Nguyễn Cao Trí, một kỹ sư công nghệ 43 tuổi tốt nghiệp từ một trường đại học ở Mỹ, hiện đang làm chuyên viên công nghệ tại TAND Khu vực I TP HCM, nơi bao gồm các tòa án của các quận 1, 3 và 4 trước đây.
Từ khi còn nhỏ, Trí đã có niềm đam mê đặc biệt với công nghệ. Anh bắt đầu viết phần mềm khi còn là học sinh và đã giành được nhiều giải thưởng cao trong các kỳ thi tin học trẻ toàn quốc trong những năm học phổ thông. Vào năm 2000, anh nhận được hai học bổng du học, trong đó có một suất học chuyên ngành công nghệ thông tin tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Houston (Mỹ). Cùng thời điểm đó, anh cũng được tuyển thẳng vào một trường đại học trong nước và dự định theo học ngành luật, nhưng anh quyết định tạm hoãn để đi du học.
Sau bốn năm học tập tại Mỹ, anh làm việc với vai trò lập trình viên cho một công ty ở Singapore, sau đó trở về Việt Nam làm việc. Với mong muốn tự mình làm chủ, năm 2005, ở tuổi 24, anh khởi nghiệp với một công ty chuyên về thể thao trực tuyến. Không lâu sau, công ty của anh đã nhận được vốn đầu tư từ một quỹ đầu tư nước ngoài. Đến năm 2016, anh quyết định bán toàn bộ công ty và thu về hàng triệu đô la Mỹ.
“Khi không còn phải lo lắng về vấn đề tài chính, tôi quyết định quay trở lại theo đuổi đam mê ban đầu của mình – học luật và trở thành luật sư”, anh Trí chia sẻ. Anh cũng cho biết thêm: “Tôi nhận thấy rằng, để điều hành một doanh nghiệp tốt, cần phải hiểu rõ về pháp luật, vì vậy tôi đã đăng ký xét tuyển lại để theo học ngành luật”.
Bước ngoặt bất ngờ của “luật sư tập sự”
Tháng 6 năm 2023, trong khi đang hoàn thành những môn học cuối cùng của chương trình thạc sĩ luật và lớp nghiệp vụ luật sư, Nguyễn Cao Trí bất ngờ rẽ hướng khi trở thành chuyên viên công nghệ thông tin tại TAND quận 1. Sự thay đổi này đến từ một cuộc gặp gỡ tình cờ với Chánh án Nguyễn Quang Huynh.
Ông Huynh, một người có sở thích sưu tầm sách cũ giống như anh Trí, đã đặt mua một bộ sách từ anh qua mạng. Vào ngày 1 tháng 6, Trí đích thân mang sách đến giao tại trụ sở tòa án và đồng thời bày tỏ mong muốn được thực tập tại đây để hoàn thành chương trình học của mình. Cuộc trò chuyện kéo dài từ chiều đến tối, trong đó chánh án Huynh biết được về chuyên môn công nghệ của anh Trí và chia sẻ về mong muốn xây dựng mô hình tòa án điện tử.
“Tôi rất hào hứng nhận lời ngay lập tức. Anh ấy hỏi tôi mất bao lâu để viết phần mềm như vậy. Tôi trả lời rằng, nếu cho tôi một năm, hoặc nhanh thì sáu tháng. Nhưng có lẽ lúc đó anh ấy vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng, vì chưa biết rõ tôi có thực sự làm được hay không, hay chỉ nói cho vui”, Trí kể lại.
Sau buổi gặp gỡ đó, anh được nhận vào thực tập. Trong gần nửa năm làm quen với quy trình xét xử và tiếp cận hồ sơ thực tế, Trí và ông Huynh thường xuyên trao đổi ý kiến. Đến tháng 10 năm 2023, khi ngành tòa án phát động phong trào chuyển đổi số, Chánh án TAND quận 1 chính thức khởi động dự án Tòa án điện tử và giao cho anh Trí viết phần mềm.
