“Tôi cảm thấy mất động lực phấn đấu vì lương tăng không đáng kể so với số thuế phải đóng,” anh Nam Anh, 35 tuổi, kỹ sư công nghệ tại Hà Nội chia sẻ.
Với mức thu nhập trước khi tăng lương, anh Nam Anh nhận về hơn 80 triệu đồng mỗi tháng sau khi đã trừ thuế. Theo quy định hiện hành, phần thu nhập vượt mức này phải chịu thuế suất 35%, mức cao nhất trong biểu thuế thu nhập cá nhân.
Vợ anh thậm chí còn khuyên anh nên nghỉ việc để có thời gian đưa con đi chơi.
Tương tự, chị Bảo Ngọc, 45 tuổi, một quản lý cấp cao trong lĩnh vực marketing, đã chủ động giảm bớt thu nhập của mình trong 6 năm qua. Chị cho biết chị hạn chế nhận các dự án để kiểm soát thu nhập, giữ mức thuế thu nhập cá nhân ở ngưỡng 30%.
Với chị Ngọc, đây không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là cách để có thêm thời gian cho bản thân. Chị chia sẻ rằng việc phải nộp 3,5 đồng thuế cho mỗi 10 đồng thu nhập tăng thêm khiến chị không còn động lực làm việc.
Chị Ngọc và anh Nam Anh là hai trong số nhiều người có thu nhập cao đang phải chịu mức thuế thu nhập cá nhân cao nhất tại Việt Nam. Biểu thuế hiện hành chia thu nhập thành 7 bậc, với thuế suất lũy tiến. Mức thuế 35% áp dụng cho phần thu nhập trên 80 triệu đồng mỗi tháng, được quy định từ năm 2009. Nhiều người cho rằng mức thuế này quá cao, làm giảm động lực tăng thu nhập.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Vụ trưởng Tổ chức, Tổng cục Thuế, nhận xét rằng việc giữ nguyên mức thuế trần trong suốt 16 năm, trong khi giá cả và thu nhập đã thay đổi, đang gây ra nhiều bức xúc trong xã hội.
Ông Tú chỉ ra ba vấn đề nổi cộm nhất. Thứ nhất, thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) có bản chất tương đồng, chỉ khác đối tượng chịu thuế. Trong khi thuế TNDN đã được điều chỉnh giảm 5 lần, từ 32% xuống 20%, thậm chí còn 15-17% cho doanh nghiệp nhỏ và vừa từ 1/10/2025, thì thuế TNCN vẫn giữ nguyên từ khi có hiệu lực.
Năm 2024, thu ngân sách nhà nước lần đầu tiên vượt 2 triệu tỷ đồng. Trong đó, người dân đóng thuế TNCN 189.000 tỷ đồng (hơn 9,3%), trong khi 5,2 triệu hộ kinh doanh chỉ đóng chưa tới 26.000 tỷ đồng (1,8%). Sự chênh lệch này cho thấy gánh nặng thuế mà người làm công ăn lương đang phải chịu.
Thứ hai, so sánh với các nước trên thế giới cho thấy nhiều quốc gia phát triển có mức thuế TNCN từ 35-45%, nhưng GDP bình quân đầu người của họ thường từ 34.000-80.000 USD/năm, cùng với hệ thống an sinh xã hội toàn diện, hỗ trợ mạnh mẽ về y tế, giáo dục và nhà ở.
Thứ ba, biểu thuế hiện hành không còn phù hợp với thực tế do lạm phát và chi phí sinh hoạt tăng cao, đặc biệt là giá cả các mặt hàng thiết yếu và nhà ở. Nhiều thống kê cho thấy người làm công ăn lương ở Hà Nội và TP HCM khó mua nhà hơn cả ở Singapore, một quốc gia có GDP bình quân đầu người hơn 90.000 USD và thuế TNCN 22%.
Ông Tú nhấn mạnh rằng việc áp dụng mức thuế TNCN cao ở Việt Nam, trong khi GDP bình quân chỉ bằng khoảng 1/10 các nền kinh tế phát triển, là một nghịch lý.
Theo các chuyên gia, việc duy trì mức thuế cao trong nhiều năm không chỉ làm giảm thu nhập của người lao động mà còn làm mất đi động lực làm việc.
Nhiều người thuộc nhóm thu nhập khá và cao dần mất động lực làm việc, ngại nhận thêm việc vì cho rằng phần thưởng thực tế không tương xứng với công sức bỏ ra.
Câu chuyện của chị Bảo Ngọc là một ví dụ điển hình. Trước đây, chị làm việc liên tục, hết dự án này đến dự án khác, thường xuyên rời văn phòng muộn và tiếp tục làm việc đến 2-3 giờ sáng.
Chị Ngọc chia sẻ rằng thời gian đó chị làm việc “như bán mạng”.
