Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã đến Washington vào ngày 17/8 để chuẩn bị cho cuộc gặp quan trọng với Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng. Lần này, ông Zelensky không đơn độc, mà có sự hỗ trợ từ nhiều nhà lãnh đạo châu Âu.
Ít nhất bảy nhà lãnh đạo châu Âu cũng đang trên đường đến Mỹ để tham dự cuộc họp, dự kiến diễn ra sau cuộc gặp riêng giữa hai tổng thống. Sự hiện diện của họ được cho là nhằm ngăn chặn sự lặp lại của những tranh cãi đã xảy ra hồi tháng Hai giữa ông Zelensky và ông Trump, đồng thời tái khẳng định sự gắn kết của liên minh xuyên Đại Tây Dương.
Sự thay đổi đột ngột trong quan điểm của Tổng thống Trump về việc đạt được lệnh ngừng bắn ở Ukraine trước khi thảo luận về các vấn đề lãnh thổ và an ninh đã gây bất ngờ cho nhiều nhà lãnh đạo châu Âu. Họ lo ngại liệu ông có thể chịu ảnh hưởng từ Tổng thống Nga Vladimir Putin một lần nữa hay không.
Động lực này đã thúc đẩy Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb và Tổng thư ký NATO Mark Rutte nhanh chóng đến Nhà Trắng, theo các chuyên gia.
Mục tiêu chính của họ là đảm bảo Tổng thống Trump không nghiêng về phía Nga và gây áp lực buộc Tổng thống Zelensky phải chấp nhận một thỏa thuận bất lợi cho Ukraine. Họ cũng muốn bảo vệ lợi ích của châu Âu, tránh bị suy yếu nếu Mỹ xa rời liên minh.
Trong cuộc điện đàm với ông Zelensky vào ngày 16/8, Tổng thống Trump đã đề xuất khả năng Mỹ tham gia bảo đảm an ninh cho Ukraine sau xung đột. Đây là một sự thay đổi đáng chú ý so với lập trường trước đó, khi ông cho rằng châu Âu nên chịu trách nhiệm bảo vệ Ukraine. Tuy nhiên, chi tiết cụ thể của đề xuất này vẫn chưa rõ ràng.
Tại cuộc họp báo ở Brussels vào ngày 17/8, bà von der Leyen nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo an ninh và tôn trọng lãnh thổ của Ukraine. Bà cũng kêu gọi chấm dứt các cuộc tàn sát và tổ chức một hội nghị thượng đỉnh ba bên giữa Nga, Mỹ và Ukraine càng sớm càng tốt.
Một nhà ngoại giao cấp cao châu Âu giấu tên cho biết, các đồng minh châu Âu của Ukraine đã rất lo ngại sau hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Nga ở Alaska. Ông nói rằng chưa từng thấy một cuộc họp giữa lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Mỹ nào được sắp xếp nhanh chóng như vậy kể từ Chiến tranh Iraq.
Mối lo ngại hàng đầu của họ khi ông Zelensky đến Mỹ là nguy cơ lặp lại cuộc đấu khẩu hồi tháng Hai, khi Tổng thống Ukraine bị ông Trump chỉ trích công khai tại Nhà Trắng.
Vào thời điểm đó, Tổng thống Trump nói rằng Ukraine “không có quân bài đàm phán nào” trong cuộc xung đột với Nga và là một quốc gia yếu kém nên phải khuất phục trước yêu cầu của đối phương.
Tổng thống Mỹ đã lặp lại thông điệp này vào tối ngày 15/8, sau khi Tổng thống Putin rời Alaska. Ông nói với một phóng viên của Fox News rằng Ukraine cần nhận ra Nga là một quốc gia “quyền lực hơn” và cần cân nhắc nhượng bộ.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã bác bỏ những ý kiến cho rằng các nhà lãnh đạo châu Âu đến Washington để “bảo vệ” Tổng thống Zelensky. “Họ không đến đây để đảm bảo rằng ông Zelensky không bị bắt nạt,” ông nói. “Chúng tôi mời họ tới.”
