Những tháng đầu năm nay, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam đang gặp nhiều thách thức do thị trường Trung Quốc thắt chặt kiểm soát và sự thiếu đồng bộ trong các quy định trong nước. Nhiều doanh nghiệp thừa nhận họ vẫn đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và thủ tục xuất khẩu chính ngạch.
Tại hội nghị phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững diễn ra ngày 24/5 ở Đăk Lăk, bà Nguyễn Thái Thanh, Chủ tịch HĐQT Công ty Ban Mê Green Farm, cho biết doanh nghiệp của bà gặp khó khăn trong xuất khẩu do thiếu các văn bản hướng dẫn sau thu hoạch. Do chưa có thông tư chính thức, các doanh nghiệp phải tự tìm tòi, vừa làm vừa học hỏi để đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật từ các nước nhập khẩu.
Sự thiếu hụt này đã gây ra một số sự cố cho các doanh nghiệp. Bà Ngô Tường Vy, Tổng giám đốc Công ty Chánh Thu, cho biết công ty bà từng phát hiện chất “vàng 0” trong chuỗi sản xuất nhưng không biết đây là chất cấm mà nhầm tưởng là nghệ. Bà Vy chia sẻ, công ty đã tốn rất nhiều công sức và chi phí để loại bỏ chất này ra khỏi nhà máy.
Bà Vy cũng cho rằng Việt Nam còn hạn chế về thuốc bảo quản, do đó cần sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng Bộ Khoa học và Công nghệ để tài trợ cho các đơn vị nghiên cứu và phát triển các sản phẩm bảo quản phù hợp với trái sầu riêng. Bà Vy bày tỏ mong muốn người tiêu dùng Trung Quốc sẽ nhớ đến sầu riêng Việt Nam, chứ không chỉ sầu riêng Thái Lan hay Malaysia. Thực tế, một số sản phẩm của Việt Nam đã bán được với giá cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh tại thị trường tỷ đô la này.
Công ty Sầu riêng Tây Nguyên (Sarita) là một trong số ít các doanh nghiệp đã vươn ra thị trường EU sau năm đầu tiên xuất khẩu hơn 6.000 tấn sầu riêng. Tuy nhiên, đằng sau con số ấn tượng này, doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là chi phí kiểm nghiệm. Ông Vũ Phi Hổ, đại diện Sarita, cho biết công ty xuất khẩu sầu riêng tươi, đông lạnh và múi, thu mua từ 1.600 hộ dân ở Đăk Lăk. Chi phí kiểm nghiệm sầu riêng là 400.000 đồng một mẫu, và một container hàng tốn tới 40 triệu đồng. Với kế hoạch xuất khẩu 200 container sầu riêng mỗi năm, chi phí kiểm nghiệm có thể lên tới hàng chục tỷ đồng.
Ngoài khó khăn về chi phí, các doanh nghiệp còn phải đối mặt với tình trạng thiếu thống nhất trong việc cấp phép và kiểm soát các cơ sở đóng gói. Điều này dẫn đến việc nhiều đơn vị chưa đạt chuẩn vẫn hoạt động. Trong khi Trung Quốc chỉ công nhận các cơ sở được Tổng cục Hải quan nước này phê duyệt, thì nhiều đơn vị chưa được Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp phép vẫn tham gia thị trường. Tình trạng “vàng thau lẫn lộn” này đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của sầu riêng Việt Nam.
