Trong cuộc sống hiện đại, không ít người từng trải qua khoảnh khắc giằng xé giữa lợi ích cá nhân và những nguyên tắc đạo đức. Đó có thể là một trải nghiệm thoáng qua, nhưng cũng có thể trở thành một trăn trở kéo dài, đặc biệt trong bối cảnh xã hội đang phát triển.
Một người bạn từng kể với tôi câu chuyện về bà của anh, khi cùng các con đi mua sắm ở Nhật Bản. Họ kiên nhẫn xếp hàng chờ xe buýt, nhưng đến khi xe đến, những người khác lại chen lấn, khiến bà bị mất lượt dù đã chờ đợi từ trước. Sự việc khiến bà bối rối, ấm ức, thậm chí không hiểu vì sao người tuân thủ lại chịu thiệt thòi.
Câu chuyện này đã thôi thúc tôi viết một truyện ngắn, đặt ra câu hỏi: “Giữa một điều có lợi và một điều đúng, phụ huynh nên dạy con mình chọn gì?”. Thậm chí, con trai của một người bạn còn từng hỏi bố: “Nếu con đối xử tử tế với người khác nhưng luôn bị thiệt thì con phải làm sao?”. Tôi tin rằng, những câu hỏi như vậy chính là cơ hội để “gieo neo” nhân cách cho trẻ từ sớm.
Ban đầu, tôi nghĩ đây chỉ là một câu hỏi tu từ, nhưng càng quan sát cuộc sống, tôi càng nhận ra đây là phép thử quan trọng nhất của mọi nền giáo dục. Nó cho thấy một con người sẽ lớn lên ra sao khi đứng trước những ngã rẽ của cuộc đời.
Trong một xã hội đề cao thành tích và sự khôn khéo, “lợi” thường dễ thấy và đo đếm được, còn “đúng” thì lặng lẽ và đôi khi kéo theo thiệt thòi. Chỉ khi một đứa trẻ được dạy để chọn “đúng” đủ nhiều lần, nó mới hình thành được một “la bàn” nội tâm vững chắc, giúp con người không bị cuốn trôi giữa những cám dỗ.
Khi quan sát Việt Nam, Trung Quốc và Nhật Bản, tôi nhận thấy mỗi quốc gia có một cách riêng để xây dựng “cái neo” này. Ở Nhật Bản, trẻ em được dạy rằng có những điều không được phép làm, ngay cả khi không ai chứng kiến. Đó là sự tự trọng, là ý thức về danh dự và xấu hổ (haji) đã ăn sâu vào hành vi.
Tại Trung Quốc, Luật Thúc đẩy Giáo dục Gia đình được ban hành năm 2021 đã quy định rõ trách nhiệm của cha mẹ trong việc bồi dưỡng phẩm chất, thói quen và kỹ năng sống cho con cái. Điều này đặc biệt quan trọng, bởi dù có truyền thống giáo dục gia đình lâu đời, Trung Quốc vẫn cần phải củng cố lại những giá trị căn bản trước những biến động của thời đại.
Ở Việt Nam, tư tưởng “gia đình là nền tảng” đã được khẳng định trong luật pháp và văn hóa. Tuy nhiên, nhiều bậc phụ huynh lại “khoán trắng” việc giáo dục con cái cho nhà trường, quên rằng những bài học về đúng – sai bắt đầu từ những điều giản dị như bữa cơm, lời hứa, cách xin lỗi và chịu trách nhiệm.
Một người trưởng thành với giá trị cốt lõi vững vàng sẽ không tránh khỏi cám dỗ, nhưng sẽ khó đánh mất bản thân. Khi “lợi” và “đúng” xung đột, họ sẽ có điểm tựa để đưa ra lựa chọn đúng đắn. Để xây dựng “cái neo” đó, cha mẹ có thể bắt đầu từ những việc nhỏ: đặt ra quy tắc gia đình cụ thể, tạo tình huống giả định để trẻ tập xử lý, khen thưởng sự trung thực ngay cả khi phải trả giá, và quan trọng nhất là làm gương cho con cái.
Điểm tựa của con người không nằm ở những kỹ năng nhất thời, mà ở thói quen làm điều đúng, ngay cả khi không ai biết và ngay cả khi phải chịu thiệt. Trường học và xã hội có thể cung cấp kiến thức và cơ hội, nhưng nếu không có nền móng nhân cách từ gia đình, mọi thứ sẽ dễ dàng sụp đổ. Ngược lại, khi “cái neo” đã được đặt, mỗi người sẽ có một nơi để bấu víu, đó chính là bản thân mình.
Admin
Nguồn: VnExpress
