“Con bơi từ sáng sớm để không ảnh hưởng đến những việc khác,” Nguyễn Phan Anh, 15 tuổi, ở Hoàn Kiếm, Hà Nội, chia sẻ về lịch trình đặc biệt của mình.
Hơn một năm nay, bất kể thời tiết, Phan Anh đều đặn ra sông bơi hai tiếng mỗi ngày, sau đó trở về nhà tự học theo chương trình homeschool. Buổi chiều của cậu là những trải nghiệm thực tế tại tiệm tóc, xưởng gốm, hoặc cửa hàng sửa xe. Dù ở đâu, Phan Anh luôn dành thời gian cuối ngày để chơi thể thao ở công viên, ăn tối cùng gia đình, chơi guitar và đi ngủ.
Cậu bé 15 tuổi hào hứng kể: “Em thức dậy từ khi trời còn tối và có một ngày vui đến nỗi nhiều khi quên mất nhà mình có máy chơi game.”
Cuộc sống hiện tại của Phan Anh hoàn toàn khác biệt so với ba năm trước, khi cậu còn học tại một trường tư thục. Thời điểm đó, Phan Anh dành cả ngày ở trường, làm bài tập đến tận khuya và không có thời gian cho bất kỳ hoạt động nào khác. Nhận thấy điều này, bố mẹ Phan Anh mong muốn con có thêm thời gian để khám phá thế giới, tìm hiểu bản thân và thử sức với những điều mới mẻ.
Vào mùa hè năm lớp 9, bố Phan Anh đã đặt câu hỏi: “Nếu được học ít hơn nhưng hiểu sâu hơn, có nhiều thời gian trải nghiệm, con có muốn thử không?”. Dù chưa thực sự hiểu rõ về homeschool, Phan Anh đã đồng ý ngay lập tức.
Hai cha con đã dành năm tiếng đồng hồ để phân tích kỹ lưỡng ưu và nhược điểm của hình thức học tập này. Người bố khuyến khích con suy nghĩ và đặt câu hỏi ngược lại. Những vấn đề như bằng cấp, bạn bè, kỷ luật… đều được xem xét một cách thấu đáo.
Mối lo lắng lớn nhất của Phan Anh là về vấn đề bằng cấp. Bố cậu, một giám đốc doanh nghiệp, đã giải thích rằng, trong khi 5 năm trước các công ty ưu tiên tuyển dụng nhân viên tốt nghiệp từ các trường hàng đầu, thì hiện nay họ chú trọng hơn đến khả năng làm việc thực tế. “Xã hội đang thay đổi rất nhanh chóng. Ai linh hoạt và tạo ra kết quả tốt sẽ trụ vững được,” anh nhấn mạnh. Anh cũng trấn an con rằng, bằng homeschool vẫn có thể được sử dụng để vào một số trường đại học ở Việt Nam, đi du học hoặc học nghề.
Cuối cùng, người bố động viên: “Con cứ chọn đi, bố tin con.”
Tuy nhiên, tuần đầu tiên học tại nhà lại là một cú sốc đối với Phan Anh. Không còn tiếng chuông báo giờ, cậu bé tận hưởng sự tự do một cách thái quá. Việc học không mang lại kết quả như mong đợi. Người bố trở thành một “giám sát viên” toàn thời gian, nhưng chỉ cần anh quay đi, con trai lại nằm dài. Nhận thấy tình hình không ổn, cả gia đình đã cùng nhau thống nhất bốn nguyên tắc: tự giác, không nói dối, không làm việc nửa vời và chỉ được chơi sau khi hoàn thành nhiệm vụ.
Dựa trên nền tảng kỷ luật này, chương trình học của Phan Anh được xây dựng trên ba trụ cột chính: kiến thức, con người và năng lực cạnh tranh. Về kiến thức, cậu đang theo học chương trình homeschool của trường Nebraska (Mỹ), sau khi hoàn thành sẽ được cấp bằng tốt nghiệp trung học. Chương trình này bao gồm 24 môn học từ lớp 9 đến lớp 12. Do chương trình của Mỹ không có các môn Văn, Sử, Địa Việt Nam, bố mẹ Phan Anh đã mua thêm sách giáo khoa trong nước để dạy cho con.
