mỹ cam kết không gây áp lực buộc Israel ký NPT cũng đặt ra câu hỏi về tính nhất quán của Washington trong chính sách không phổ biến vũ khí. Sự mất cân bằng này có thể làm phức tạp các nỗ lực kiểm soát vũ khí khu vực, đặc biệt là khi Iran cũng đang theo đuổi chương trình hạt nhân của mình.
Chuyên gia Nga Alexei Arbatov từ Trung tâm Carnegie Moscow nhận định: “Kho vũ khí hạt nhân Israel, dù hạn chế về số lượng, vẫn mang lại lợi thế chiến lược nhờ sự linh hoạt và bí mật. Tuy nhiên, chính sự thiếu minh bạch này có thể dẫn đến những tính toán sai lầm trong khu vực”.
Admin
Nguồn: VnExpress
