Chiều ngày 4/7, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã có buổi làm việc quan trọng với Đại học Bách khoa Hà Nội, một cơ sở đào tạo kỹ thuật hàng đầu với bề dày lịch sử hơn 65 năm. Tại đây, Bộ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới tư duy quản lý, xác định rõ sứ mệnh và mục tiêu, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể để tạo ra những đột phá mạnh mẽ cho nhà trường.
Bộ trưởng bày tỏ niềm vui khi được đến thăm Đại học Bách khoa Hà Nội, một biểu tượng của giáo dục kỹ thuật và nghiên cứu công nghệ tại Việt Nam. Ông khẳng định, tốt nghiệp từ Bách khoa Hà Nội luôn là niềm tự hào lớn.
Đại học Bách khoa Hà Nội đóng vai trò then chốt trong hệ sinh thái khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của quốc gia. Trường có tiềm năng nội tại to lớn và nền tảng vững chắc để trở thành trung tâm sản xuất công nghệ, ươm mầm đổi mới sáng tạo, không chỉ cho Việt Nam mà còn cho cả khu vực và thế giới.
Trong buổi làm việc, Bộ trưởng đã trao đổi về những thách thức hiện tại và đặc biệt là các định hướng chiến lược mà ông tin rằng Bách khoa Hà Nội có thể tiên phong thực hiện, trở thành hình mẫu dẫn dắt hệ thống đại học kỹ thuật của cả nước.
**Những thành tựu đáng ghi nhận:**
Đại học Bách khoa Hà Nội đã xây dựng thành công các trung tâm xuất sắc về nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, tiêu biểu như:
* Trung tâm Nghiên cứu Liên ngành về Công nghệ cao (INCHEM), tập trung phát triển các công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực vật liệu, sinh học, robot.
* Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế về Trí tuệ Nhân tạo (BKAI), là trung tâm công lập đầu tiên có năng lực nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo về AI, đồng thời nhận được sự tài trợ từ nhiều tập đoàn công nghệ lớn.
Trường cũng đạt được nhiều thành tích trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp, với số lượng bài báo quốc tế tăng mạnh, dẫn đầu khối công lập với hơn 2000 bài mỗi năm. Hơn 200 sản phẩm và quy trình công nghệ đã được chuyển giao thành công cho các doanh nghiệp.
Đại học Bách khoa Hà Nội tiên phong trong việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp và chuyển giao công nghệ ngay trong khuôn viên trường. Mô hình Bách Khoa Innovation Hub hỗ trợ sinh viên khởi nghiệp và giảng viên spin-off. Nhiều doanh nghiệp khởi nguồn từ các nghiên cứu tại trường đã ra đời và phát triển, như BK Holdings, BKAV, VietSearch, VnTrack… Đây là một trong số ít các trường đại học có mô hình sở hữu doanh nghiệp spin-off hiệu quả, có doanh thu và tái đầu tư trở lại trường.
Trường đã thiết lập quan hệ hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp trong nước và quốc tế, tiêu biểu như VinGroup, Viettel, Samsung, Honda, Toshiba… Đại học Bách khoa Hà Nội là trường đại học Việt Nam đầu tiên xây dựng mô hình trường và doanh nghiệp đồng hành phát triển công nghệ, như BK Holdings hợp tác với các doanh nghiệp từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức. Bên cạnh đó, trường còn nhận được sự tài trợ từ các tổ chức quốc tế như World Bank, DAAD, KOICA cho các chương trình nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo.
Đại học Bách khoa Hà Nội đã đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ cho các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Hơn 35.000 sinh viên đang theo học, với hàng ngàn sinh viên tốt nghiệp mỗi năm, đóng góp vào các ngành công nghiệp công nghệ số, năng lượng, môi trường… Chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ công nghệ được định hướng ứng dụng rõ ràng. Các học phần về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và sở hữu trí tuệ được triển khai cho tất cả sinh viên.
**Những tồn tại cần khắc phục:**
Tỷ lệ thương mại hóa kết quả nghiên cứu còn thấp. Mặc dù số lượng đề tài và bài báo quốc tế nhiều, nhưng số lượng hợp đồng chuyển giao công nghệ giá trị lớn còn hạn chế. Doanh thu từ thương mại hóa công nghệ thường chỉ đạt khoảng 20 tỷ đồng mỗi năm, chiếm 1% doanh thu của trường, trong khi các trường đại học nghiên cứu khác thường đạt con số gấp 5-10 lần. Nguyên nhân chính là do cơ chế sở hữu trí tuệ còn lúng túng, thiếu lực lượng trung gian để thương mại hóa kết quả nghiên cứu một cách chuyên nghiệp, văn hóa nghiên cứu và công bố mạnh, nhưng nghiên cứu và ứng dụng chưa mạnh, chưa trở thành thói quen. Kết quả nghiên cứu do trường hoặc nhóm nghiên cứu tạo ra đôi khi lại được sử dụng cho mục đích cá nhân hoặc chuyển giao không qua trường, thay vì thương mại hóa minh bạch để mang lại doanh thu cho trường. Nguyên nhân sâu xa là do thiếu cơ chế tài chính linh hoạt, thiếu quy chế nội bộ rõ ràng về sở hữu trí tuệ, về góp vốn bằng IP, về tỷ lệ ăn chia khi thương mại hóa; cơ chế khuyến khích chưa đủ rõ ràng và mạnh mẽ, và thiếu đơn vị chuyên nghiệp trong trường để hỗ trợ thương mại hóa.
