TP.HCM đang xem xét thiết lập vùng phát thải thấp (LEZ) tại khu vực trung tâm, dự kiến bắt đầu từ năm 2026, nhằm cải thiện chất lượng không khí đang bị ô nhiễm bởi bụi mịn. Đề án này, hiện đang được tư vấn xây dựng, bao phủ các quận 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú, Phú Nhuận, với ranh giới là 15 cây cầu và 17 tuyến đường chính. Khu vực này có mật độ dân cư cao, khoảng 3,2 triệu người, và lưu lượng giao thông lớn, đạt hơn 9,2 triệu lượt di chuyển mỗi ngày.
Theo lộ trình dự kiến, từ năm 2026, TP.HCM sẽ hạn chế xe máy kinh doanh dịch vụ không đạt chuẩn Euro 2 và ô tô thương mại dưới chuẩn Euro 4 đi vào vùng LEZ. Xe tải nặng chạy dầu diesel sẽ bị cấm hoàn toàn. Giai đoạn 2027-2032, quy định sẽ mở rộng áp dụng cho toàn bộ xe máy dưới chuẩn Euro 2 và ô tô dưới Euro 4. Sau năm 2032, thành phố sẽ xem xét nâng tiêu chuẩn khí thải và mở rộng phạm vi vùng hạn chế.
PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn, Đại học Quốc gia TP.HCM, nhận định đây là một xu hướng tất yếu, mang lại nhiều lợi ích về kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý về những thách thức và cần có giải pháp cụ thể.
Một trong những khó khăn lớn nhất là việc xác định và kiểm soát các phương tiện đạt chuẩn khí thải, đặc biệt là xe máy, khi số lượng phương tiện này lên đến hàng triệu chiếc. Theo ông Quân, nếu chỉ cấm xe mà không có biện pháp nhận diện và kiểm soát hiệu quả, chính sách sẽ khó thành công. Hơn nữa, việc hạn chế xe xăng có thể khiến người dân chuyển sang các phương tiện khác như đi bộ, xe đạp hoặc sử dụng giao thông công cộng. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông xanh và vận tải công cộng của TP.HCM hiện còn nhiều hạn chế, cùng với thời tiết nắng nóng và thiếu cây xanh, mái che, là những yếu tố cần được giải quyết.
Để triển khai hiệu quả, TP.HCM có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Tại Đức, việc quản lý vùng phát thải thấp dựa trên tiêu chuẩn khí thải rõ ràng, cho phép xe đạt chuẩn Euro 4 hoặc 6 lưu thông. Các xe không đạt chuẩn có thể lắp thêm bộ lọc khí thải thay vì phải thay xe mới hoàn toàn. Đức cũng có hệ thống giao thông công cộng rộng khắp, bãi đậu xe kết nối (Park-and-Ride) ở ngoại ô và sử dụng công nghệ để kiểm soát, thay vì các chốt chặn thủ công. Mức phạt đủ cao cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tuân thủ.
PGS.TS Nguyễn Hồng Quân cho rằng, việc áp dụng vùng phát thải thấp ở nhiều nơi đã chứng minh hiệu quả trong việc cải thiện chất lượng không khí, thu hút đầu tư và nâng cao chất lượng cuộc sống. Ông đề xuất TP.HCM nên áp dụng lộ trình từng bước, với giai đoạn đầu kéo dài 1-3 năm để khuyến khích người dân chuyển đổi, và chỉ bắt buộc thực hiện khi hạ tầng và chính sách đã sẵn sàng.
Các chính sách cần phân loại đối tượng, hỗ trợ tài chính và ưu đãi cho người thu nhập thấp, cư dân trong vùng hạn chế, đồng thời khuyến khích mô hình thuê xe điện để giảm gánh nặng chi phí mua xe mới cho tài xế công nghệ. TP.HCM cũng có thể học hỏi Singapore trong việc xây dựng mái che trên các tuyến đường đi bộ để giảm tác động của thời tiết.
Ông Phạm Mi Sên, Đội trưởng Liên đội Đoàn Kết tài xế Grab, cho biết các tài xế sẵn sàng chuyển sang xe điện nếu được phép vào vùng phát thải thấp, nhưng cần có thông tin chính sách minh bạch và căn cứ thực thi rõ ràng để tạo sự đồng thuận.
Theo ông, việc chuyển đổi hiện tại chủ yếu xuất phát từ mong muốn của chính quyền, chưa hẳn là nhu cầu của người dân, do đó cần có hỗ trợ lãi suất 0% cho người vay mua xe. Hệ thống trạm sạc, đổi pin cần được đầu tư mạnh mẽ và dễ dàng tiếp cận. Chính sách hỗ trợ nên áp dụng cho tất cả các hãng xe để tài xế có thể lựa chọn phương tiện phù hợp. Ngoài ra, cần có bảo hiểm cháy nổ cho xe điện để người dân yên tâm sử dụng.
Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP.HCM Bùi Văn Quản cũng nhấn mạnh rằng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu, nhưng các chính sách đi kèm cần phải toàn diện và đồng bộ để người dân và doanh nghiệp có thể tham gia một cách thuận lợi.
Ông cho rằng, bên cạnh việc phát triển giao thông công cộng, thành phố cần chuẩn bị nguồn điện, trạm sạc và sớm ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn cho hệ thống trạm sạc để khuyến khích xã hội hóa đầu tư, giảm gánh nặng cho ngân sách.
Thành phố cũng cần có thêm chính sách để thu hút các doanh nghiệp sản xuất và cung cấp xe điện, tạo sự đa dạng về sản phẩm và cạnh tranh về giá, giúp người dân dễ dàng tiếp cận, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Doanh nghiệp vận tải cũng cần có lộ trình thích nghi phù hợp, cùng với các ưu đãi về thuế và hỗ trợ chi phí ban đầu.
Phó giám đốc Sở Xây dựng Bùi Hòa An cho biết, giao thông công cộng sẽ được đầu tư theo lộ trình, các đơn vị liên quan đang xây dựng tiêu chuẩn trạm sạc đảm bảo an toàn và tương thích với nhiều loại xe, đồng thời nghiên cứu mô hình đổi và xử lý pin sau sử dụng. Hiện tại, Sở đang tiếp tục lấy ý kiến để hoàn thiện đề án trước khi trình phê duyệt.
Admin
Nguồn: VnExpress