Điều này mang lại cho chị một mức lương đáng mơ ước, nhưng đồng thời cũng khiến chị phải chịu mức thuế TNCN cao nhất. Tuy nhiên, sức khỏe tinh thần của chị đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vào một buổi trưa hè năm 2019, khi đang trên đường đi gặp khách hàng, chị nghe được một bài hát dân ca Nam Bộ và những ký ức tuổi thơ ùa về. Chị đã bật khóc nức nở và nhận ra mình cần phải dừng lại.
Hiện tại, chị Ngọc là một freelancer, chỉ làm việc khoảng mười ngày mỗi tháng và kiểm soát thu nhập dưới 1,2 tỷ đồng mỗi năm để tránh phải đóng thuế quá nhiều. Thói quen tiêu dùng của chị cũng thay đổi, trở nên tiết kiệm hơn trước.
Sự thay đổi trong hành vi của chị Ngọc phản ánh một thực tế rằng khi phải chịu gánh nặng thuế, người lao động sẽ điều chỉnh cả cách làm việc và chi tiêu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống cá nhân mà còn làm giảm sức mua, một yếu tố quan trọng cho tăng trưởng kinh tế.
Đây cũng là lý do Bộ Tài chính đang xem xét điều chỉnh thuế TNCN trong 5 năm tới, với hai phương án: giảm số bậc và nới rộng khoảng thu nhập, tuy nhiên mức thuế cao nhất vẫn giữ nguyên ở 35%.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Tú và nhiều chuyên gia khác đề xuất giảm mức thuế trần xuống 20-25%, đồng thời nâng mức giảm trừ gia cảnh để khuyến khích làm giàu minh bạch, tăng tích lũy và đầu tư, thay vì kìm hãm sức lao động như hiện nay.
Bài học từ Anh và nhiều quốc gia phát triển khác cho thấy mức thuế cao đang tạo ra một tầng lớp “HENRY” (High Earner, Not Rich Yet – thu nhập cao nhưng không thể giàu). Những người này có thu nhập trên 100.000 bảng, bị đánh thuế cao và mất các phúc lợi. Hậu quả là nhiều người cố tình giảm thu nhập hoặc giảm giờ làm để tránh vượt ngưỡng. Số liệu năm 2022 cho thấy hơn 10.000 người dừng ở mức thu nhập 99.000 – 99.999 bảng.
Tờ Economic từng đăng một bài báo chỉ ra rằng việc nhiều bác sĩ làm ít giờ hơn (để kiểm soát thu nhập không vượt ngưỡng 100.000 bảng) là một bài toán tài chính cá nhân, nhưng lại khiến hàng trăm nghìn bệnh nhân phải chờ đợi lâu hơn tại phòng khám.
Tại Việt Nam, câu chuyện “né thuế” cũng không còn xa lạ, theo luật sư Nguyễn Văn Được, Trưởng ban chính sách Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP.HCM. Ông đề xuất giảm mức thuế trần xuống 30%, hoặc thậm chí thấp hơn.
Ông nhấn mạnh rằng việc giảm thuế không đồng nghĩa với việc giảm ngân sách. Khi sản xuất, tiêu dùng, đầu tư và nhân tài đều phát triển, nguồn thu sẽ bền vững hơn. Việt Nam thậm chí có thể thu hút cả dòng thuế thu nhập của người lao động quốc tế và hạn chế việc chảy thu nhập của người Việt ra nước ngoài.
Trong nhiều năm, anh Thái Đào, 48 tuổi, lãnh đạo cấp cao của một tập đoàn dệt may Mỹ tại Việt Nam, cũng đóng hơn 80 triệu đồng tiền thuế TNCN mỗi tháng, tương đương hơn một tỷ đồng mỗi năm. Khoản tiền này đủ để mua một căn hộ nhỏ ở ngoại ô, nhưng với anh, đó là nghĩa vụ công dân và chưa bao giờ là lý do để anh làm việc ít hơn hoặc rời bỏ vị trí hiện tại.
Anh chia sẻ rằng đôi khi anh vẫn cảm thấy không công bằng vì những gì anh nhận lại từ môi trường sống và phúc lợi chưa tương xứng.
Tuy nhiên, thái độ của anh đã thay đổi từ đầu năm nay. Khi nghe tin Nhà nước miễn giảm học phí, hỗ trợ tiền ăn cho học sinh bán trú và sắp tới là miễn giảm viện phí, anh cảm thấy rất vui. Số tiền lớn mà anh đều đặn đóng góp trong suốt 16 năm qua không còn là những con số vô cảm trên tờ khai thuế, mà trở nên hữu hình trong từng bữa cơm, lớp học và giường bệnh dành cho những người yếu thế.
Anh kết luận rằng dù không được hưởng trọn vẹn thành quả lao động của mình, anh vẫn cảm thấy vui vì được đóng góp cho xã hội.
Admin
Nguồn: VnExpress
