Trong những năm chiến tranh, tình yêu và hạnh phúc cá nhân thường được đặt sang một bên, nhường chỗ cho mục tiêu chung cao cả: giành độc lập dân tộc. Những mối tình thời chiến, với những lá thư trao tay đong đầy cảm xúc, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho văn chương nghệ thuật.
Bài thơ “Ngày và Đêm” của tác giả Bùi Công Minh ra đời năm 1968, khi ông còn là sinh viên năm cuối trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tác phẩm được khơi nguồn cảm xúc từ một lần nghe người bạn cùng lớp đọc thư người yêu gửi về từ chiến trường. Nỗi nhớ nhung da diết được thể hiện qua khoảng cách “Rất dài và rất xa”, “Ngày và đêm xa nhau”, làm nổi bật sự khắc khoải trong tình yêu đôi lứa. Một người nơi chiến tuyến “đang mùa hành quân”, người còn lại ở hậu phương miệt mài bên trang giáo án.
Dù xa cách về không gian, tình yêu của họ vẫn “cháy ngời”, luôn hướng về nhau nhưng không quên nhiệm vụ. Chàng trai quyết tâm chiến đấu với quân thù, còn cô gái nỗ lực truyền bá tri thức. Bằng cách sử dụng hai hình ảnh tương phản “Pháo anh trên đồi cao”, “Bục giảng dưới hầm sâu”, tác giả đã khắc họa ý chí vừa chiến đấu vừa xây dựng đất nước của đôi bạn trẻ. Sự lặp lại của cụm từ “Ngày đêm ta bên nhau” khẳng định sự gắn bó sâu sắc giữa họ, vượt qua mọi địa hình và thời gian.
Năm 1972, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu tình cờ đọc được bài thơ trên tạp chí Văn nghệ Quân đội. Sự trùng hợp kỳ lạ là con trai ông, một người lính công binh, cũng có người yêu là cô giáo ở Hà Nội. Chính vì vậy, ông quyết định phổ nhạc bài thơ, xem đó như một món quà ý nghĩa dành tặng con trai. Nhạc sĩ đã khéo léo tận dụng tối đa lời thơ, chỉ thêm vào câu cuối: “Đêm ngày trong chiến đấu, anh với em sống vẫn gần nhau”. Ngoài ra, ông cũng có một vài điều chỉnh nhỏ như thay “mong nhớ” thành “thương nhớ”, “Vẫn cháy lửa tình yêu” thành “Đốt cháy lửa tình yêu”, “Những đêm ngày chiến đấu” thành “Những năm dài chiến đấu”.
Ca khúc sau đó được nghệ sĩ Phan Huấn thu âm và phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam, đồng thời được biểu diễn để cổ vũ tinh thần chiến đấu của những người lính nơi chiến trường. “Ngày và Đêm” nhanh chóng chinh phục trái tim của đông đảo khán giả, trở thành một bản tình ca đầy cảm xúc, gắn liền với những năm tháng kháng chiến chống Mỹ.
Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu từng chia sẻ rằng thơ và nhạc như một cặp song sinh, cùng nhau chắp cánh bay cao. Trong “Hành khúc ngày và đêm” cũng như nhiều tác phẩm khác được phổ từ thơ tình, ông luôn khắc họa sức sống mãnh liệt của tình yêu, vượt lên trên mọi hoàn cảnh khắc nghiệt. Ông quan niệm rằng: “Của cải, tài sản là thứ không tồn tại, mà tình yêu giữa người với người, tình yêu với cuộc sống, quê hương, gia đình mới là vĩnh cửu và mang lại giá trị của cuộc sống”.
Nhạc sĩ Doãn Nho từng nhận xét trên tạp chí Văn nghệ Quân đội rằng Phan Huỳnh Điểu đã làm được một điều đặc biệt, đó là “biến tình ca thành hành khúc”. Bằng ngôn ngữ âm nhạc, ông đã thể hiện một câu chuyện tình thời chiến, đồng thời khơi dậy tinh thần chiến đấu của người lính và sức mạnh của hậu phương.
Trong hơn 50 năm qua, ca khúc “Ngày và Đêm” đã được nhiều nghệ sĩ thể hiện thành công, trong đó nổi bật là Trần Hiếu, Trung Đức, Trọng Tấn, Anh Thơ và song ca Minh Quân. Bên cạnh những phiên bản quen thuộc, một số nghệ sĩ trẻ như Phạm Anh Khoa và ban nhạc Ngũ Cung cũng đã trình diễn ca khúc theo phong cách rock, mang đến những cảm xúc mới mẻ cho người nghe.
Trong những ngày kỷ niệm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh, ca khúc “Ngày và Đêm” lại được nhiều người tìm nghe. Trên nền tảng TikTok, những đoạn nhạc được lồng ghép vào các video tư liệu lịch sử, tái hiện không khí hào hùng của một thời chiến đấu.
Nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu (1924-2015), người con của Đà Nẵng, được mệnh danh là “Con chim vàng của nền âm nhạc Việt Nam”. Ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vì những đóng góp to lớn cho nền âm nhạc Việt Nam trong thế kỷ 20.
Ông bắt đầu sự nghiệp âm nhạc từ năm 1940 và được biết đến rộng rãi qua ca khúc “Đoàn giải phóng quân” (1945). Trong những năm kháng chiến chống Pháp, ông gia nhập quân đội và công tác tại Liên khu 5, nơi ông đã sáng tác một số bài hát nổi tiếng như “Nhớ ơn Hồ Chủ tịch”, “Quê tôi ở miền Nam”.
Sau năm 1975, Phan Huỳnh Điểu về công tác tại Hội Âm nhạc TP HCM. Ông đã sáng tác và công bố hơn 100 tác phẩm, trong đó có hơn một nửa được phổ từ thơ, như “Những ánh sao đêm”, “Bóng cây Kơnia”, “Anh ở đầu sông em cuối sông”, “Sợi nhớ sợi thương”, “Ở hai đầu nỗi nhớ”, “Đêm nay anh ở đâu”, “Thuyền và biển”. Ông cũng sáng tác một số ca khúc dành cho thiếu nhi như “Đội kèn tí hon”, “Nhớ ơn Bác”.
Nhà thơ Bùi Công Minh, tác giả bài thơ “Ngày và Đêm”, sinh năm 1947 tại Đà Nẵng. Ông từng là giảng viên khoa Ngữ văn, trường Đại học Sư phạm Hà Nội và giữ chức Chủ tịch Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật TP Đà Nẵng từ năm 2009 đến 2014.
Admin
Nguồn: VnExpress
