Tai nạn do xe tăng tốc đột ngột ngoài ý muốn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ lỗi kỹ thuật như hư hỏng hệ thống chân ga/phanh, vật cản trên bàn đạp, đến sự nhầm lẫn giữa chân ga và chân phanh của người lái. Tuy nhiên, yếu tố chủ quan từ sự nhầm lẫn của tài xế được xem là nguyên nhân phổ biến hơn cả.
Trong một số tình huống, thay vì phanh để dừng xe, người lái lại vô tình đạp mạnh chân ga, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho bản thân và những người xung quanh. Vậy, điều gì khiến tài xế “mắc kẹt” chân ga trong những tình huống nguy hiểm như vậy?
Một nghiên cứu từ những năm 1980 của giáo sư tâm lý học Richard Schmidt tại Đại học California đã đưa ra lời giải thích. Theo đó, hiện tượng này thường xảy ra khi tài xế vừa mới vào xe. Thay vì đạp nhẹ phanh như dự định, họ lại đạp nhầm chân ga và giữ nguyên như vậy cho đến khi xe va chạm. Điều đáng nói là, trong những trường hợp này, các tài xế thường tin rằng hệ thống chân ga có vấn đề hoặc phanh đã bị hỏng, mặc dù kiểm tra kỹ thuật cho thấy xe hoàn toàn bình thường.
Giáo sư Schmidt nhận thấy rằng các sự cố tăng tốc ngoài ý muốn xảy ra thường xuyên hơn ở những người lớn tuổi (60-70 tuổi), những người chưa quen với xe hoặc có vóc dáng thấp. Nghiên cứu cho rằng, khi muốn giữ xe không trôi bằng cách đạp phanh, tài xế đôi khi lại đạp nhầm chân ga. Khi xe tăng tốc bất thường, phản xạ tự nhiên là đạp mạnh hơn, nhưng điều này lại càng khiến xe lao nhanh hơn và gây ra va chạm.
Cụ thể, trong trạng thái hoảng loạn khi xe tăng tốc đột ngột, người lái có xu hướng đạp mạnh hơn vào thứ mà họ nghĩ là chân phanh. Phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight or flight response), hay còn gọi là phản ứng căng thẳng cấp tính, thường xuất hiện khi tài xế căng thẳng, hoảng loạn hoặc stress. Lúc này, họ thường không nghĩ đến các giải pháp khác như kéo phanh tay, chuyển chân hay chuyển số mà chỉ tập trung vào việc đạp mạnh bàn đạp để dừng xe, trong khi chân vẫn đang đặt trên chân ga.
Năm 2011, cơ quan quản lý giao thông Transport for London của Anh đã ủy quyền một nghiên cứu về hiện tượng đạp nhầm chân ga và phanh để tìm hiểu nguyên nhân, mức độ và các giải pháp tiềm năng. Nghiên cứu này mô tả quá trình nhận thức khi lái xe qua 6 giai đoạn: dự đoán, nhận biết, xử lý, phản ứng, hành động và vòng phản hồi.
Trong các trường hợp tăng tốc ngoài ý muốn, tài xế có thể nhận diện đúng tình huống, hiểu phải làm gì và chọn phương án phù hợp, nhưng lại thực hiện sai ở bước hành động, tức là đạp nhầm chân ga thay vì chân phanh. Điều này xảy ra khi tài xế mất tập trung hoặc rơi vào tình huống căng thẳng, khiến não bộ không thể xử lý đầy đủ các bước trên, dẫn đến việc đạp ga mạnh hơn một cách vô thức.
Một nghiên cứu khác vào năm 2023 của Transport Research Laboratory (TRL) tại Anh, phân tích 43 trường hợp nhầm chân ga, cho thấy tỷ lệ tai nạn cao hơn ở các tuyến đường nhỏ, đường cấp thấp hoặc khu vực đỗ xe tư nhân, nơi có giới hạn tốc độ thấp. Đáng chú ý, gần một nửa số vụ nhầm chân ga xảy ra ngay khi xe vừa khởi động, thường là khi xe đang di chuyển chậm để đỗ hoặc vào cua. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tài xế lớn tuổi và nữ giới thường liên quan đến các vụ tai nạn do nhầm chân ga hơn, với các yếu tố phổ biến là sự mất tập trung và các vấn đề sức khỏe.
Để ngăn chặn tình trạng này, nhiều xe hiện nay đã được trang bị hệ thống brake override system (BOS). Hệ thống này ưu tiên phanh hoặc ngắt bàn đạp ga khi cả hai bàn đạp được nhấn cùng lúc. Nhiều hãng xe như Chrysler, BMW, Mercedes, Nissan, Volkswagen, Audi, Toyota, Mazda, Mitsubishi, Hyundai đã trang bị hệ thống này.
Tuy nhiên, sự vững vàng về tâm lý và kinh nghiệm lái xe của tài xế vẫn là yếu tố quan trọng nhất để ngăn ngừa việc nhầm lẫn giữa chân ga và chân phanh. Bên cạnh đó, việc đặt chân đúng vị trí và sử dụng giày/dép phù hợp khi lái xe cũng góp phần giảm thiểu nguy cơ xảy ra tai nạn.
Admin
Nguồn: VnExpress
