Trong hơn hai năm qua, các câu lạc bộ bóng đá ở Ả Rập Xê Út đã chi tiêu mạnh tay nhờ nguồn tài chính khổng lồ từ Quỹ Đầu tư Công (PIF). Tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra là nguồn tiền này thực sự đến từ đâu, được quản lý như thế nào và sẽ đi về đâu trong dài hạn?
Giải Saudi Pro League đã trải qua một cuộc tái cấu trúc mạnh mẽ từ năm 2023, khi PIF trực tiếp nắm quyền kiểm soát bốn câu lạc bộ lớn nhất: Al Nassr, Al Hilal, Al Ittihad và Al Ahli. Đây là một phần quan trọng trong kế hoạch biến bóng đá thành công cụ quảng bá hình ảnh quốc gia, đồng thời là kênh đầu tư chiến lược trong tầm nhìn Saudi Vision 2030.
Mô hình này khác biệt cơ bản so với bóng đá châu Âu. Thay vì vận hành theo nguyên tắc thị trường, Ả Rập Xê Út sử dụng nguồn lực nhà nước như một “đòn bẩy” để nhanh chóng nâng tầm giải đấu. Điều này giải thích vì sao chỉ trong một năm, mức lương cầu thủ tại giải đã tăng vọt, với những trường hợp nhận đến 200-300 triệu USD cho một hợp đồng ngắn hạn, như Cristiano Ronaldo hay Neymar.
Một điểm đáng chú ý khác là quá trình cổ phần hóa. Chính phủ Ả Rập Xê Út đặt mục tiêu biến Saudi Pro League thành một sân chơi vừa có vốn nhà nước, vừa thu hút vốn tư nhân trong và ngoài nước. Thương vụ câu lạc bộ Al Kholood được tập đoàn Mỹ Harburg Group mua lại toàn bộ là một dấu mốc cho thấy mô hình “lai” này đang hình thành. Nếu thí điểm thành công, nhiều câu lạc bộ khác có thể được rao bán một phần hoặc toàn bộ, từ đó giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Gần đây, truyền thông Ả Rập Xê Út đưa tin PIF đang tìm kiếm nhà đầu tư để chuyển nhượng quyền sở hữu bốn câu lạc bộ hàng đầu là Al Nassr, Al Hilal, Al Ittihad và Al Ahli.
Tuy nhiên, doanh thu của Saudi Pro League vẫn còn rất khiêm tốn so với các giải đấu hàng đầu ở châu Âu. Hãng kiểm toán quốc tế Deloitte ước tính tổng doanh thu thương mại của Saudi Pro League mùa giải 2023-2024 chỉ đạt khoảng 120 triệu USD, bao gồm 54,5 triệu USD từ tài trợ và 80 triệu USD từ bản quyền truyền hình nội địa. Trong đó, Roshn, một công ty bất động sản thuộc PIF, chi hơn 25 triệu USD mỗi năm để trở thành nhà tài trợ chính của giải đấu. Riêng Al Nassr, nhờ hiệu ứng Ronaldo, dẫn đầu về doanh thu tài trợ cá nhân, đạt gần 110 triệu USD, cao hơn cả tổng tài trợ của một số giải vô địch quốc gia tầm trung ở châu Âu.
Ngược lại, quỹ lương của toàn giải đã vượt quá 1 tỷ USD, tức là gấp hơn năm lần tổng doanh thu. Sự mất cân đối này khiến các câu lạc bộ gần như phụ thuộc hoàn toàn vào PIF, khác xa so với châu Âu, nơi bản quyền truyền hình và tài trợ đủ sức duy trì hoạt động bền vững. Tỷ lệ chi phí lương trên doanh thu ở Ả Rập Xê Út cao hơn nhiều lần so với chuẩn an toàn dưới 70% mà UEFA khuyến nghị cho các câu lạc bộ châu Âu.
Để so sánh, Ngoại hạng Anh hiện dẫn đầu thế giới với tổng doanh thu hơn 7 tỷ USD mỗi mùa, trong đó bản quyền truyền hình quốc tế chiếm tới 4,5 tỷ USD, tài trợ khoảng 2 tỷ USD, và quỹ lương toàn giải vào khoảng 4,2 tỷ USD, tương đương 60% doanh thu. La Liga đạt khoảng 4 tỷ USD, với bản quyền truyền hình chiếm 2,1 tỷ USD, tài trợ hơn 1 tỷ USD, và quỹ lương xấp xỉ 2,7 tỷ USD, vẫn nằm trong ngưỡng an toàn.
Trong khi đó, Saudi Pro League không chỉ có doanh thu thấp mà chi phí lương còn vượt xa khả năng tạo ra dòng tiền, đặt ra dấu hỏi lớn về tính bền vững.
Mặc dù vậy, tham vọng của Ả Rập Xê Út nằm ở tầm nhìn dài hạn. Vision 2030 đặt mục tiêu ngành thể thao phải đóng góp ít nhất 4,8 tỷ USD vào GDP. Để đạt được mục tiêu này, họ không thể mãi dựa vào PIF mà buộc phải thương mại hóa tối đa, bao gồm việc mở rộng bản quyền truyền hình ra quốc tế, xây dựng hệ sinh thái du lịch – bóng đá, phát triển tài sản số và thu hút các tập đoàn đa quốc gia tham gia tài trợ. Nếu thành công, Saudi Pro League có thể trở thành “Ngoại hạng Anh phiên bản Trung Đông”, vừa là sân chơi thể thao, vừa là công cụ quảng bá thương hiệu quốc gia.
Tuy nhiên, con đường này không hề dễ dàng. Những cảnh báo về tính bền vững tài chính và bài học từ bóng đá Trung Quốc vẫn còn đó. Để tránh kịch bản sụp đổ khi nguồn vốn nhà nước rút đi, Ả Rập Xê Út cần nhanh chóng chuyển từ mô hình “chi tiêu để gây tiếng vang” sang “kiếm tiền từ thị trường toàn cầu”.
Thành công hay thất bại của dự án này sẽ không chỉ định hình tương lai của Saudi Pro League mà còn là thước đo cho tham vọng toàn cầu của Ả Rập Xê Út trong kỷ nguyên mới.
Admin
Nguồn: VnExpress
