Trong gần một thập kỷ, SpaceX của Elon Musk gần như không có đối thủ cạnh tranh đáng kể trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, đạt được nhiều tiến bộ kỹ thuật vượt bậc. Tuy nhiên, cục diện đang dần thay đổi khi Rocket Lab và Blue Origin nổi lên như những đối thủ đáng gờm, sẵn sàng cạnh tranh trong cuộc đua phát triển tên lửa tái sử dụng.
SpaceX, với hai dòng tên lửa chủ lực là Starship và Falcon 9, đã tạo dựng vị thế vững chắc. Starship, tên lửa lớn và mạnh nhất từng được chế tạo, vừa thực hiện thành công chuyến bay thử nghiệm thứ 10 vào ngày 27/8, sau nhiều tháng gặp trở ngại. Chuyến bay này đánh dấu nhiều cột mốc quan trọng, bao gồm việc triển khai các vệ tinh mô phỏng Starlink lên quỹ đạo và hạ cánh có kiểm soát tầng trên (tàu Ship 37) xuống Ấn Độ Dương, cùng với tên lửa đẩy Super Heavy đáp xuống vịnh Mexico. Mặc dù vậy, khả năng tiếp nhiên liệu trên quỹ đạo của Starship, yếu tố then chốt cho các hành trình tới Mặt Trăng, Sao Hỏa và các điểm đến xa xôi khác, vẫn còn là một dấu hỏi lớn.
Trong khi đó, Falcon 9 đã thiết lập tiêu chuẩn vàng cho tên lửa tầm trung tư nhân. Chương trình Falcon 9 tiên phong trong công nghệ tái sử dụng tên lửa và đạt tần suất phóng kỷ lục. Tính riêng năm 2024, mẫu tên lửa tái sử dụng một phần này đã thực hiện 132 chuyến bay. Với tỷ lệ thành công ấn tượng (khoảng 99,44%), Falcon 9 chỉ gặp hai sự cố trong khi bay và một sự cố hư hỏng bộ phận, trên tổng số hơn 530 chuyến bay.
Rocket Lab, công ty có trụ sở tại New Zealand và Mỹ, cũng đang cho thấy tham vọng lớn. Vào ngày 29/8, Rocket Lab thông báo khai trương bệ phóng Neutron đầu tiên, Tổ hợp phóng 3, tại Cơ sở bay Wallops của NASA (đảo Wallops, Virginia). Bệ phóng này sẽ phục vụ cho tên lửa tái sử dụng mới của công ty, Neutron, được xem là đối thủ trực tiếp của Falcon 9.
Tên lửa Neutron là phương tiện phóng tầm trung, có khả năng đưa 13.000 kg hàng hóa lên quỹ đạo thấp của Trái Đất. Tên lửa cao 43 mét này có tầng đầu tiên hoàn toàn tái sử dụng, hoạt động nhờ 9 động cơ Archimedes sử dụng nhiên liệu methane và oxy lỏng. Cơ chế hạ cánh của Neutron tương tự như Falcon 9 của SpaceX. Điểm đặc biệt khác của Neutron là vỏ bảo vệ “Hungry Hippo” có thể tái sử dụng, gắn trên tầng đầu tiên. Rocket Lab hiện đã có một tên lửa đang hoạt động thành công là Electron, với 70 lần phóng và tỷ lệ thành công 94,3%. Dự kiến, Rocket Lab sẽ phóng Neutron lần đầu tiên vào cuối năm nay.
Blue Origin, công ty vũ trụ tư nhân do Jeff Bezos thành lập từ năm 2000, cũng không hề kém cạnh. Dù ra đời trước SpaceX hai năm, Blue Origin mới chỉ thực hiện một chuyến bay lên quỹ đạo duy nhất vào tháng 1/2025 (nhiệm vụ NG-1). Tuy nhiên, tên lửa New Glenn đầy tiềm năng có thể giúp Blue Origin trở thành một đối thủ đáng gờm của SpaceX. Với chiều cao 98 mét (tương đương tòa nhà 32 tầng), New Glenn có khả năng chở tới 45.000 kg lên quỹ đạo thấp của Trái Đất, gần gấp đôi so với Falcon 9 (22.800 kg).
New Glenn thuộc phân khúc phương tiện phóng hạng nặng, cạnh tranh trực tiếp với Starship. Được thiết kế để hoạt động hiệu quả ngay từ chuyến bay đầu tiên, New Glenn có thể đạt được các mục tiêu hoạt động ngay từ chuyến bay thứ hai, khác với Starship, vốn đang trải qua quá trình thử nghiệm kéo dài với nhiều sự cố. Sau thời gian trì hoãn, New Glenn dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay thứ hai vào cuối tháng 9, mang theo hai tàu thăm dò sao Hỏa của NASA. Lịch phóng hiện tại được ấn định vào ngày 29/9.
Ngoài Rocket Lab và Blue Origin, một số công ty khác cũng đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách với SpaceX. Ví dụ, tên lửa Vulcan Centaur của United Launch Alliance đã thực hiện 3 chuyến bay. Tên lửa cao 61,6 mét này có thể vận chuyển 27.200 kg lên quỹ đạo. Hệ thống “SMART Reuse” của Vulcan hướng tới việc thu hồi động cơ BE-4 bằng dù, nhưng chưa được kiểm nghiệm. Trong khi đó, tên lửa Ariane 6 của nhà thầu châu Âu Arianespace có khả năng chở 21.500 kg lên quỹ đạo tùy theo cấu hình, nhưng không có khả năng tái sử dụng, tương tự như Vulcan Centaur.
Nhiều công ty khởi nghiệp cũng đang tìm cách tham gia vào cuộc đua này. PLD Space của Tây Ban Nha gần đây đã công bố kế hoạch đầy tham vọng nhằm cạnh tranh với SpaceX từ châu Âu. Tuy nhiên, họ mới chỉ thực hiện một nhiệm vụ phóng cận quỹ đạo bằng tên lửa tái sử dụng Miura 1 và chưa thu hồi được bộ phận nào. Chuyến bay đầu tiên lên quỹ đạo của tên lửa Miura 5 do PLD Space phát triển dự kiến sẽ diễn ra vào đầu năm sau.
Sự trỗi dậy của các đối thủ cạnh tranh hứa hẹn sẽ thúc đẩy sự đổi mới và phát triển trong ngành hàng không vũ trụ, mang lại nhiều lợi ích cho nhân loại trong hành trình chinh phục không gian.
Admin
Nguồn: VnExpress
