Trước tình trạng “giảm sinh, thừa nam thiếu nữ” đáng báo động tại Việt Nam, Bộ Y tế đang gấp rút hoàn thiện Hồ sơ Đề nghị xây dựng Luật Dân số, dự kiến trình Quốc hội vào năm 2025, với mục tiêu then chốt là khuyến khích sinh đủ hai con và từng bước cân bằng giới tính khi sinh.
Đề xuất này được Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan đưa ra trong bối cảnh tỷ số giới tính khi sinh đã được kiểm soát phần nào, nhưng vẫn chưa ổn định và còn cao so với mức cân bằng tự nhiên.
Theo số liệu thống kê, tỷ số giới tính khi sinh đã có sự biến động trong những năm gần đây. Năm 2009, tỷ lệ này là 110,5 bé trai trên 100 bé gái; năm 2019 là 111,5 bé trai trên 100 bé gái và năm 2024 ghi nhận 111,4 bé trai trên 100 bé gái. Tỷ lệ này vượt xa ngưỡng tự nhiên là khoảng 106 bé trai trên 100 bé gái.
Đáng chú ý, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tập trung chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là khu vực đồng bằng sông Hồng. Trong số 11 tỉnh thuộc khu vực này, có tới 10 tỉnh có tỷ lệ trên 110, trong đó Bắc Ninh, Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) và Hưng Yên (116,7) là những địa phương có tỷ lệ cao nhất. Một số tỉnh miền Trung du và miền núi phía Bắc như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5) và Phú Thọ (113,6) cũng ghi nhận tỷ lệ đáng lo ngại. Ngược lại, các tỉnh phía Nam duy trì mức gần cân bằng tự nhiên, dao động từ 105 đến 108.
Các chuyên gia cảnh báo rằng sự mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho cấu trúc dân số trong tương lai, dẫn đến tình trạng dư thừa nam giới. Tổng cục Thống kê dự báo nếu tình trạng này không được cải thiện, Việt Nam có thể đối mặt với việc dư thừa 1,5 triệu nam giới từ 15 đến 49 tuổi vào năm 2034, và con số này có thể tăng lên 1,8 triệu vào năm 2059.
Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Truyền thông – Giáo dục, Tổng Cục Dân số, cho rằng tâm lý “chuộng con trai” vẫn còn ăn sâu trong nhiều gia đình Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh mức sinh giảm mạnh. Hiện nay, mức sinh của Việt Nam chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức lý tưởng là 2,1 con.
Thêm vào đó, quan niệm truyền thống về việc “nối dõi tông đường”, thờ cúng tổ tiên, cùng với sự đánh giá thấp vai trò của nữ giới trong gia đình và xã hội, cũng góp phần làm gia tăng tình trạng mất cân bằng giới tính. Việc tiếp cận các dịch vụ y tế để chẩn đoán và lựa chọn giới tính thai nhi cũng là một yếu tố thúc đẩy tình trạng nạo phá thai.
Để giải quyết vấn đề này, Bộ Y tế đặt mục tiêu đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh sẽ giảm xuống dưới 109 bé trai/100 bé gái. Luật Dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 sẽ tập trung vào các giải pháp khuyến sinh, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh và thích ứng với quá trình già hóa dân số.
Một trong những điểm đáng chú ý là đề xuất ưu đãi tài chính, hỗ trợ bằng tiền hoặc hiện vật cho các gia đình sinh con một bề hoặc hai con gái. Bên cạnh đó, các biện pháp cụ thể sẽ được triển khai để giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, áp dụng linh hoạt cho từng địa phương và trên cả nước. Trước đây, một số địa phương như Hải Phòng, Hậu Giang, Bạc Liêu, Bến Tre đã thực hiện các chính sách hỗ trợ tương tự.
Ngoài ra, Bộ Y tế cũng đề xuất tăng mức phạt hành chính đối với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi từ 30 triệu lên tối đa 100 triệu đồng, nhằm tăng tính răn đe. Đồng thời, Bộ sẽ đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục để thay đổi nhận thức, nâng cao vai trò và vị thế của phụ nữ, xóa bỏ định kiến giới và phân biệt đối xử với trẻ em gái, khuyến khích sinh con theo quy luật tự nhiên.
Admin
Nguồn: VnExpress
