Sydney đang tiên phong trong việc xử lý rác thải sinh hoạt bằng ấu trùng ruồi lính đen (BSF), một giải pháp đầy hứa hẹn bắt đầu từ đầu năm 2025. Trong vòng hai tháng thử nghiệm, 90 tấn thức ăn thừa của thành phố đã được tiêu thụ bởi đàn ấu trùng này.
Thị trưởng Sydney, Clover Moore, nhấn mạnh trên tờ AuNews rằng các bãi chôn lấp của thành phố đang dần cạn kiệt, làm cho những dự án như vậy trở nên cấp thiết. Bà cũng lưu ý rằng quá trình phân hủy rác thải tại các bãi chôn lấp tạo ra khí metan, một loại khí nhà kính có tác động mạnh gấp 25 lần so với carbon dioxide.
Chính quyền thành phố kỳ vọng rằng việc sử dụng ruồi lính đen có thể giúp xử lý 500 tấn thức ăn thừa mỗi năm từ khoảng 22.500 hộ gia đình, thay vì chôn lấp. Giải pháp này không chỉ giảm lượng rác thải và khí nhà kính, mà còn biến chất thải của ấu trùng thành phân bón hữu ích. Bản thân ấu trùng trở thành nguồn protein giá trị cho ngành nuôi trồng thủy sản, gia cầm và thức ăn cho vật nuôi, tạo ra một chu trình kinh tế tuần hoàn.
Trên thực tế, việc nuôi ruồi lính đen đã được giới khoa học và nhiều quốc gia công nhận là một giải pháp bền vững để xử lý rác thải hữu cơ và tạo ra nguồn protein thay thế cho ngành chăn nuôi và trồng trọt. Ấu trùng có khả năng tiêu thụ và chuyển hóa khoảng 70% khối lượng chất hữu cơ thành sinh khối giàu protein và lipid. Theo tính toán của Food Times, một tấn rác hữu cơ có thể tạo ra 200-250 kg ấu trùng, một nguồn nguyên liệu tiềm năng cho sản xuất thức ăn chăn nuôi.
Thị trường ruồi lính đen toàn cầu đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Một nghiên cứu của Credence Research cho thấy quy mô thị trường đạt 541,5 triệu USD vào năm 2022 và dự kiến sẽ đạt 3,88 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng hàng năm (CAGR) lên đến 32,5%. Một nghiên cứu khác từ Meticulous Research vào tháng 5 năm 2025 dự báo thị trường này có thể đạt 5,6 tỷ USD vào năm 2035.
Châu Âu đã cho phép sử dụng bột protein từ ấu trùng BSF làm thức ăn cho thủy sản và gia cầm từ năm 2017, và sau đó mở rộng sang cả lợn. Singapore, Trung Quốc và Hàn Quốc cũng đang tích cực ứng dụng công nghệ nuôi côn trùng để xử lý rác thải và sản xuất protein. Ngay cả ở UAE, một nhà máy xử lý rác thải hữu cơ sử dụng ruồi lính đen đã đi vào hoạt động, biến ruồi thành dầu để sản xuất nhiên liệu hàng không sau khi chúng tiêu thụ rác thải thực phẩm.
**Tiềm năng tại Việt Nam**
Việt Nam, với lượng rác thải lớn và nhu cầu phát triển ngành chăn nuôi, đang dần hình thành các cơ sở cho mô hình này. Thống kê cho thấy mỗi ngày Việt Nam thải ra khoảng 60.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó 60-70% là chất thải hữu cơ. Hiện tại, rác thải chủ yếu được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, đốt hoặc ủ compost.
Một số nông hộ và doanh nghiệp đã bắt đầu triển khai mô hình nuôi BSF, cho thấy tiềm năng ứng dụng rộng rãi. Ví dụ, Entobel, một doanh nghiệp từ Singapore, đã khánh thành nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi từ ruồi lính đen tại Vũng Tàu vào cuối năm 2023, với công suất 10.000 tấn protein mỗi năm. Đây được xem là nhà máy sản xuất thức ăn BSF lớn nhất châu Á.
Alex de Caters, đồng sáng lập của Entobel, chia sẻ trên Agri Funder News rằng ruồi lính đen là loài côn trùng nhiệt đới có hiệu quả chuyển đổi sinh học cao, biến rác thải hữu cơ thành protein. Do ngành thủy sản, một thị trường tiêu thụ lớn, phát triển mạnh ở Đông Nam Á, Việt Nam trở thành một thị trường hấp dẫn cho mô hình kinh doanh này.
Ruồi lính đen không kén ăn, có vòng đời ngắn và không gây hại nếu phát sinh ra tự nhiên. Trong quy mô nhỏ, chúng có thể được cho ăn bất kỳ nguồn rác hữu cơ nào. Tuy nhiên, với mô hình công nghiệp, việc đảm bảo chất lượng sản phẩm đầu ra đòi hỏi nguồn thức ăn cho ấu trùng phải đồng nhất. Entobel đặt nhà máy gần nhà máy bia Heineken để tận dụng bã hèm làm thức ăn cho ấu trùng.
Lợi ích của BSF không chỉ giới hạn ở protein. Quá trình nuôi ấu trùng còn tạo ra phân bón hữu cơ giàu dinh dưỡng, có thể thay thế một phần phân hóa học. Theo Mordor Intelligence, thị trường phân bón hữu cơ toàn cầu ước tính đạt 13,39 tỷ USD vào năm 2025 và tăng lên 17,83 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 5,9%. Điều này mở ra cơ hội kép cho nông dân và doanh nghiệp: vừa có nguồn thu từ protein côn trùng, vừa có sản phẩm phụ phục vụ trồng trọt.
Các nghiên cứu gần đây nhấn mạnh tiềm năng giảm phát thải của BSF. Một nghiên cứu đăng trên Research Gate sử dụng phương pháp đánh giá vòng đời để ước tính khí thải nhà kính, cho thấy sản xuất 1 kg bột protein từ BSF tạo ra 0,5 kg CO2e, trong khi 1 kg bột cá tạo ra đến 3,7 kg CO2e.
Ngành chăn nuôi trong nước tiêu thụ khoảng 23 triệu tấn thức ăn mỗi năm, phần lớn dựa vào nhập khẩu bột cá và khô đậu nành. Nếu áp dụng rộng rãi mô hình BSF tại Việt Nam, có thể giảm hàng triệu tấn khí thải từ hoạt động chăn nuôi và xử lý rác mỗi năm.
Tuy nhiên, để ngành này phát triển bền vững, cần có một khung pháp lý rõ ràng. Hiện Việt Nam chưa có quy chuẩn cụ thể cho sản phẩm protein từ côn trùng. Bên cạnh đó, nhận thức của người chăn nuôi và người tiêu dùng về protein côn trùng còn hạn chế.
Một thách thức khác là công nghệ nuôi và chế biến. Ấu trùng BSF sinh trưởng nhanh nhưng đòi hỏi môi trường nhiệt độ và độ ẩm ổn định. Việc thu hoạch, sấy và nghiền thành bột protein cũng cần dây chuyền tự động để đảm bảo chất lượng và giảm chi phí. Các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực này thường thiếu vốn đầu tư công nghệ, dẫn đến sản lượng chưa ổn định.
Admin
Nguồn: VnExpress
