Tại vựa nông sản lớn nhất cả nước là Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều nông dân đang đối mặt với một thực tế đáng lo ngại: thiếu người kế nghiệp. Thế hệ trẻ ngày càng ít mặn mà với công việc đồng áng, đặt ra thách thức lớn cho tương lai của ngành nông nghiệp khu vực.
Ông Nguyễn Văn Mách, 63 tuổi, ngụ tại xã Mỹ Thọ, huyện Cao Lãnh, Đồng Tháp, một mình quản lý 1,2 ha vườn xoài cát chu. Dù ba người con đã trưởng thành, không ai muốn tiếp nối truyền thống gia đình. Hàng tháng, ông Mách dành gần chục ngày để phun thuốc, rải phân, vài ngày cắt cỏ, tỉa cành và dọn dẹp vườn. Dù đã có máy móc hỗ trợ một phần công việc, những công đoạn như bao trái, thu hoạch vẫn cần thuê nhân công thời vụ với chi phí không nhỏ. “Làm vườn ngày nào cũng có việc. Vài năm nữa, tôi không làm nổi cũng phải buông, nhưng con cháu thì không ai mặn mà. Vườn cũng khó bán”, ông Mách chia sẻ nỗi lo lắng.
Tương tự, ông Trần Phú Hậu, 62 tuổi, cũng đang tự mình chăm sóc 5.000 m2 vườn. Ba người con của ông đều chọn làm công nhân hoặc buôn bán. Ông Hậu tâm sự: “Tụi nhỏ bảo làm nông cực, thu nhập bấp bênh, trong khi đi làm ở xưởng có lương đều, có bảo hiểm, lương hưu”. Hiện tại, vườn mang lại cho gia đình ông khoảng 150 triệu đồng mỗi năm, đủ trang trải cuộc sống. Tuy nhiên, ông dự tính sẽ cho thuê vườn khi sức khỏe không còn cho phép.
Theo kinh nghiệm của các lão nông, việc thuê lao động thời vụ ngày càng khó khăn và tốn kém. Hơn nữa, do vườn cây manh mún, nhiều mương rạch nên việc áp dụng máy móc đồng bộ gặp nhiều trở ngại. Để áp dụng công nghệ cao như các nước tiên tiến, cần phải cải tạo và đồng loạt trồng mới, điều mà ít nông hộ có khả năng thực hiện.
Thực trạng này đang diễn ra phổ biến ở miền Tây, nơi đóng góp tới 50% sản lượng lúa, 65% sản lượng thủy sản nuôi trồng và 17% GDP của cả nước.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, từ năm 2011 đến 2021, lực lượng lao động nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long đã giảm từ 5,1 triệu xuống còn 3,6 triệu người, chiếm khoảng 40% tổng lực lượng lao động. Đáng chú ý, số lượng lao động trẻ dưới 30 tuổi giảm mạnh, trong khi nhóm lao động trên 40 tuổi chiếm gần 60% và tiếp tục tăng lên.
Một khảo sát của Đại học Cần Thơ và Đại học An Giang trên gần 450 sinh viên có gia đình làm nông nghiệp cho thấy, chỉ có khoảng 20% sinh viên dự định gắn bó với lĩnh vực này, và chưa đến 3% muốn trực tiếp tham gia sản xuất.
Các chuyên gia nhận định, việc chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ là một xu thế tất yếu trong quá trình hiện đại hóa. Tuy nhiên, sự thiếu hụt lực lượng kế thừa trẻ tuổi đang khiến ngành nông nghiệp đối mặt với nguy cơ tụt hậu, khó ứng dụng công nghệ cao và duy trì vai trò trụ cột của nền kinh tế.
Bên cạnh đó, nông nghiệp miền Tây còn chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu. Nghiên cứu của các giảng viên Đại học Tài nguyên Môi trường TP HCM và Đại học Kinh tế Luật TP HCM chỉ ra rằng, phần lớn nông dân ứng phó với biến đổi khí hậu dựa trên kinh nghiệm cá nhân, mang tính tự phát. Trong khi đó, nguồn nhân lực chủ yếu là những người trên 40 tuổi, trình độ học vấn phổ thông, gây khó khăn cho việc tiếp cận các công nghệ sản xuất hiện đại.
Một nghiên cứu nhấn mạnh: “Muốn phát triển mạnh, nông nghiệp phải dựa vào tri thức, khoa học công nghệ. Nếu thiếu thế hệ trẻ có trình độ, việc chuyển đổi sẽ rất chậm”.
Ông Lê Hà Luân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đồng Tháp, cho rằng việc người lớn tuổi trực tiếp sản xuất là xu hướng chung ở nhiều quốc gia, do thu nhập từ nông nghiệp khó cạnh tranh. Về lâu dài, cần phát triển hệ thống dịch vụ nông nghiệp, hợp tác xã và tổ nhóm ứng dụng máy móc để thay thế sức lao động trực tiếp. Khi đó, nông dân lớn tuổi có thể đảm nhận vai trò quản lý, giám sát thay vì phải trực tiếp làm các công việc nặng nhọc.
Hiện nay, Đồng Tháp đang triển khai nhiều lớp tập huấn cho nông dân lớn tuổi nhằm nâng cao kỹ năng và từng bước chuyên nghiệp hóa sản xuất. Chính quyền địa phương cũng khuyến khích thành lập các hợp tác xã kiểu mới và doanh nghiệp nông nghiệp, tạo điều kiện thu hút lao động trẻ tham gia vào chuỗi giá trị, thay vì chỉ tập trung vào việc canh tác trực tiếp.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, để giữ chân giới trẻ, cần biến nông nghiệp trở thành một nghề hấp dẫn với thu nhập ổn định, cơ hội thăng tiến và được bảo vệ bởi hệ thống chính sách an sinh tương tự như các ngành công nghiệp và dịch vụ. Chỉ khi đó, nông nghiệp mới có thể thu hút được lực lượng lao động trẻ, có trình độ và tâm huyết, đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai.
Admin
Nguồn: VnExpress
