Medicare, hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng quốc gia của Australia, ra đời năm 1984 như một phần của cuộc cải cách y tế lớn, cung cấp các dịch vụ y tế thiết yếu miễn phí hoặc được trợ cấp đáng kể.
Tại một quốc gia phát triển như Australia, nơi chi phí y tế thuộc hàng đắt đỏ, Medicare mang lại lợi ích to lớn cho người dân. Phần lớn chi phí khám bệnh ngoại trú được miễn phí, giúp người dân an tâm điều trị mà không lo gánh nặng tài chính.
Tính đến năm 2024, khoảng 78% bác sĩ đa khoa (GP) không thu phí khám bệnh trực tiếp từ bệnh nhân mà nhận thanh toán từ chính phủ. Điều này giúp họ tiếp cận được nhiều bệnh nhân hơn. Trong năm 2024, hệ thống y tế Australia ghi nhận trung bình 100.000 lượt khám miễn phí mỗi tuần.
Mức độ miễn phí dịch vụ y tế phụ thuộc vào hệ thống y tế và tình hình kinh tế của từng quốc gia. Australia chi khoảng 10% GDP, tương đương hơn 30% tổng thu ngân sách mỗi năm, cho y tế. Cuba chi tới 12% GDP. Trong khi đó, Mỹ, Đức, Pháp, Nhật Bản chi gần 16% GDP nhưng không miễn phí hoàn toàn. Ví dụ, bệnh nhân ở Đức vẫn phải trả khoảng 10 euro mỗi ngày cho chi phí ăn ở khi nằm viện. Ngược lại, các bệnh viện công của Australia miễn phí hoàn toàn chi phí này cho người dân và thường trú nhân đủ điều kiện.
Việt Nam hiện chi chưa đến 7% GDP cho y tế. Do đó, việc hướng tới mục tiêu miễn viện phí toàn dân một cách bền vững đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và từng bước.
Để hiểu rõ hơn về nền tảng xã hội và các điều kiện cần thiết để thực hiện chính sách miễn viện phí ở quy mô quốc gia, chúng ta có thể tìm hiểu kinh nghiệm từ Australia.
Yếu tố quan trọng hàng đầu giúp giảm chi phí y tế là một dân tộc khỏe mạnh. Người dân Australia rất chú trọng sức khỏe và thường xuyên rèn luyện thể chất. Các môn thể thao như điền kinh, bơi lội, chèo thuyền rất phát triển. Thể thao phong trào sôi động là nền tảng giúp Australia giành hơn 600 huy chương Olympic, đứng trong top 10 các quốc gia, dù dân số không lớn. Khi con gái tôi học lớp 5, bé đã phải tập chạy việt dã.
Người Australia cũng rất quan tâm đến môi trường, với các mức phạt nghiêm khắc đối với hành vi gây ô nhiễm. Việc kiểm soát thực phẩm nhập khẩu cũng được thực hiện chặt chẽ. Du khách không khai báo thực phẩm mang theo có thể bị trục xuất và phạt 5.500 AUD. Cá nhân vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm có thể bị phạt tới 100.000 AUD và hai năm tù giam. Chiến lược phòng vệ sức khỏe quốc gia được xây dựng mỗi mười năm, xác định rõ các nguy cơ y tế và tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức về sức khỏe cho người dân.
Một lợi thế khác của Australia là ngành công nghiệp dược phẩm phát triển, đặc biệt là vaccine, kháng sinh và thực phẩm chức năng. Người lớn khỏe mạnh ít phải đi khám bác sĩ. Chi phí y tế chủ yếu dành cho trẻ nhỏ và người cao tuổi (55-85 tuổi). Vaccine và kháng sinh giúp trẻ khỏe mạnh, tránh các biến chứng lâu dài. Người cao tuổi cần thực phẩm chức năng bổ sung omega, magie, glucosamine và vitamin để hỗ trợ chức năng các cơ quan nội tạng. Năm 2022, ngành thực phẩm chức năng của Australia đạt doanh thu gần 6 tỷ AUD.
Australia có hệ thống y tế cơ sở vững mạnh. Ở một số nước đang phát triển, y tế tuyến cơ sở chỉ tập trung vào tiêm phòng. Bác sĩ cơ sở không được tin tưởng hoặc không đủ năng lực chữa bệnh, đặc biệt khi có tình trạng tuyển sinh và đào tạo ngành y ồ ạt. Người dân mất niềm tin vào tuyến cơ sở, đổ xô đến bệnh viện tuyến trên, gây quá tải hệ thống. Thậm chí, điều này có thể làm dịch bệnh trầm trọng hơn do lây nhiễm chéo trong bệnh viện.
Bên cạnh việc chi ngân sách lớn cho y tế miễn phí, Australia cũng tìm cách tiết kiệm chi phí. Một trong số đó là tăng thuế đối với người có thu nhập cao nếu họ không mua bảo hiểm y tế tư nhân và sử dụng dịch vụ y tế tư nhân. Nhờ vậy, ngân sách nhà nước giảm gánh nặng chi trả cho nhóm này, tập trung hỗ trợ tốt hơn cho người thu nhập thấp.
Chính phủ Australia cũng đặt giới hạn cho mức tăng chi phí y tế hàng năm. Các bệnh viện áp dụng trần chi tiêu cho bác sĩ điều trị và y tá trưởng quản lý vật tư y tế. Nếu vượt trần, cần giải trình và xin cấp bổ sung. Mặc dù gây lo ngại về chất lượng y tế, chủ trương tiết kiệm là rất cần thiết để hướng tới miễn viện phí toàn dân.
Ngoài ra, Australia đánh thuế cao vào các sản phẩm có hại cho sức khỏe. Thuế bia rượu ở Australia cao thứ tư thế giới và tăng hai lần mỗi năm.
Ở Việt Nam, miễn viện phí là một chính sách phúc lợi quan trọng và được người dân mong đợi. Tuy nhiên, đây là một mục tiêu đầy thách thức, đòi hỏi giải quyết nhiều vấn đề: nguồn lực tài chính lấy từ đâu, lộ trình thực hiện ra sao, chất lượng khám chữa bệnh và áp lực lên bệnh viện tuyến trên sẽ bị tác động như thế nào?
Việc tinh giản biên chế để cắt giảm quỹ lương có thể không đủ để tăng phúc lợi xã hội. Ngay cả Australia, dù có bộ máy gọn nhẹ, cũng từng phải áp dụng thuế tạm thời để bổ sung nguồn lực cho viện phí. Tuy nhiên, tăng thuế có thể ảnh hưởng đến kinh tế, sản xuất và thu nhập cá nhân. Cần thực hiện từng bước, vượt qua nhiều khó khăn.
Nếu không thể miễn viện phí toàn dân ngay lập tức, có thể bắt đầu với một số bệnh hiểm nghèo và các đối tượng ưu tiên, sau đó mở rộng dần.
Để miễn viện phí trở thành hiện thực, cần sự chuẩn bị từ chính phủ về ngân sách, chiến lược nâng cao năng lực y tế cơ sở, và sự chung tay của người dân, từ ý thức chăm sóc sức khỏe bản thân đến bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn thực phẩm.
Miễn viện phí không phải là giấc mơ mà là một bước tiến quan trọng để xây dựng một quốc gia giàu mạnh và một xã hội khỏe mạnh.
Admin
Nguồn: VnExpress
