Bệnh thận mạn tính (CKD) đang trở thành một vấn đề y tế toàn cầu nghiêm trọng, ảnh hưởng đến gần 850 triệu người trên thế giới và là nguyên nhân gây tử vong tăng nhanh thứ ba. Tại Việt Nam, căn bệnh này ảnh hưởng đến hơn 10 triệu người, tương đương 10,1% dân số, và là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 8 trong số 10 nguyên nhân hàng đầu.
Bác sĩ Chu Thị Dung từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM – Cơ sở 3, chỉ ra rằng áp lực công việc ngày càng gia tăng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bệnh thận mạn ở người Việt. Nhịp sống hiện đại đòi hỏi nhiều người phải làm việc với cường độ cao, thường xuyên đối mặt với áp lực về thời gian, hiệu suất và trách nhiệm.
Áp lực liên tục kích hoạt hệ thống phản ứng căng thẳng của cơ thể, khiến tuyến thượng thận tiết ra cortisol. Cortisol, một hormone quan trọng giúp điều chỉnh chuyển hóa và chống viêm, rất cần thiết trong ngắn hạn. Tuy nhiên, khi nồng độ cortisol duy trì ở mức cao kéo dài, nó sẽ gây hại cho sức khỏe, đặc biệt là đối với thận.
Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể gây tổn thương màng lọc cầu thận, xơ hóa mô kẽ thận và suy giảm chức năng thận. Các nghiên cứu dài hạn đã chỉ ra rằng những người có mức độ căng thẳng tâm lý cao thường có tốc độ giảm mức lọc cầu thận (eGFR) nhanh hơn so với những người ít căng thẳng, ngay cả khi đã loại trừ các yếu tố như tăng huyết áp và đái tháo đường.
Ở những người đã mắc bệnh thận mạn, rối loạn trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận và tình trạng dư thừa cortisol nhẹ là những hiện tượng phổ biến. Nghiên cứu cũng cho thấy bệnh nhân thận mạn thường bị rối loạn nhịp sinh học cortisol, giảm khả năng đào thải và tích lũy hormone này, dẫn đến nguy cơ mắc bệnh tim và tử vong cao hơn.
Theo y học cổ truyền, áp lực tinh thần kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến tạng Thận và tạng Can. Thận được coi là gốc của âm dương toàn thân, nơi tàng trữ tinh và chủ về thủy. Khi tinh khí bị hao tổn do căng thẳng, cơ thể có thể rơi vào tình trạng thận âm hư hoặc thận dương hư. Thận âm hư lâu ngày sinh nội nhiệt, làm tiêu hao tân dịch và gây tổn thương mạch lạc ở thận. Ngược lại, thận dương hư làm giảm khả năng vận hóa thủy dịch, dẫn đến tích tụ nước và độc tố trong cơ thể. Cả hai trạng thái này, nếu không được điều chỉnh kịp thời, sẽ làm suy yếu chức năng thận và dễ dẫn đến suy thận mạn.
Bên cạnh các yếu tố hormone và cơ chế bệnh lý, môi trường làm việc áp lực cao thường đi kèm với những thói quen có hại cho sức khỏe như ngủ ít, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, tiêu thụ nhiều cà phê hoặc chất kích thích, uống ít nước và ít vận động. Những yếu tố này không chỉ duy trì nồng độ cortisol cao mà còn làm tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và đường huyết, tất cả đều là yếu tố nguy cơ của bệnh thận mạn.
Một nghịch lý đáng lo ngại là theo một số nghiên cứu, có đến 90% số người mắc bệnh thận mạn tại Việt Nam không hề biết mình mắc bệnh. Điều này khiến bệnh có thể diễn tiến âm thầm trong nhiều năm, thậm chí hàng thập kỷ, cho đến khi chức năng thận suy giảm nghiêm trọng và xuất hiện các biến chứng nguy hiểm như suy tim, đột quỵ, thiếu máu, loãng xương. Ở giai đoạn này, việc điều trị trở nên phức tạp, tốn kém và hiệu quả cũng giảm đi đáng kể.
Trước thực trạng bệnh thận đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở người trẻ, và trở thành một vấn đề y tế đáng lo ngại, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã thông qua nghị quyết toàn cầu về sức khỏe thận tại Đại hội đồng Y tế thế giới lần thứ 78 vào tháng 5 vừa qua. Nghị quyết này mở ra cơ hội để các quốc gia tăng cường phòng ngừa và điều trị căn bệnh này.
Nghị quyết công nhận bệnh thận là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu đang gia tăng, đồng thời kêu gọi tích hợp chăm sóc thận vào chiến lược y tế quốc gia và đẩy mạnh phòng ngừa cũng như tầm soát sớm tại y tế cơ sở.
Các chuyên gia y tế cho rằng việc nghị quyết được thông qua sẽ tạo cơ sở để Việt Nam xây dựng chương trình quốc gia phòng chống bệnh thận, tăng ngân sách đầu tư cho y tế cơ sở, trang thiết bị lọc máu, ghép thận và thúc đẩy truyền thông cộng đồng về lối sống lành mạnh cùng khám sức khỏe định kỳ.
Bác sĩ Dung nhấn mạnh: “Nghị quyết lịch sử của WHO là cơ hội vàng để Việt Nam chuyển từ ‘chữa khi đã muộn’ sang ‘phòng ngay từ sớm’, bảo vệ sức khỏe cho hàng triệu người dân”.
Để giảm nguy cơ tổn thương thận trong môi trường áp lực cao, các chuyên gia y tế khuyến cáo mọi người nên duy trì giấc ngủ đủ 7-8 giờ mỗi ngày, tập thể dục vừa phải, ăn nhạt, hạn chế đường và chất béo bão hòa, uống đủ nước. Việc khám sức khỏe định kỳ với các xét nghiệm creatinine, eGFR và kiểm tra protein niệu giúp phát hiện sớm những tổn thương tiềm ẩn. Y học cổ truyền cũng có thể phối hợp bằng các phương pháp dưỡng sinh, xoa bóp bấm huyệt, hoặc sử dụng các bài thuốc bổ thận âm, ôn bổ thận dương phù hợp với từng thể trạng, nhằm điều hòa khí huyết, giảm căng thẳng và hỗ trợ chức năng thận.
Admin
Nguồn: VnExpress