“Bản chất của số hóa là tạo ra tài liệu”
Theo anh Trí, để bắt đầu quá trình chuyển đổi số, điều quan trọng nhất là phải có dữ liệu. Anh đã đề xuất Chánh án Nguyễn Quang Huynh thành lập Tổ số hóa với bảy thành viên, trong đó có anh, và được tòa trả lương 5 triệu đồng mỗi tháng.
Anh Trí giải thích: “Hiện nay, nhiều tòa án ở Việt Nam mới chỉ dừng lại ở việc ứng dụng tin học để quản lý số liệu, chứ chưa thực sự chuyển đổi số. Số hóa là tạo ra dữ liệu, còn chuyển đổi số là thay đổi toàn bộ quá trình làm việc từ môi trường giấy tờ sang không gian mạng, trên nền tảng hệ thống số”.
Theo anh, khó khăn lớn nhất để triển khai thành công mô hình Tòa án điện tử không nằm ở công nghệ, mà nằm ở việc thay đổi tư duy quản lý và tổ chức lại quy trình hoạt động nội bộ. Việc tái cấu trúc này là yếu tố then chốt quyết định liệu hệ thống có vận hành trơn tru hay không, chứ không thể chỉ dựa vào một phần mềm.
“Những thói quen làm việc của thẩm phán và cán bộ tòa án theo cách truyền thống cần phải thay đổi, nhưng vẫn phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật tố tụng và TAND Tối cao. Đây là một việc không hề dễ dàng, đòi hỏi sự quyết liệt”, anh Trí nhấn mạnh.
Với quyết tâm hiện thực hóa mô hình tòa án điện tử, anh Trí cùng các thành viên của Tổ số hóa và nhiều cán bộ tòa án thường xuyên làm việc đến đêm khuya, kể cả vào cuối tuần. Anh chia sẻ rằng, với niềm đam mê chung với lãnh đạo tòa, anh muốn đóng góp một phần nhỏ bé vào sự phát triển của ngành và đưa tòa án Việt Nam tiến gần hơn đến xu hướng tư pháp số trên thế giới.
Sau sáu tháng, phần mềm tòa án điện tử tại TAND quận 1 bắt đầu được đưa vào sử dụng. Dữ liệu được cập nhật theo từng giai đoạn và đến cuối năm 2024 đã cơ bản hoàn thiện. Đầu năm nay, TAND quận 1 đã vận hành hoàn toàn trên môi trường số, đánh dấu một bước chuyển đổi hoàn chỉnh. Sau khi hợp nhất các quận, dữ liệu của TAND quận 3 và 4 trước đây cũng đang được tích hợp.
Ông Trần Minh Anh, một thẩm phán 35 tuổi tại TAND Khu vực 1, chia sẻ rằng trước đây mỗi tòa chỉ có một cuốn sổ giấy để ghi số văn bản tố tụng, nên các thẩm phán phải chờ đợi nhau, thậm chí xếp hàng để lấy số. Với những tòa án có nhiều trụ sở, họ còn phải di chuyển về trụ sở chính để đăng ký phát hành văn bản. Giờ đây, nhờ mô hình Tòa án điện tử, việc này được thực hiện trực tuyến, ngay tại chỗ, một cách nhanh chóng và thuận tiện.
Mỗi thẩm phán hiện đang xử lý khoảng 200 vụ án, vì vậy việc scan và lưu trữ văn bản sau khi phát hành vào kho dữ liệu điện tử giúp họ dễ dàng theo dõi quá trình giải quyết, biết được đã ban hành văn bản gì, đang ở bước nào, có sai sót gì hay không.
Kho dữ liệu số với hàng nghìn bản án và quyết định đã được số hóa cũng hỗ trợ việc tra cứu án lệ trở nên thuận tiện hơn, đặc biệt là đối với những vụ việc hiếm gặp. Thẩm phán chỉ cần gõ từ khóa để tìm các vụ việc tương tự, từ đó rút ngắn thời gian nghiên cứu và tham khảo đường lối xét xử.
Khi cần trình chiếu tài liệu hoặc chứng cứ tại phiên tòa, thay vì phải lục tìm hồ sơ giấy, thẩm phán chỉ cần nhập tiêu đề tài liệu lên hệ thống và mọi thông tin sẽ hiển thị ngay lập tức. Ông Minh Anh cho biết: “Số hóa không chỉ minh bạch hóa quy trình tố tụng mà còn thể hiện sự hiện đại trong việc xử lý hồ sơ, giảm đáng kể thời gian và công sức”.