Phan Anh có thể học bất cứ lúc nào và ở bất cứ đâu. Nếu duy trì đều đặn ba tiếng mỗi ngày, cậu dự kiến sẽ hoàn thành chương trình trong vòng 2,5 năm, rút ngắn 1,5 năm so với lộ trình học truyền thống. Vì đăng ký thông qua một trung tâm, Phan Anh còn nhận được sự hỗ trợ từ gia sư khi gặp khó khăn. Ngoài ra, cậu còn học nhóm với hai giáo viên để củng cố kiến thức.
Về yếu tố con người, người bố trực tiếp dạy con mọi lúc mọi nơi, từ những bữa cơm gia đình đến các tình huống thực tế trong cuộc sống. Mỗi tuần, gia đình đều tổ chức các hoạt động khám phá để con học hỏi từ thế giới xung quanh.
Năng lực cạnh tranh của Phan Anh được chia thành hai phần: sức khỏe và kỹ năng làm việc. Người bố tin rằng bất kỳ ai cũng có thể trở thành người hướng dẫn (mentor) cho con mình nếu họ có đủ bốn yếu tố: tử tế, đam mê với những gì mình dạy, kỷ luật và không làm việc nửa vời.
Quá trình học homeschool của Phan Anh cũng là một hành trình học hỏi đối với bố mẹ cậu. Trong những ngày đầu, do chưa có kinh nghiệm tìm kiếm các hoạt động bổ trợ, Phan Anh phải học liên tục cả ngày. Chỉ sau một tuần, nhận thấy con có dấu hiệu căng thẳng, bố mẹ đã thay đổi lịch trình để con có nhiều cơ hội tiếp xúc với cuộc sống hơn.
Người bố đã tìm kiếm những người hướng dẫn (mentor) để dạy cho con trai mình nhiều kỹ năng khác nhau, từ thầy dạy bơi sông, chuyên gia về AI, đến người hướng dẫn viết lách và dựng video. Anh cũng chỉ cho con những mẹo học tập và làm việc hiệu quả, như sử dụng bảng Kanban, chia việc theo nhóm và áp dụng kỹ thuật Pomodoro (tập trung 25 phút, nghỉ 5 phút).
“Trước đây, bố thường xuyên hỏi ‘Phan Anh ơi, con đang làm gì thế?’. Từ khi áp dụng những mẹo này, bố không cần phải hỏi hay giám sát con nữa,” cậu bé chia sẻ.
Quá trình học tập của Phan Anh ngày càng trở nên phong phú và đa dạng. Mùa hè năm ngoái, khi muốn học về AI, Phan Anh đã được bố kết nối với một đồng nghiệp giàu kinh nghiệm và luôn sẵn sàng mày mò, tìm hiểu mọi thứ. Người thầy này không dạy theo giáo trình mà dựa trên nhu cầu thực tế của học trò. Ví dụ, khi Phan Anh gặp khó khăn trong việc tìm ý tưởng làm video, thầy sẽ hướng dẫn cậu tạo ra một trợ lý nội dung. Hoặc khi cậu muốn ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, thầy sẽ giúp cậu lập một chatbot dinh dưỡng để nhắc nhở thực đơn hàng ngày, hay cài đặt ChatGPT gửi truyện truyền cảm hứng vào mỗi buổi sáng.
Trong suốt một năm qua, Phan Anh đã cùng gia đình đi đến nhiều nơi, học hỏi và kết bạn với nhiều người. Cậu kể về những cuộc trò chuyện với những người bán hàng rong ở Huế, trải nghiệm rang xay cà phê trên đồi, gặp gỡ đồng bào Vân Kiều, lặn bắt nhum ở Mũi Trèo (Quảng Trị).
Bạn bè của Phan Anh giờ đây không chỉ giới hạn trong lớp học mà còn đa dạng về lứa tuổi, ngành nghề và quốc tịch. “Em nhớ buổi chiều vui chơi hết mình với bạn Nam sống ở đồi cà phê Quảng Trị, hay theo chân anh Sâu ở Quảng Nam đi bắt chim. Em cũng có những kỷ niệm khó quên với trẻ em vùng biên giới Lào và thường xuyên trò chuyện với một đấu sĩ bò tót người Tây Ban Nha mà em quen trong một chuyến đi,” cậu kể.
