Quân đội Nga đang cho thấy những bước tiến đáng kể trong việc tối ưu hóa quy trình tấn công, hay còn gọi là “chuỗi tiêu diệt”, thông qua việc ứng dụng các hệ thống kiểm soát tự động (ATCS) hiện đại. Điều này cho phép họ phản ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn trước các mục tiêu đối phương trên chiến trường Ukraine.
Ngày 9/8, Bộ Quốc phòng Nga công bố đoạn video ghi lại cảnh một máy bay không người lái (UAV) trinh sát theo dõi binh sĩ và xe cơ giới Ukraine tại một khu vực tập kết hậu cần gần làng Stakhorshchyna, tỉnh Chernihiv. Ngay sau đó, một tên lửa đạn đạo Iskander-M đã được phóng đi, phá hủy phần lớn phương tiện và gây thương vong cho lực lượng Ukraine.
Trong gần hai năm qua, quân đội Nga đã nhiều lần sử dụng tên lửa Iskander-M, dẫn đường bởi UAV, để tấn công các mục tiêu quan trọng của Ukraine, bao gồm các trận địa phòng không, thao trường, sở chỉ huy và các cơ sở quốc phòng trọng yếu, gây ra những thiệt hại đáng kể.
Các chuyên gia quân sự nhận định rằng Nga đã rút ngắn đáng kể “chuỗi tiêu diệt” trong chiến dịch tại Ukraine. “Chuỗi tiêu diệt”, một khái niệm xuất phát từ quân đội Mỹ, mô tả quy trình của một cuộc tấn công, bao gồm các bước tìm kiếm, định vị mục tiêu, theo dõi, lựa chọn vũ khí, tấn công và đánh giá kết quả. Chuỗi này chỉ hiệu quả khi tất cả các bước được thực hiện trơn tru; sự gián đoạn ở bất kỳ khâu nào cũng có thể dẫn đến thất bại. Việc rút ngắn thời gian của chuỗi tiêu diệt làm giảm cơ hội để đối phương di chuyển và tránh đòn tấn công.
Từ thời Liên Xô, hệ thống “Cơ động” ra đời năm 1982 đã đặt nền móng cho việc kiểm soát lực lượng theo thời gian thực, giảm thời gian truyền lệnh và hạn chế sai lệch thông tin. Tuy nhiên, sự tan rã của Liên Xô đã làm gián đoạn quá trình này, khiến quân đội Nga tụt hậu so với phương Tây.
Trong hai năm đầu của cuộc xung đột, Moskva gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm và tấn công các mục tiêu cơ động ở gần tiền tuyến. Một báo cáo của Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI) năm 2022 chỉ ra rằng các chỉ huy Nga thường thiếu quyền tự quyết, phải chờ lệnh từ cấp trên trước khi tấn công mục tiêu. Sự liên lạc thiếu thông suốt giữa các đơn vị trinh sát và hỏa lực cũng kéo dài thời gian tấn công, tạo điều kiện cho đối phương di chuyển để tránh bị tập kích.
Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi từ năm 2023, khi Nga đẩy nhanh quá trình cải tổ chuỗi tiêu diệt, đặc biệt là từ đầu năm 2024. Nỗ lực này tập trung vào việc xây dựng và triển khai Hệ thống kiểm soát quân đội tự động (ATCS), được xem như “xương sống kỹ thuật số” của quân đội Nga.
Dưới sự giám sát của Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov, ATCS đã được ứng dụng để đáp ứng nhu cầu từ cấp trung đội đến cấp chiến lược, tích hợp các hệ thống vũ khí như tên lửa Iskander-M và UAV để tăng tính linh hoạt trong tác chiến. Tại cuộc họp tháng 7/2025, ông Belousov đã kiểm tra tiến độ hoàn thiện ATCS, nhấn mạnh vai trò của hệ thống trong việc cung cấp thông tin tình báo theo thời gian thực và tăng tốc độ ra quyết định.
Chuyên gia quân sự Nga Viktor Litovkin nhận xét: “Bộ trưởng Belousov đang định hình lại cách Nga sử dụng công nghệ để đối phó với chiến trường phức tạp, học hỏi từ NATO nhưng điều chỉnh cho phù hợp với thực tế chiến trường Ukraine.”