Thiếu chiến lược ưu tiên công nghệ hoặc lĩnh vực mũi nhọn, chưa có các đột phá đặc biệt, các nhóm nghiên cứu hoạt động độc lập, cơ chế tài chính bị hành chính hóa, nặng về thủ tục, chưa hướng tới các mục tiêu cần đạt được.
Đổi mới chậm trong một số ngành kỹ thuật truyền thống. Một số lĩnh vực kỹ thuật cốt lõi truyền thống (cơ khí, điện tử…) đang tụt hậu so với các lĩnh vực mới như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, dữ liệu lớn. Tụt hậu về thu hút sinh viên và hợp tác doanh nghiệp. Liên ngành còn rời rạc, thiếu các mô hình kỹ sư cơ khí kết hợp dữ liệu và tự động hóa, gây khó khăn trong việc tạo ra các giải pháp công nghệ 4.0 hoàn chỉnh.
Cơ chế nhân sự và đánh giá nhà khoa học vẫn còn nặng về bài báo, nhẹ về ứng dụng. Một số giảng viên có kết quả nghiên cứu ứng dụng tốt nhưng không được đánh giá cao vì thiếu bài báo ISI. Thiếu lộ trình nghề nghiệp rõ ràng cho giảng viên doanh nghiệp, nhà đổi mới, mới chỉ có chuẩn nghề nghiệp về giảng viên nghiên cứu.
Thiếu cơ chế phối hợp cấp nhà nước trong các nhiệm vụ lớn. Đại học Bách khoa Hà Nội có năng lực làm đầu mối các dự án công nghệ chiến lược quốc gia, nhưng chưa được giao các nhiệm vụ lớn, liên ngành mang tầm quốc gia đặc biệt, với ngân sách hàng ngàn tỷ đồng.
Để giải quyết những tồn tại này, cần có sự thay đổi về thể chế. Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa ban hành đã tạo ra cơ sở pháp lý quan trọng. Các nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật sẽ sớm được ban hành. Đại học Bách khoa Hà Nội cần nhanh chóng rà soát và điều chỉnh các quy chế nội bộ để phù hợp với luật mới.
**Một số định hướng và khuyến nghị:**
Xây dựng Trung tâm Công nghệ Nền (Deep-tech Core Lab) để trở thành đầu não quốc gia về công nghệ lõi như MEMS, AI công nghiệp, vật liệu mới, cảm biến, pin hydrogen, tự động hóa. Trung tâm sẽ là nơi ươm tạo công nghệ, mở cửa cho doanh nghiệp, startup và các tỉnh, thành phố cùng sử dụng, chuyển dịch Đại học Bách khoa Hà Nội từ giảng dạy, nghiên cứu sang sáng tạo công nghệ lõi. Thu hút các dự án cấp quốc gia và quốc gia đặc biệt, viện trợ quốc tế và đầu tư từ các doanh nghiệp lớn. Đồng thời, thu hút các nhà khoa học trên toàn cầu để giải quyết các bài toán lớn, có tính đột phá chiến lược của Việt Nam.
Thí điểm mô hình giảng viên-doanh nhân công nghệ, cho phép giảng viên vừa nghiên cứu, giảng dạy, vừa vận hành công ty spin-off, gắn kết đánh giá học thuật với giá trị đổi mới sáng tạo. Mục tiêu là tạo ra đội ngũ nhà khoa học doanh nhân, là trụ cột cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nội sinh, chuyển đổi từ văn hóa “điểm số” sang văn hóa tạo ra giá trị thực.
Thiết lập quỹ đầu tư công nghệ nội bộ (Innovation Fund) để góp vốn vào startup bằng IP của trường, huy động thêm vốn từ tư nhân và nhà nước vào đầu tư mạo hiểm cho các công nghệ gốc của trường. Tạo dòng vốn quay vòng từ nghiên cứu đến startup, lợi nhuận và tái đầu tư, tạo tính tự chủ, không lệ thuộc vào ngân sách nhà nước.
Đại học Bách khoa Hà Nội trở thành tổng thầu trí tuệ (Intellectual Prime Contractor), đảm nhận vai trò tổng thầu các dự án công nghệ tích hợp cấp quốc gia (như chuyển đổi số công nghiệp, đô thị thông minh, năng lượng, giám sát môi trường). Trường không chỉ nghiên cứu mà còn triển khai toàn trình các giải pháp cho xã hội, tạo doanh thu lớn, nâng cao vị thế quốc gia.
