Năm 2019, ở tuổi 28, Krystle Harris bàng hoàng khi nhận kết quả chẩn đoán ung thư vú giai đoạn ba. Cuộc sống của cô đảo lộn hoàn toàn, với bao dự định dang dở: học cao học, làm việc toàn thời gian và chuẩn bị làm phù dâu cho bạn thân. “Tôi cảm thấy như mọi thứ thuộc về mình đều bị tước đoạt,” cô nghẹn ngào nhớ lại.
Sau chẩn đoán nghiệt ngã, Harris buộc phải tạm gác mọi thứ để về nhà, bắt đầu hành trình 6 tháng hóa trị, phẫu thuật cắt bỏ khối u và xạ trị. Đến tháng 4/2020, cô được tuyên bố khỏi bệnh. Tuy nhiên, niềm vui ngắn chẳng tày gang, 4 năm sau, các bác sĩ lại phát hiện cô mắc ung thư tuyến giáp di căn. Tất cả những biến cố kinh hoàng này ập đến với cô gái trẻ trước khi bước sang tuổi 33.
Câu chuyện của Krystle Harris không phải là cá biệt. Đáng báo động hơn, tỷ lệ mắc ung thư khởi phát sớm (ung thư được chẩn đoán ở người dưới 50 tuổi) trên toàn cầu đã tăng gần 80% kể từ năm 1990. Theo một nghiên cứu đăng trên BMJ Oncology, con số này dự kiến sẽ tăng thêm 31% vào năm 2030. Báo cáo gần đây nhất của Hiệp hội Ung thư Mỹ còn cho thấy một xu hướng đáng lo ngại khác: phụ nữ dưới 50 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới cùng độ tuổi 82%, tăng mạnh so với mức 51% vào năm 2002.
Hiện nay, cứ 100.000 người dưới 50 tuổi thì có khoảng 103 người được chẩn đoán mắc ung thư. Đáng lưu ý, ung thư ở người trẻ có xu hướng diễn biến nhanh và mạnh hơn, thường do được phát hiện ở giai đoạn muộn. Ung thư đại trực tràng đang dẫn đầu về tốc độ tăng nhanh nhất, tiếp theo là ung thư tử cung, máu, thận và vú.
Trước đây, tuổi tác được xem là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất gây ung thư. Nhưng giờ đây, tuổi trẻ dường như không còn là tấm khiên bảo vệ vững chắc như trước, khiến giới khoa học không khỏi lo ngại.
Hàng loạt người nổi tiếng cũng đã công khai về cuộc chiến chống ung thư của mình ở độ tuổi còn rất trẻ. Cựu ngôi sao Bachelorette, Katie Thurston, phát hiện khối u ung thư vú ở tuổi 34. Nữ ca sĩ Jessie J gần đây chia sẻ về chẩn đoán ung thư vú ở tuổi 37. Teddi Mellencamp phát hiện khối u ác tính ở tuổi 41. Công nương Kate Middleton công khai về chẩn đoán ung thư ở tuổi 42. Olivia Munn trải qua phẫu thuật cắt bỏ vú và tử cung kép vì ung thư vú giai đoạn một ở tuổi 43. Những câu chuyện này đặt ra một câu hỏi lớn: Điều gì đang xảy ra?
Một trong những nguyên nhân khiến phụ nữ trẻ thường được chẩn đoán ung thư muộn hơn là do việc tầm soát không được thực hiện thường xuyên. Các chương trình tầm soát ung thư phổ biến thường bắt đầu ở độ tuổi 40 trở lên. Hiệp hội Ung thư Mỹ khuyến cáo những người có nguy cơ trung bình nên bắt đầu chụp nhũ ảnh từ 40-45 tuổi và tầm soát ung thư đại trực tràng ở tuổi 45. Độ tuổi này được khuyến nghị một phần do gánh nặng mà việc tầm soát sớm hơn sẽ đặt lên hệ thống y tế, và vì công nghệ tầm soát hiệu quả với người lớn tuổi có thể không hiệu quả với người trẻ.
Tiến sĩ Ann Partridge, chủ tịch lâm thời khoa ung thư y học tại Viện Ung thư Dana-Farber, cho biết thêm rằng chụp nhũ ảnh không đáng tin cậy ở phụ nữ trẻ do họ có xu hướng có mô vú dày đặc hơn. “Việc tìm kiếm sẽ giống như mò kim đáy bể,” bà nói.