Vùng nguyên liệu sầu riêng cũng là một điểm nghẽn lớn. Việc canh tác còn manh mún, thiếu thống nhất về kỹ thuật khiến chất lượng không đồng đều và khó kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Cục Trồng trọt cũng xác nhận rằng hệ thống dữ liệu vùng trồng còn thiếu và chưa có quy chuẩn về phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy yêu cầu rà soát lại các vùng trồng, tránh việc mở rộng tự phát và lạm dụng đất rừng, đất dốc. Đồng thời, cần quản lý chặt chẽ quy hoạch để bảo vệ cân bằng sinh thái và an toàn sản xuất. Ông cho biết hiện chỉ có 20-25% diện tích sầu riêng cả nước được cấp mã số vùng trồng, một con số còn quá thấp. Nếu nâng lên 70-80% diện tích được cấp mã số, giá trị xuất khẩu sẽ tăng mạnh và tạo lợi thế cạnh tranh quốc tế. Do đó, các địa phương cần siết chặt quản lý vùng trồng, cơ sở đóng gói, xác định rõ trách nhiệm của chủ sở hữu mã số, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ và xử lý nghiêm các hành vi gian lận. Thông tư hướng dẫn sẽ sớm được ban hành.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng đề nghị huy động sự tham gia đồng bộ của chính quyền, hiệp hội, doanh nghiệp và nông dân. Ông gợi ý có thể học hỏi mô hình truy xuất nguồn gốc vải thiều Bắc Giang và kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện chuỗi giám sát. Để nâng cao sức cạnh tranh, ông kêu gọi hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng chuỗi liên kết khép kín, đầu tư kho lạnh, trung tâm logistics và cơ sở sơ chế hiện đại. Về truyền thông, cần phổ biến kiến thức canh tác bền vững và giữ ổn định các mã số vùng trồng đã được cấp. Việc Trung Quốc phê duyệt gần 1.000 mã số là một kết quả đáng ghi nhận, nhưng việc duy trì sự ổn định này vẫn là trách nhiệm của các địa phương.
Về phía doanh nghiệp, bà Nguyễn Thái Thanh đề xuất lập các trung tâm kiểm dịch thực vật tại các vùng nguyên liệu lớn như Đăk Lăk. Bà cho rằng việc doanh nghiệp phải đưa hàng ra tận cửa khẩu mới được kiểm dịch làm tăng chi phí và rủi ro hư hỏng. Một hướng đi khác là đầu tư hệ thống kiểm định tại chỗ. Ông Trần Minh Châu, đại diện Vinacontrol, cho biết công ty đang lên kế hoạch xây dựng phòng thử nghiệm tại Đăk Lăk để kiểm tra chỉ tiêu cadimi, một yếu tố quan trọng trong xuất khẩu. Tuy nhiên, thủ tục đất đai đang làm chậm tiến độ xây dựng phòng thử nghiệm của doanh nghiệp.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đánh giá cao kế hoạch này và yêu cầu tỉnh Đăk Lăk tạo điều kiện, đặc biệt là về đất đai. Ông cũng chỉ đạo các cục, vụ liên quan cử đoàn kiểm tra và hỗ trợ doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh rằng trung tâm cần đi vào vận hành trước vụ thu hoạch chính vào tháng 8-9 để kịp phục vụ xuất khẩu. Các cơ sở kiểm nghiệm này không chỉ phục vụ doanh nghiệp mà còn hỗ trợ hợp tác xã và nông dân kiểm tra nhanh tại vườn, kiểm soát chất lượng từ đầu. Đây là điều kiện then chốt để cấp mã số vùng trồng và nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm.
Ông Nguyễn Thiên Văn, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đăk Lăk, cam kết hỗ trợ tối đa từ thủ tục pháp lý đến triển khai thực tế. Ông cho rằng việc kiểm nghiệm không chỉ phục vụ xuất khẩu mà còn giúp chuẩn hóa vùng trồng và nâng cao năng lực canh tác.
Ngày 23/5, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Công điện 71 về việc thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm việc với Hải quan Trung Quốc để thống nhất quy trình kiểm tra, công nhận mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói và phòng thử nghiệm đạt chuẩn. Đồng thời, cần bố trí đủ nhân lực, thiết bị kiểm dịch và nâng cao năng lực xét nghiệm. Bộ Tài chính chỉ đạo Hải quan ưu tiên thông quan, đề xuất cơ chế hỗ trợ tài chính, giãn thuế và nghiên cứu công nghệ bảo quản, chế biến sâu. Bộ Công an được giao nhiệm vụ điều tra các hành vi gian lận mã số vùng trồng, giả mạo hồ sơ và đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng.
Admin
Nguồn: VnExpress