Các quan chức châu Âu cho biết Tổng thống Trump đã cho phép Tổng thống Zelensky mời khách đến cuộc họp, và sau đó Nhà Trắng đã gửi lời mời đến một số nhà lãnh đạo châu Âu.
Cuộc gặp sắp tới được xem là một bài kiểm tra cho sự gắn kết của liên minh xuyên Đại Tây Dương. Các quan chức châu Âu từ lâu tin rằng Nga có tham vọng chia rẽ NATO và tách châu Âu khỏi Mỹ, và dưới chính quyền Trump, mối liên kết này đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết.
Mỹ và các đồng minh châu Âu đang theo đuổi các chiến lược đàm phán khác nhau về vấn đề Ukraine. Những khác biệt này đã âm ỉ từ lâu, nhưng đã bùng phát công khai trong những tuần gần đây.
Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tuyên bố: “Chúng ta đã xong với việc chi tiền vào cuộc xung đột ở Ukraine”. Trong khi đó, châu Âu vẫn cam kết tiếp tục hỗ trợ Kiev và đã thuyết phục được Tổng thống Trump hứa cung cấp vũ khí, miễn là Mỹ được trả tiền từ ngân quỹ của châu Âu.
Thông điệp từ Washington rất rõ ràng: Bảo vệ Ukraine là vấn đề của châu Âu, không phải Mỹ. Chính quyền Trump sẵn sàng đóng vai trò là nhà cung cấp vũ khí vì lợi nhuận, nhưng không thấy có trách nhiệm nào khác trong việc bảo vệ Ukraine, vì Kiev không phải là thành viên NATO.
Đây dường như là rạn nứt mà Tổng thống Putin đã tìm cách khai thác ở Alaska. Sau ba giờ hội đàm, ông Trump đã tiếp nhận nhiều quan điểm của ông Putin. Ngay cả trước khi gặp trực tiếp lãnh đạo Nga, Tổng thống Mỹ cũng lên tiếng đảm bảo rằng đơn xin gia nhập NATO của Ukraine sẽ bị trì hoãn lâu dài.
Trước đây, ông Trump thỉnh thoảng ngụ ý rằng Ukraine đã tự gây ra xung đột vì nộp đơn xin gia nhập NATO và Liên minh châu Âu (EU). Sau hội nghị thượng đỉnh hôm 15/8, ông thậm chí còn đi xa hơn khi từ bỏ quan điểm trước đó về việc Nga – Ukraine phải đạt được lệnh ngừng bắn trước khi đàm phán thỏa thuận hòa bình.
Cựu đô đốc hải quân Mỹ James G. Stavridis nhận xét: “Việc ông Trump từ bỏ nỗ lực theo đuổi lệnh ngừng bắn và không còn đề cập đến ‘hậu quả nghiêm trọng’ mà ông từng đe dọa áp đặt lên Nga nếu không chấm dứt giao tranh, đã đẩy liên minh vào tình thế nguy hiểm”.
Đây chính là kiểu chia rẽ mà các nhà lãnh đạo châu Âu đang tìm cách tránh. Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã thường xuyên đến Washington để củng cố liên minh xuyên Đại Tây Dương và ngăn chặn nguy cơ rạn nứt công khai từng xảy ra trước đây.
Tại hội nghị thượng đỉnh NATO hồi tháng 6, ông Rutte đã nỗ lực thuyết phục các thành viên cam kết chi 5% GDP cho quốc phòng. Điều này đã mang lại chiến thắng sớm cho ông Trump và chứng minh rằng châu Âu đang nghiêm túc hơn trong việc chịu trách nhiệm về quốc phòng của chính mình.