Các nhà nghiên cứu vẫn đang nỗ lực tìm hiểu những đối tượng có nguy cơ cao nhất để có thể bắt đầu sàng lọc sớm hơn. Trong thời gian chờ đợi, một số người có thể tìm đến các công ty tư nhân cung cấp xét nghiệm máu tầm soát ung thư hoặc chụp MRI toàn thân, nhưng những phương pháp này vẫn chưa được triển khai rộng rãi, theo tiến sĩ Veda Giri, giám đốc Chương trình Ung thư Khởi phát Sớm tại Trung tâm Ung thư Yale.
Trong khi chờ đợi những nghiên cứu chuyên sâu hơn, các khối u ở người dưới 50 tuổi ngày càng lớn hơn và các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. “Nếu ung thư đại tràng được chẩn đoán ở tuổi 42, thì đó không phải do tầm soát mà là do các triệu chứng,” tiến sĩ Therese Bartholomew Bevers, giám đốc y tế Trung tâm Phòng chống Ung thư tại Trung tâm Ung thư MD Anderson, cho biết.
Trường hợp của Jenna Putala, 27 tuổi, là một ví dụ điển hình. Cô đã phải mất nhiều năm mới có được chẩn đoán chính xác. Trong suốt sự nghiệp chơi bóng đại học, cô liên tục bị hành hạ bởi những chấn thương không rõ nguyên nhân và các vấn đề sức khỏe, khiến cô phải tìm đến bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình và bác sĩ thần kinh. “Không ai chụp chiếu gì cả,” cô nhớ lại. “Các bác sĩ chỉ nói, ‘Tiếp tục đi, tiếp tục kéo giãn, bạn ổn thôi'”.
Mãi đến năm ngoái, khi một bác sĩ chỉnh hình gửi cô đi chụp MRI lưng, kết quả mới cho thấy phần chóp của một khối u 8 cm ở phía dưới, trên xương chậu. Các bác sĩ cho rằng cô đã sống chung với PEComa, một dạng sarcoma hiếm gặp, từ năm 2018.
Do kích thước khối u, vị trí và tuổi tác của Jenna, các bác sĩ không muốn loại bỏ nó vì điều đó sẽ thay đổi đáng kể chất lượng cuộc sống của cô. Cô có thể mất một phần ruột hoặc dây thần kinh hông, hoặc xương chậu có thể bị lõm. Thay vào đó, Putala đã cố gắng lấy trứng để bảo tồn khả năng sinh sản (nhưng không thành công vì khối u nhạy cảm với estrogen), trải qua 40 đợt xạ trị và hiện đang hóa trị.
“Tôi thực sự không nghĩ các bác sĩ đã nghĩ đến việc tôi có thể bị ung thư,” cô nói. “Tôi là vận động viên đại học, luôn đến phòng tập, ăn uống lành mạnh. Tôi đã làm tất cả những điều có thể giúp ngăn ngừa ung thư, vậy tại sao tôi lại mắc bệnh?”.
Các bác sĩ đang chạy đua với thời gian để tìm hiểu lý do tỷ lệ ung thư gia tăng ở người trẻ, nhưng sự thật vẫn chưa được giải mã hoàn toàn.
Chế độ ăn uống đã thay đổi đáng kể qua nhiều thế hệ. Ngày nay, thực phẩm siêu chế biến chiếm hơn một nửa chế độ ăn của người Mỹ và 70% không gian cửa hàng tạp hóa. Các loại thực phẩm như thịt chế biến sẵn, đồ uống có đường, đồ phết và gia vị có liên quan đến nguy cơ ung thư. So với các thế hệ trước, mọi người đang tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến ở độ tuổi ngày càng trẻ, đồng nghĩa với việc những tác động tiêu cực có thể bắt đầu sớm hơn.
Tiến sĩ Jeffrey Meyerhardt, đồng giám đốc Trung tâm Ung thư Đại trực tràng tại Viện Ung thư Dana-Farber, cho biết những thay đổi trong thói quen ăn uống này có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, gây viêm và làm thay đổi mức insulin, tất cả đều có thể đóng vai trò trong việc phát triển ung thư.