Chánh án Nguyễn Quang Huynh: “Trả lương nghìn đô la Mỹ chưa chắc tuyển được Trí”
Khi được hỏi về mức “lương 5 triệu đồng”, anh Trí cười hiền và cho rằng lương là một công cụ để thu hút nhân sự và là thước đo của sự cống hiến, nhưng đối với anh, đó không phải là yếu tố quyết định. Anh chia sẻ: “Tôi quan niệm rằng, được làm điều gì đó có ích cho ngành tư pháp nói chung và ngành tòa án nói riêng, đó chính là một phần giá trị của bản thân. Sau khi chuyển nhượng công ty, tôi cảm thấy mình đã đủ và muốn sống với đam mê nhiều hơn”.
Gia đình anh luôn ủng hộ và thấu hiểu lựa chọn của anh. Trước khi theo đuổi công việc này, anh cũng đã chuẩn bị đầy đủ những điều kiện cần thiết để gia đình yên tâm, vì vậy vấn đề tài chính không còn là áp lực đối với anh.
Chánh án TAND Khu vực I Nguyễn Quang Huynh cho biết rằng, mức hỗ trợ tài chính dành cho anh Trí chủ yếu mang tính động viên tinh thần. Ông Huynh nói: “Với chuyên môn của anh ấy, việc mời hợp tác ở mức cao hơn là hoàn toàn có cơ sở. Nhưng điều đáng quý nhất là anh ấy chọn đồng hành với tòa án vì lý tưởng. Anh ấy không xuất thân từ ngành tòa án, nhưng đã viết phần mềm bằng tất cả tâm huyết và đam mê để tặng cho tòa”.
Anh Trí đã từng học tập và làm việc ở nước ngoài, và anh có một niềm yêu thích đặc biệt với ngành luật. Trong quá trình học cao học, anh thường xuyên đến tòa án để kiến tập và nhận thấy áp lực công việc lớn trong khi phương thức làm việc vẫn còn thủ công. Từ đó, anh đã đề xuất xây dựng mô hình tòa án điện tử, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả công việc.
Ông Huynh cho biết, để đưa phần mềm vào hoạt động, tòa án đã sử dụng nguồn kinh phí tự chủ, đầu tư thêm máy móc và huy động nhân sự từ khối văn phòng và cả tình nguyện viên để xây dựng một kho dữ liệu “sạch”, tuân thủ các quy định pháp luật trong quá trình số hóa.
Ông Huynh nói: “Mô hình tòa án số đã được nhiều nước trên thế giới áp dụng từ lâu. Trong bối cảnh triển khai Nghị quyết 57 của Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, việc ngành tòa án đẩy mạnh ứng dụng công nghệ là hoàn toàn phù hợp và cấp thiết”. Ông cũng cho biết thêm rằng mô hình này đã nhận được phản hồi tích cực và được TAND Tối cao đề xuất nhân rộng tại nhiều địa phương.
Hệ thống tòa án điện tử quản lý nội bộ tại TAND Khu vực I là mô hình đầu tiên trong hệ thống tư pháp Việt Nam vận hành hoàn toàn trên môi trường số. Phần mềm này do chính đội ngũ nội bộ xây dựng, cho phép số hóa toàn bộ quy trình xử lý hồ sơ, từ tiếp nhận, phân công, xét xử đến lưu trữ. Mô hình này giúp tăng hiệu quả công việc, giảm sai sót và tạo nền tảng cho việc chuyển đổi số của ngành tòa án trong tương lai.
Anh Trí hiện đã hoàn thành chương trình thạc sĩ luật và đang chuẩn bị cho kỳ thi tập sự hành nghề luật sư. Anh chia sẻ: “Nếu ngành tòa án vẫn cần, tôi sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ. Những việc tôi đang làm đều gắn liền với ngành luật, và đó cũng là một phần đam mê của tôi”.
Admin
Nguồn: VnExpress