Sau đó, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thiết kế chương trình mua vũ khí của Mỹ cho Ukraine, nhằm thuyết phục ông Trump từ góc độ tài chính. Trong kịch bản này, Mỹ vẫn có thể là nhà cung cấp vũ khí cho Ukraine, nhưng không phải chịu bất kỳ tổn thất tài chính nào.
Chiến lược này đã phát huy hiệu quả cho đến vài tuần trước, khi ông Trump chỉ trích ông Putin vì không thể hiện thiện chí đàm phán thực chất và vẫn tấn công dữ dội Ukraine. Ông tung ra các tối hậu thư cho Moskva và đe dọa áp đặt các lệnh trừng phạt thứ cấp lên những nước mua dầu Nga.
Tuy nhiên, lập trường chung đó đã tan vỡ ở Alaska. “Tất cả đều xác định rằng cách tốt nhất để chấm dứt cuộc xung đột khủng khiếp giữa Nga và Ukraine là đi thẳng tới một thỏa thuận hòa bình”, Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội vào ngày 16/8.
Sự thay đổi quan điểm liên tục của ông Trump trái ngược với quyết tâm “trước sau như một” của ông Putin trong việc duy trì các mục tiêu chiến dịch ở Ukraine. “Hòa bình sẽ đến khi chúng tôi đạt được mục tiêu của mình”, Tổng thống Nga tuyên bố vào cuối năm 2023.
Ngay cả khi đó, Tổng thống Putin vẫn kín đáo gửi tín hiệu rằng ông sẵn sàng thảo luận về lệnh ngừng bắn, nhưng chỉ khi nó đóng băng các chiến tuyến hiện có, nghĩa là Ukraine phải nhường quyền kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ cho Nga. Những đề nghị của ông lúc bấy giờ đã bị bác bỏ.
Nhưng giờ đây, khi quân đội Nga đang đạt được những bước tiến đáng kể, ông Putin dường như không còn quan tâm đến một lệnh ngừng bắn nữa. Thực tế này cho thấy việc đạt được một thỏa thuận hòa bình ở thời điểm hiện tại khó có thể thành hiện thực. Ông Putin dường như tính toán rằng chiến lược tốt nhất là kéo dài đàm phán và trì hoãn một lệnh ngừng bắn chóng vánh.
Khi các quan chức châu Âu và Mỹ tập trung tại Nhà Trắng, họ sẽ có nhiều điều để thảo luận, đặc biệt là làm thế nào để Tổng thống Trump đồng ý với các đảm bảo an ninh cụ thể cho Kiev, bao gồm việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở Ukraine.
Trong cuộc thảo luận với các nhà lãnh đạo châu Âu sau hội nghị thượng đỉnh Alaska, Tổng thống Trump lần đầu tiên gợi ý rằng ông có thể sẵn lòng tham gia nỗ lực đó, mặc dù nhiều người tin rằng ông sẽ đóng góp bằng thông tin tình báo từ Mỹ, chứ không phải quân đội.
Tại London vào ngày 17/8, sau cuộc họp trực tuyến với các nhà lãnh đạo châu Âu khác, Thủ tướng Anh Starmer đã ra tuyên bố ca ngợi Tổng thống Trump vì “cam kết cung cấp đảm bảo an ninh cho Ukraine”.
Thông điệp từ lãnh đạo Anh dường như nhằm ràng buộc Tổng thống Mỹ vào nỗ lực này. Tuyên bố tái khẳng định Anh và các quốc gia châu Âu sẵn sàng “triển khai lực lượng bảo đảm an ninh ngay khi các hành động thù địch chấm dứt nhằm giúp bảo vệ bầu trời, vùng biển cũng như tái thiết các lực lượng vũ trang Ukraine”.
Tuy nhiên, sự thành công của nỗ lực này vẫn phụ thuộc nhiều vào Mỹ, và Washington chưa bao giờ đưa ra một tuyên bố cụ thể như vậy.
Admin
Nguồn: VnExpress
