Những hình ảnh và video lan truyền trên mạng xã hội gần đây về những con nai với các khối u kỳ lạ trên cơ thể, hay những con thỏ mang “sừng” đáng sợ, đã gây ra không ít hoang mang. Tuy nhiên, giới khoa học khẳng định đây không phải là một hiện tượng mới hay một loại virus biến đổi gen nào cả.
Thực chất, những hiện tượng được gọi là “nai zombie” hay “thỏ sừng” là do các loài động vật này mắc phải các bệnh gây ra bởi virus. Ở nai, tình trạng này được gọi là bệnh u sợi bì trên nai (deer cutaneous fibroma), còn ở thỏ là do virus u nhú Shope (Shope papilloma virus). Cả hai loại virus này đều thuộc họ papillomavirus, một họ virus có khả năng gây ra các khối u lành tính.
Tiến sĩ Michael Osterholm, một nhà nghiên cứu về các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Minnesota, cho biết virus papilloma đã tồn tại trong tự nhiên từ rất lâu. Tuy nhiên, sự lây lan của chúng có thể được giải thích bởi hai yếu tố chính: biến đổi khí hậu và sự gia tăng tương tác giữa động vật hoang dã và con người.
Sự gia tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu, mùa hè kéo dài và trở nên nóng hơn, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các loài côn trùng mang mầm bệnh như muỗi và ve sinh sôi nảy nở. Các chuyên gia tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) cho biết những virus này chủ yếu lây lan qua côn trùng hút máu. Khi số lượng côn trùng tăng đột biến, nguy cơ lây nhiễm từ một cá thể bệnh sang nhiều cá thể khác cũng tăng lên đáng kể.
Một yếu tố khác là sự mở rộng của các khu đô thị. Khi con người lấn sâu vào môi trường sống tự nhiên, động vật hoang dã buộc phải di chuyển gần hơn đến các khu dân cư. Điều này làm tăng cơ hội tiếp xúc giữa động vật với nhau và cả với con người, tạo ra một môi trường lý tưởng để mầm bệnh lây lan.
Vậy, những virus này có thể lây sang người không? Đây là mối quan tâm hàng đầu của nhiều người. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định khả năng lây nhiễm sang người là rất thấp.
Tiến sĩ Matthew Binnicker, Giám đốc Phòng thí nghiệm Virus học Lâm sàng tại Mayo Clinic, giải thích: “Virus papilloma trên động vật là đặc thù cho loài. Chúng đã thích nghi để lây nhiễm và nhân lên bên trong các tế bào của một loài cụ thể. Cấu trúc của virus không cho phép nó bám vào và xâm nhập vào các tế bào của con người một cách hiệu quả”. Điều này có nghĩa là virus gây ra các khối u ở nai không thể lây sang người, chó, mèo hay các loại gia súc khác. Tương tự, virus gây “thỏ sừng” cũng chỉ lây cho thỏ.
Mặc dù vậy, giới khoa học vẫn duy trì thái độ thận trọng. Dù khả năng lây nhiễm trực tiếp là rất thấp, nhưng không thể loại trừ khả năng virus có thể tiến hóa và biến đổi trong tương lai. Các chuyên gia liên tục theo dõi chặt chẽ các loại virus ở động vật hoang dã để phát hiện sớm mọi dấu hiệu đột biến có thể gây nguy hiểm cho con người.
Trong khi bệnh do papillomavirus không phải là mối đe dọa trực tiếp, các chuyên gia cảnh báo rằng sự thay đổi môi trường đang tạo điều kiện cho các bệnh khác lây lan, một số trong đó có thể lây sang người.
Tiến sĩ Osterholm dẫn chứng bệnh Lyme, một bệnh lây truyền qua ve, đang bắt đầu xuất hiện ở những khu vực trước đây chưa từng có, như miền nam Canada, do biến đổi khí hậu đã mở rộng phạm vi sống của ve.
Một căn bệnh đáng lo ngại hơn là suy mòn mãn tính (Chronic Wasting Disease – CWD), còn được gọi là “bệnh zombie trên nai”. Theo CDC, CWD là một chứng rối loạn thần kinh tiến triển và hiếm gặp, ảnh hưởng đến hươu, nai sừng tấm và các động vật khác. Hươu nhiễm bệnh có các triệu chứng như sụt cân, thiếu khả năng vận động, phối hợp tứ chi, thường xuyên vấp ngã, chảy nước dãi và sợ hãi trước con người.
Các nhà khoa học và giới chức y tế lo ngại rằng CWD có thể lây sang người giống như bệnh bò điên ở Anh vào những năm 1990. Năm 2022, các chuyên gia Canada công bố nghiên cứu trên chuột, cho thấy nguy cơ bệnh lây sang người.
CWD được xếp vào nhóm bệnh prion, đặc trưng bởi sự gấp nếp bất thường của một số “protein prion” nhất định, dẫn đến tổn thương não và các triệu chứng khác. Bệnh prion thường tiến triển nhanh chóng và luôn gây tử vong, ảnh hưởng đến cả người và động vật.
Creutzfeldt-Jacob (CJD) và Creutzfeldt-Jacob biến thể (vCJD – bò điên) là những loại bệnh prion xuất hiện ở người. Bệnh bò điên là một ví dụ điển hình về bệnh prion có thể lây từ gia súc sang người, và được một số nhà nghiên cứu so sánh với “bệnh hươu zombie” đang lây lan.
Ở bệnh bò điên, gia súc thường ủ bệnh từ 4 đến 6 năm trước khi biểu hiện triệu chứng, theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA). Hươu có thời gian ủ bệnh lên đến hai năm. Do đó, nhiều con vật mắc bệnh trông vẫn bình thường trong một thời gian dài.
Các chuyên gia khuyến cáo công chúng nên trang bị kiến thức để tránh hoang mang không cần thiết. Mọi người không nên hoảng sợ, vì các khối u trên nai và thỏ là triệu chứng của bệnh lành tính, không gây hại cho con người và thường tự biến mất sau một thời gian. Nếu thấy động vật hoang dã bị bệnh, tốt nhất nên giữ khoảng cách và không cố gắng tiếp cận hay chạm vào chúng.
Admin
Nguồn: VnExpress