Gần đây, Phan Anh bắt đầu thử thách bản thân với dự án “100 nghề”. Cậu xin thực tập tại một cửa hàng gốm, học hỏi các kỹ năng trang trí, livestream và khuân vác. Có những tuần, cậu lại trải nghiệm làm việc tại tiệm tóc gần nhà, cửa hàng sửa xe, phụ bán rau ở đầu ngõ hoặc hỗ trợ gắn nhãn và đóng gói hàng hóa tại một cửa hàng thời trang.
Cuối tháng 7 vừa qua, Phan Anh đã một mình đến Singapore trong nửa tháng để tham gia khóa huấn luyện bơi. Xa nhà, cậu tự lo liệu chi tiêu, đi chợ và nấu ăn. “Bố giao cho em nhiệm vụ phải xin ít nhất 10 lời khuyên từ người lạ. Kết quả là em đã mang về một cuốn sổ đầy ắp những câu chuyện và lời khuyên,” cậu hào hứng kể.
Trên tất cả, bơi sông là hoạt động giúp Phan Anh cảm thấy mình trưởng thành và tự tin nhất. Việc bơi lội thường xuyên đã giúp cậu rèn luyện tính kiên trì, hình thành thói quen dậy sớm và có năng lượng cho cả ngày. Sau một năm, cậu liên tiếp giành được những thành tích ấn tượng như Top 1 giải bơi sông Hồng (6,8 km), Top 1 lứa tuổi ở giải Lý Sơn Cross Island (5 km), Top 2 lứa tuổi ở giải SeaStar Nha Trang (10 km) và đang ấp ủ ước mơ một ngày nào đó sẽ bơi xuyên Việt.
Trong vô số những kỷ niệm vẫy vùng ở sông, ở biển, cậu bé nhớ nhất lần tham gia thử thách 15 km từ nửa đêm đến sáng vào tháng 12/2024. Dù mới tập bơi sông được 5 tháng và chưa từng bơi quá 10 km, Phan Anh vẫn xin bố cho tham gia. Đêm đó, bố Phan Anh cho con ngủ sớm, còn anh thì trằn trọc chờ đến giờ xuất phát.
Đúng 0h, trong thời tiết 15 độ C, nước lạnh buốt, cậu bé nhỏ tuổi nhất lao mình vào dòng nước cùng với năm người khác. Người bố chèo thuyền sup bên cạnh con, tay anh tê cóng; dưới nước, con trai vẫn sải tay đều đặn. Gần đến km cuối cùng, môi cậu tím tái, mắt lờ đờ. Bố cho cậu ôm thuyền nghỉ ngơi, uống một chút mật ong và động viên: “Cố lên con, sắp đến rồi. Bố tin con làm được.”
Khi cán đích trong ánh bình minh, hai cha con nhìn nhau rưng rưng. Anh T. Anh thừa nhận rằng, khi đồng hành cùng con trong thử thách đó, anh đã vô cùng khâm phục con trai mình. Sau ngày hôm đó, Phan Anh trở nên tự tin hơn hẳn, không chỉ trong việc bơi lội mà còn trong suy nghĩ và cách làm việc. “Mỗi khi dám thử một việc khó, con lại trưởng thành hơn một chút. Và để có được cơ hội đó, người lớn phải tin vào con trước,” anh nói.
Đối với Phan Anh, đó là kỷ niệm đẹp nhất của hai bố con. Trong suốt một năm qua, bố cậu giao cho cậu mỗi ngày đọc một câu chuyện truyền cảm hứng, nhưng hóa ra, chính bố mới là người truyền cảm hứng lớn nhất cho cậu. Dù cậu học bất cứ điều gì, bố cậu cũng tìm hiểu và đưa ra những lời khuyên hữu ích.
“Bố mẹ nuôi em như người làm vườn, mỗi ngày cắt tỉa một chút,” cậu bé 15 tuổi tâm sự.
Admin
Nguồn: VnExpress
