Ngày 25/8, Tổng thống Donald Trump tuyên bố quyết định sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Lisa Cook, có hiệu lực ngay lập tức. Lý do được ông Trump đưa ra là kiến nghị khởi tố bà Cook với cáo buộc “gian lận thế chấp”, do Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang Mỹ (FHFA) Bill Pulte gửi Bộ Tư pháp vào ngày 15/8.
Bà Cook là một trong bảy thành viên của Hội đồng Thống đốc Fed, cơ quan điều hành chính sách tiền tệ của Mỹ, đóng vai trò như ngân hàng trung ương. Sự độc lập của cơ quan này có ý nghĩa quan trọng trong việc hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ quốc gia, nhằm đảm bảo sự ổn định kinh tế và tài chính của Hoa Kỳ.
Đây là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ quyết định sa thải một thống đốc Fed, cho thấy sự leo thang căng thẳng giữa chính quyền và cơ quan này. Bà Cook đã bác bỏ các cáo buộc và khẳng định rằng Tổng thống Trump không có quyền sa thải bà, đồng thời tuyên bố sẽ khởi kiện. Vụ việc này có khả năng dẫn đến một cuộc chiến pháp lý mà Tòa án Tối cao Mỹ có thể sẽ phải đứng ra phân xử.
Động thái này cho thấy Tổng thống Trump dường như đang thăm dò quan điểm của Tòa án Tối cao, sau khi cơ quan này hồi tháng 5 đã mở đường cho phép tổng thống sa thải quan chức các cơ quan độc lập nếu có “lý do chính đáng”. Mặc dù phán quyết có lưu ý rằng Fed là “thực thể bán tư nhân với cơ cấu đặc thù”, nhưng không đưa ra định nghĩa cụ thể về “lý do chính đáng”.
Mối quan hệ giữa Tổng thống Trump và Fed đã trở nên căng thẳng khi ông liên tục kêu gọi giảm lãi suất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nhưng không nhận được sự đồng thuận từ Fed. Ông đã nhiều lần công kích và thậm chí đe dọa sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell.
Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang năm 1913, văn bản pháp lý thành lập Fed, quy định rằng tổng thống có thể sa thải thống đốc Fed nếu có “lý do chính đáng”. Tuy nhiên, luật này không định nghĩa cụ thể thế nào là “lý do chính đáng”, mà chỉ hiểu chung là bao gồm “thiếu năng lực, sao nhãng nhiệm vụ hoặc hành vi sai trái khi đương chức”.
Giáo sư Robert Post của Trường Luật Yale nhận định với WSJ rằng, việc một thống đốc Fed nhận hối lộ chắc chắn là một lý do không cần bàn cãi để bãi nhiệm. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là “thế nào mới thực sự được coi là ‘lý do chính đáng’ để sa thải?”. Ông Post cũng lưu ý rằng bà Cook hiện chưa bị truy tố về bất kỳ vi phạm dân sự hay hình sự nào. Nếu tòa án cho phép Tổng thống Trump sa thải bà Cook chỉ dựa trên một lời cáo buộc mà không cần bằng chứng sai phạm, thì quy định bảo vệ “chỉ được bãi nhiệm với lý do chính đáng” sẽ trở nên vô nghĩa.
Giáo sư luật Jennifer Nou của Đại học Chicago đặt câu hỏi: “Những câu hỏi tòa cần giải quyết là cái gì có thể coi là ‘lý do chính đáng’, ai quyết định và cần quy trình thế nào để bãi nhiệm thống đốc Fed?”. Bà cũng cho rằng “Ông Trump đã vi phạm quy định, khi dùng một cái cớ chưa xác thực”.
Tuy nhiên, tờ Politico lại cho rằng đây là một bước đi khôn ngoan của Tổng thống Trump, vì các thẩm phán, kể cả ở Tòa án Tối cao, thường ngần ngại đảo ngược kết luận chủ quan của tổng thống về việc thế nào được coi là “lý do chính đáng” hay cơ sở pháp lý hợp lệ cho một vụ sa thải.
Nếu tòa án không can thiệp vào quyết định sa thải, Tổng thống Trump sẽ có cơ hội bổ nhiệm một người đồng quan điểm thay thế bà Cook vào Hội đồng Thống đốc Fed. Hội đồng này gồm 7 thành viên, do tổng thống đề cử và Thượng viện phê chuẩn, mỗi người có nhiệm kỳ 14 năm và không thể tái bổ nhiệm.
Bà Cook là một trong ba thống đốc được bổ nhiệm dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden. Trong số 4 thống đốc còn lại, có hai người do ông Trump lựa chọn. Nếu có thể đảm bảo đa số thành viên hội đồng chung quan điểm về chính sách tiền tệ, ông Trump có thể sớm đạt được mục tiêu về lãi suất.
Biên bản cuộc họp của Fed cuối tháng 7 cho thấy hai thống đốc do ông Trump bổ nhiệm muốn hạ lãi suất, trong khi 5 người còn lại, bao gồm cả bà Cook, cho rằng nên giữ nguyên lãi suất do số liệu việc làm kém và lạm phát vẫn tăng.
Các đồng minh của ông Trump cho rằng việc cách chức bà Cook chỉ là một phép thử, và mục tiêu thực sự của ông Trump là sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell.
Cựu thư ký báo chí Nhà Trắng Sean Spicer nhận định: “Đó là lời cảnh báo với ông Powell rằng ‘chúng tôi cũng có lý do chính đáng để giải quyết ông'”. Ông nói thêm: “Đây là bước thử nghiệm, nhằm thể hiện rằng ‘chúng tôi làm được, và đây chính là tiêu chuẩn'”.
Giáo sư Jack Goldsmith của Trường Luật Harvard, một cựu quan chức Bộ Tư pháp Mỹ, cho rằng bất kể mục đích thực sự của việc sa thải bà Cook là gì, ông Trump vẫn đang hành động trong khuôn khổ luật pháp. Và nếu tòa án chọn đứng ngoài cuộc, mọi phản ứng ngăn chặn sẽ phải đến từ những kênh khác.
Bà Nou nhận định: “Trong trường hợp tòa án không thể khôi phục chuẩn mực, thị trường có lẽ sẽ buộc phải làm thay công việc của họ”.
Về phần mình, bà Cook cho rằng Tổng thống Trump đang tìm kiếm lý do để thực hiện một việc mà ông luôn muốn làm, đó là trừng phạt Fed vì không hạ lãi suất.
Bà Cook tuyên bố: “Tổng thống Trump tìm cách sa thải tôi vì ‘lý do chính đáng’, trong khi không có căn cứ hay thẩm quyền nào”. Bà khẳng định: “Tôi sẽ không từ chức. Tôi sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ nền kinh tế Mỹ như đã làm kể từ năm 2022”.
Admin
Nguồn: VnExpress
