Mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam và Cuba bắt đầu từ những năm tháng khó khăn của cả hai dân tộc, được xây dựng trên nền tảng đoàn kết, tương trợ và cùng chung lý tưởng.
Theo cuốn sách “Cuba – Việt Nam: Hai dân tộc một lịch sử”, cuối năm 1960, Cuba trở thành quốc gia châu Mỹ đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khi đất nước còn đang trong chiến tranh. Ông Héctor Rodríguez Llompart, Thứ trưởng Ngoại giao Cuba, là người được giao trọng trách này. Đáp lại, Việt Nam cử ông Hoàng Văn Lợi làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền tại Cuba.
Chỉ ba tháng sau, Chính phủ Việt Nam cử đoàn đại biểu chính thức đầu tiên do Bộ trưởng Văn hóa Hoàng Minh Giám dẫn đầu đến thăm Cuba. Tại đây, Bộ trưởng Giám đã được Tổng Tư lệnh Fidel Castro tiếp đón nồng nhiệt. Một chi tiết thú vị là do Việt Nam khi đó chưa có người thông thạo tiếng Tây Ban Nha, nên phái đoàn phải sử dụng phiên dịch hai lần, từ tiếng Việt sang tiếng Anh rồi mới đến tiếng Tây Ban Nha.
Sự kiện này đã gây ấn tượng mạnh với lãnh tụ Fidel Castro. Ông gợi ý Việt Nam nên cử 23 thanh niên sang Cuba học tiếng Tây Ban Nha để sau này trở thành đại sứ tại các nước Mỹ Latinh. Đề xuất này nhanh chóng được Đại sứ Hoàng Văn Lợi báo cáo về nước và Chính phủ Việt Nam đã tuyển chọn 23 cán bộ, đảng viên từ các cơ quan chủ chốt như Bộ Ngoại giao, Ban Đối ngoại Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Thông tấn xã Việt Nam để tham gia khóa học đặc biệt này.
Tháng 11/1961, nhóm học viên đầu tiên đã đến La Habana. Sau 3-5 năm học tập, phần lớn trở về công tác tại các cơ quan, một số trở thành đại sứ Việt Nam tại các nước Mỹ Latinh, trong đó có ông Đỗ Văn Tài, Phó trưởng Ban Đối ngoại Trung ương và ông Lê Đức Căng, trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao.
Tình đoàn kết giữa hai nước càng được thắt chặt qua những phát biểu và hành động mang tính biểu tượng. Ngày 26/6/1965, tại La Habana, Tổng Tư lệnh Fidel Castro khẳng định sự ủng hộ tuyệt đối đối với Việt Nam, nhấn mạnh cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam là chính nghĩa và Cuba sẵn sàng đồng hành. Câu nói nổi tiếng “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” lần đầu tiên vang lên trong lễ kỷ niệm 7 năm Cách mạng Cuba, ngày 2/1/1966, tại Quảng trường Cách mạng ở La Habana, và sau đó được ông nhắc lại nhiều lần.
Tháng 9/1973, Tổng Tư lệnh Fidel Castro trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên và duy nhất đến thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam. Chuyến thăm lịch sử này đã trở thành biểu tượng của tình đoàn kết thủy chung giữa hai dân tộc. Tại Quảng Trị, ông giương cao ngọn cờ chiến thắng và hô vang “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình!”. Ông cũng không quên thăm hỏi và chỉ thị bác sĩ riêng cấp cứu cho những người dân bị thương do bom mìn.
Trước khi rời Việt Nam, lãnh tụ Fidel bày tỏ tiếc nuối vì không kịp gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhưng coi cuộc gặp với Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một kỷ niệm đặc biệt. Ông khẳng định: “Chúng tôi đến mảnh đất anh hùng này với lòng ngưỡng mộ sâu sắc và trở về với sự khâm phục còn lớn hơn”.
Sau chuyến thăm, Cuba đã viện trợ cho Việt Nam nhiều công trình kinh tế – xã hội quan trọng, như Khách sạn Thắng Lợi, Bệnh viện Việt Nam – Cuba (Đồng Hới), đường Xuân Mai, Trại bò giống Ba Vì và Xí nghiệp gà Lương Mỹ. Đặc biệt, Bệnh viện Việt Nam – Cuba vẫn duy trì hợp tác với các chuyên gia y tế Cuba đến nay. Cuba cũng dành nhiều học bổng đào tạo bác sĩ, dược sĩ, kỹ sư nông nghiệp cho Việt Nam, góp phần quan trọng vào sự phát triển của đất nước.
Trong giai đoạn khó khăn sau khi Liên Xô tan rã, Việt Nam đã dành cho Cuba sự ủng hộ chân thành, kiên định lập trường ủng hộ Cuba trong cuộc đấu tranh đòi chấm dứt bao vây, cấm vận kinh tế. Nhiều phong trào hỗ trợ Cuba được phát động, và Việt Nam cũng bán gạo cho Cuba với giá ưu đãi, đồng thời triển khai nhiều dự án nông nghiệp và lương thực.
Ngay cả trong đại dịch Covid-19, Cuba vẫn sẵn sàng gửi tặng Việt Nam thuốc điều trị và cử chuyên gia y tế sang hỗ trợ, đồng thời đề nghị chuyển giao công nghệ vaccine Covid-19.
Để tưởng niệm cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Cuba đã tuyên bố Quốc tang ba ngày vào tháng 7/2024.
Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng quan hệ Việt Nam – Cuba là mối quan hệ đặc biệt trong sáng, mẫu mực, thủy chung, trở thành biểu tượng của thời đại.
Hiện nay, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ hai và đối tác đầu tư lớn nhất của Cuba đến từ khu vực châu Á và châu Đại Dương.
Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đang triển khai chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba với chủ đề “65 năm nghĩa tình Việt Nam – Cuba” từ ngày 13/8/2025 đến 16/10/2025, thể hiện sự tiếp nối truyền thống tốt đẹp giữa hai dân tộc.
Admin
Nguồn: VnExpress