Thí điểm mô hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo theo ngành (năng lượng, AI, vật liệu số, giao thông, y sinh), mỗi ngành có lab, doanh nghiệp liên minh, startup, sandbox chính sách, nhằm tập trung nguồn lực, tăng tỷ lệ thương mại hóa, hình thành các vùng đổi mới sâu ngay trong lòng đại học.
Đại học Bách khoa Hà Nội không chỉ cần làm tốt công tác đào tạo và nghiên cứu, mà còn phải có bước nhảy vọt, trở thành trung tâm khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của quốc gia, nơi hội tụ doanh nghiệp, nhà đầu tư, địa phương và nhà nước.
**Ba giải pháp để Đại học Bách khoa Hà Nội trở thành đại học đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực và thế giới:**
Xây dựng mô hình Tổ hợp Đại học Công nghệ Quốc gia (National Tech-University Complex), tái định vị Đại học Bách khoa Hà Nội thành một tổ hợp quốc gia về đào tạo, công nghệ, sáng tạo và thí nghiệm chính sách, bao gồm: Đại học kỹ thuật chủ lực, các viện nghiên cứu công nghệ ứng dụng (Applied Research Institutes), quỹ đầu tư công nghệ (Innovation Fund), vùng thử nghiệm công nghệ (Tech-Sandbox Zone), các liên minh công nghiệp (Industry Clusters).
Cơ chế Đại học bảo hộ sáng chế (IP Guardian University), Đại học Bách khoa Hà Nội đi đầu cả nước với cơ chế: giảng viên, sinh viên, kỹ sư ở bất cứ đâu, nếu có sáng chế kỹ thuật công nghệ, đều có thể nhờ trường đăng ký, bảo hộ, định giá và thương mại hóa.
Spin-off được bảo lãnh công nghệ bởi nhà trường (Tech-backed Spin-off Guarantee), Đại học Bách khoa Hà Nội lựa chọn các nhóm nghiên cứu, startup sinh viên có tiềm năng, rồi đứng ra bảo lãnh về công nghệ để gọi vốn, tham gia đề án quốc gia, thương thảo với doanh nghiệp.
**Về mục tiêu tạo ra các Unicorn:**
Đến năm 2045, Đại học Bách khoa Hà Nội cần tạo ra được 3-5 Unicorn và hàng chục Mini Unicorn để xứng tầm là một đại học nghiên cứu lớn của quốc gia.
**Về 10 đổi mới của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo:**
Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi lần này có những đổi mới mạnh mẽ, mang tính cách mạng, tập trung vào các vấn đề then chốt như:
* Khoa học công nghệ hướng tới đổi mới sáng tạo.
* Đổi mới mạnh mẽ trong tư duy quản lý.
* Chuyển từ một quốc gia sử dụng công nghệ lõi sang làm chủ các công nghệ chiến lược.
* Khoa học công nghệ đi từ “Trời” xuống “Đất” và từ “Đất” đi lên.
* Chuyển nghiên cứu cơ bản về các cơ sở giáo dục đại học.
* Chuyển trọng tâm phát triển công nghệ về doanh nghiệp.
* Cân bằng nghiên cứu khoa học tự nhiên và nghiên cứu khoa học xã hội.
* Phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong một hệ sinh thái hoàn chỉnh và cân bằng.
* Chuyển đổi số toàn diện hoạt động khoa học công nghệ và quản lý khoa học công nghệ.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Đại học Bách khoa Hà Nội cần rà soát lại toàn bộ quy chế nội bộ theo tinh thần của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, ban hành các hướng dẫn cụ thể để giảng viên được làm startup, được góp vốn bằng sở hữu trí tuệ, được đánh giá theo tiêu chí đổi mới sáng tạo.
Đồng thời, cần thiết lập hệ thống chỉ tiêu đánh giá mới, trong đó nhà trường báo cáo số lượng công nghệ chuyển giao, số lượng sản phẩm ra thị trường và tổng doanh thu tạo ra cho doanh nghiệp từ các nghiên cứu của trường.
Bộ sẽ thí điểm giao các nhiệm vụ công nghệ trọng điểm cho Bách khoa, theo mô hình tổng thầu tích hợp công nghệ, và nhà trường cũng nên chủ động đề xuất các chương trình cụ thể.
Bộ trưởng kết luận, trong kỷ nguyên mà công nghệ quyết định năng lực cạnh tranh của quốc gia, năng lực công nghệ không thể đi vay mượn mà phải được kiến tạo từ bên trong, và đại học chính là nơi khởi nguồn. Ông bày tỏ tin tưởng vào đội ngũ trí thức của Bách khoa Hà Nội và kỳ vọng trường sẽ trở thành tổ hợp công nghệ quốc gia, nơi sản xuất công nghệ và đổi mới sáng tạo ra giá trị thực.
Admin
Nguồn: VnExpress