Thành phần cơ thể của các thế hệ trẻ cũng có thể khác biệt so với trước đây. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, từ năm 1990 đến 2020, tỷ lệ béo phì ở người lớn đã tăng gấp đôi, trong khi tỷ lệ béo phì ở trẻ em tăng gấp 4 lần. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã liên kết béo phì với 13 loại ung thư khác nhau, bao gồm ung thư đại trực tràng, nội mạc tử cung và buồng trứng. “Chúng tôi cho rằng trọng lượng cơ thể dư thừa có thể dẫn đến viêm mạn tính,” tiến sĩ Bevers nói.
Hoạt động thể chất cũng đóng một vai trò quan trọng. Vận động được cho là làm giảm nguy cơ ung thư do tác động tích cực đến các yếu tố như viêm, insulin, thành phần cơ thể và nội tiết tố, tiến sĩ Meyerhardt cho biết. Mặc dù điều đó không giải thích cụ thể tỷ lệ ung thư gia tăng ở người trẻ, nhưng trên toàn cầu, một phần ba người trưởng thành không đáp ứng mức độ hoạt động thể chất được khuyến nghị vào năm 2022.
Những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn này đặt ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, đặc biệt là ở những người không có bất kỳ yếu tố nào trong số đó. “Chế độ ăn uống, hoạt động, béo phì – những yếu tố này không thể giải thích được mọi thứ,” Meyerhardt nhận định.
Trong bối cảnh những diễn biến phức tạp của bệnh ung thư, các bác sĩ khuyến cáo mọi người nên áp dụng lối sống lành mạnh: tập trung vào thực phẩm toàn phần, bao gồm trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đường và thịt đỏ. Hãy dành 150-300 phút hoạt động cường độ vừa phải hoặc 75-150 phút hoạt động cường độ mạnh mỗi tuần. Tiêm vaccine được khuyến nghị, đặc biệt là vaccine HPV. Tránh hút thuốc và hạn chế uống rượu càng nhiều càng tốt. Rượu và thuốc lá là chất gây ung thư nhóm 1, có nghĩa là có đủ bằng chứng để khẳng định chúng là chất gây ung thư cho người. Tia UV cũng là chất gây ung thư nhóm 1, vì vậy hãy bảo vệ bản thân khỏi ánh nắng mặt trời.
Đặc biệt, hãy lưu ý đến các triệu chứng bất thường của cơ thể. Bất kỳ khối u mới nào, việc giảm cân không rõ nguyên nhân, những thay đổi trong thói quen đại tiện (như máu trong phân hoặc phân đen như nhựa đường), đau bụng hoặc ho dai dẳng đều là những triệu chứng cần được coi trọng, tiến sĩ Bevers nhấn mạnh. Hiệp hội Ung thư Mỹ cũng liệt kê mệt mỏi nghiêm trọng, các vấn đề về ăn uống, thay đổi da, chảy máu hoặc bầm tím bất thường và thay đổi bàng quang là những dấu hiệu tiềm ẩn.
“Cho dù đó là khối u mới, cơn đau mới, cảm giác khó chịu mới – điều gì đó khác biệt và không biến mất – hãy nhớ nói với bác sĩ,” Giri khuyên. Cảm thấy có điều gì đó không ổn có thể làm nảy sinh một loạt cảm xúc tiêu cực, bao gồm sợ hãi, tội lỗi và xấu hổ, nhưng điều quan trọng là đừng để những cảm xúc đó ngăn cản bạn tìm kiếm sự giúp đỡ y tế.
Đó cũng chính là nguyên tắc sống mà Krystle Harris đã tuân thủ kể từ khi được chẩn đoán ung thư. Sau khi cô tình cờ đề cập với bác sĩ về việc cổ họng bị sưng và cảm thấy ngứa, bác sĩ đã chỉ định cô đi siêu âm và phát hiện ra ung thư tuyến giáp. Giờ đây, “bất kỳ mối quan tâm nhỏ nào – ngay cả khi tôi nghĩ nó nghe có vẻ ngu ngốc, ngay cả khi nó đáng xấu hổ, tôi thực sự không quan tâm – tôi đều nói với các bác sĩ,” cô chia sẻ.
Nếu bạn đã chia sẻ với bác sĩ nhưng họ bỏ qua hoặc đưa ra những lời khuyên không hữu ích? “Đừng nản lòng. Hãy nói lại với họ,” Giri khuyến khích. Hãy chủ động lắng nghe cơ thể mình và đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y tế khi cần thiết.
Admin
Nguồn: VnExpress