ATCS bao gồm nhiều hệ thống tác chiến khác nhau, trong đó lực lượng pháo binh thể hiện năng lực tốt nhất. Tổ hợp “Nettle” cho phép rút ngắn thời gian chuẩn bị chiến đấu của một khẩu đội pháo binh từ 14 phút xuống còn 3 phút, và thời gian khai hỏa vào mục tiêu không được báo trước cũng giảm từ 3 phút xuống còn 1 phút. Trong các trận đánh tại tỉnh Donetsk và Lugansk, “Nettle” đã giúp pháo binh Nga vô hiệu hóa nhiều vị trí phòng thủ của Ukraine chỉ trong vài phút sau khi UAV phát hiện mục tiêu.
Hệ thống “Planshet-M-IR”, đang trong giai đoạn thử nghiệm cuối cùng, sẽ là một bước tiến tiếp theo, giúp kiểm soát đồng bộ các đơn vị pháo binh, cối và pháo phản lực phóng loạt. Theo tờ Vzglyad, trong đợt thực chiến tại mặt trận Kharkov tháng 6/2025, hệ thống này đã giúp một khẩu đội pháo tự hành Nga phá hủy một cứ điểm của Ukraine chỉ trong 45 giây sau khi nhận dữ liệu từ UAV.
Hệ thống “Sprut-S” tích hợp bộ binh, không quân, phòng không và tên lửa chiến thuật vào một không gian thông tin duy nhất. Tổ hợp này bao gồm thiết bị trinh sát di động, điểm xử lý thông tin và đường truyền dữ liệu bảo mật, cho phép phân bổ mục tiêu cho từng lực lượng và nhanh chóng đưa ra khuyến nghị hỏa lực. Việc liên kết “Sprut-S” với hệ thống Iskander-M và UAV như Orlan-30 giúp tăng khả năng tấn công chính xác từ xa, cho phép khẩu đội tên lửa khai hỏa trong vòng 2-3 phút sau khi UAV xác định được vị trí mục tiêu.
David Rehak, chuyên gia tại Viện Ron Paul, nhận định: “Việc tích hợp Iskander-M và UAV vào ATCS cho thấy Nga đang tiến gần hơn đến mô hình chiến tranh lấy mạng làm trung tâm của NATO.”
Tuy nhiên, những hạn chế về khoảng cách liên lạc vẫn là một thách thức đối với ATCS. Các trạm vô tuyến Kirisun và TYT có tầm hoạt động hiệu quả chỉ 5 km và phải dựa vào bộ chuyển tiếp tín hiệu và máy chủ để kết nối với chỉ huy cấp cao, điều này buộc nhiều đơn vị phải sử dụng thiết bị dân sự, làm tăng nguy cơ bị đối phương xâm nhập.
Moskva cũng phải đối mặt với những thách thức trong việc triển khai ATCS do các lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây hạn chế khả năng tiếp cận và sản xuất vi xử lý hiện đại, gây khó khăn cho ngành công nghệ Nga trong việc sản xuất số lượng lớn thiết bị như máy tính bảng cho các đơn vị tiền tuyến.
Các chuyên gia phương Tây cho rằng ATCS vẫn còn thua kém so với các giải pháp của NATO, như nền tảng Force XXI Battle Command Brigade and Below (FBCB2) của Mỹ và mạng lưới dữ liệu chiến thuật Link 16, vốn tích hợp toàn bộ lực lượng vào một không gian thông tin chung.
Samuel Bendett, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Hải quân ở Mỹ, nhận xét: “ATCS là một bước tiến lớn, nhưng Nga cần vượt qua những rào cản công nghệ để cạnh tranh với NATO.”
Những nỗ lực của Nga trong việc cải thiện chuỗi tiêu diệt thông qua ATCS cho thấy quyết tâm nâng cao hiệu quả tác chiến trên chiến trường. Tuy nhiên, để đạt được lợi thế thực sự, Nga cần phải giải quyết những thách thức về công nghệ và liên lạc hiện tại.
Admin
Nguồn: VnExpress
